Οι διακυμάνσεις της ιρανικής οικονομίας, σύμφωνες με τις παγκόσμιες τάσεις, σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη οικονομική ανάπτυξη που βασιζόταν στον μεγάλης κλίμακας κρατικό έλεγχο, μαζί με την τεράστια διαφθορά, είχε δημιουργήσει αστικοποίηση τεράστιας κλίμακας και ενίσχυσε την εργατική τάξη, αλλά και τις αυξανόμενες συγκρούσεις μέσα στο ίδιο το καθεστώς, με τις διαφορετικές ομάδες να υπερασπίζονται διαφορετικά συμφέροντα. Όλα αυτά ήρθαν τώρα στην επιφάνεια.
Το ιερατείο
Στο Ιράν υπάρχει ισλαμική παράδοση Σίηα κάτι που διατρέχει από πάνω ως κάτω την κοινωνία, αλλά το Ισλάμ δεν είναι το ίδιο για τον Σαχ, τον ανώτατο ηγέτη ή τον μεγάλο καπιταλιστή, όπως είναι για τον αγρότη ή για τον μικρο ιδιοκτήτη. Ενώ για τον ανώτατο ηγέτη και το καπιταλιστικό΄Ισλάμ είναι ένα όργανο υποταγής που λέει στις μάζες να μην αγωνίζονται για καλύτερη ζωή σε αυτό τον κόσμο, για τους φτωχούς είναι ένας οδηγός για το πως να ζουν μια καλύτερη ζωή εδώ και τώρα. Αυτές οι ίδιες τάσεις μπορούμε να τις βρούμε στις τάξεις των κληρικών. Βασικά, οι μουλάδες έχουν παίξει μεγάλο ρόλο τόσο στα επαναστατικά όσο και στα αντί επαναστατικά κινήματα στην ιστορία του Ιράν.Ωστόσο, στο μεγαλύτερο μέρος του το ιερατείο, όπως στα περισσότερα μέρη στην ιστορία, έπαιξε το ρόλο της συγκράτησης των μαζών. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 60 πετάχτηκαν έξω από τους κύκλους της δύναμης από τον Σαχ. Αυτό ανάγκασε μερικά στρώματα του ιερατείου να εναντιωθούν στο καθεστώς. Μέχρι τότε, τα ανώτατα στρώματα του ιερατείου ήταν αποφασισμένοι υπερασπιστές του Σαχ.
Το ιερατείο δεν ζει αποκομμένο από την κοινωνία. Ο Μουλάς δένεται με το περιβάλλον του με περισσότερους από έναν τρόπους. Μερικές φορές ακόμα και η ύπαρξή του εξαρτάται από τις δωρεές που του κάνει η κοινότητά του. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι μουλάδες δεν μπορούσαν πάντα να διαχωρίσουν τους εαυτούς τους από την περιβάλλουσα κοινότητα όπου ζουν. Το ιερατείο των Σίηα στο Ιράν αντιπροσωπεύει μέρος των μεσαίων τάξεων. Δεν είναι μια ομογενής ενότητα που φέρεται με ενιαίο τρόπο. Με χίλιους τρόπους συνδέονται με διαφορετικά κομμάτια της τάξης τους.
Οι βασικοί λόγοι που μπόρεσαν να προσελκύσουν μεγάλα τμήματα των μαζών το 1979 ήταν:
1. Η έλλειψη μιας γνήσιας ηγεσίας της εργατικής τάξης καθώς επίσης ότι η Λευκή Επανάσταση τους είχε εκτοπίσει από την εξουσία. Οπότε οι μάζες δεν τους σχέτιζαν με τον Σαχ-το βασικό κομμάτι της οργάνωσής τους όμως είχε πεισματικά υπερασπιστεί το καθεστώς ως το 1960.
2. Ειδικά οι bazaaris -που είχαν στενή σχέση με τα τζαμιά-αλλά και οι μάζες της υπαίθρου και οι φτωχοί των πόλεων, βρήκαν τους πιο ασφαλείς και νόμιμους τόπους συνάντησης μέσα στα τζαμιά που δεν θεωρούνταν πολιτικός κίνδυνος από το καθεστώς. Με αυτή την έννοια το ιερατείο ήταν το μόνο επίπεδο που μπορούσε να παρέχει στις μάζες της petit bourgeois εθνική οργάνωση.
3. Στην αρχή οι περισσότεροι μουλάδες προσπάθησαν πολύ να συγκρατήσουν τις μάζες, αλλά το κίνημα δεν σταματούσε και το ιερατείο πιεζόταν όλο και περισσότερο. Ειδικά οι νεαροί ισλαμιστές φοιτητές και οι φτωχοί μουλάδες της υπαίθρου γρήγορα υιοθέτησαν ριζοσπαστική στάση. Σε αυτό το σημείο η παράταξη του Χομεϊνί που ήταν το μόνο κομμάτι του ιερατείου που ζητούσε την πτώση του Σαχ (και πιθανά αποτελούνταν από λιγότερους από 200 μουλάδες) άρχισε να αναπτύσσει μεγαλύτερη βάση.
Οι Μουλάδες στο Ιράν δεν αποτελούν μια κλειστή και ομοιογενή οντότητα, δεν είναι τίποτα παρά ένα μέρος της ιρανικής petit bourgeoisie και οι άρχουσες τάξεις, συνδέονται με αυτούς με χίλιους τρόπους από πάνω ως κάτω. Επομένως σε τελική ανάλυση, αντικατοπτρίζουν τα ίδια ταξικά συμφέροντα.
Τα κατώτατα στρώματα των κληρικών πάντα ακολουθούσαν τα κατώτερα στρώματα των μαζών και ριζοσπαστικοποιούνταν μαζί τους σε κάθε μεγάλη σύγκρουση και κίνημα. Υπάρχουν πολλές ιστορίες από την επανάσταση του 1979 για μουλάδες που το βράδυ μελετούσαν κομμουνιστικά κείμενα και τη μέρα επαναλάμβαναν τα συνθήματά τους. Όσο θολό και παραμορφωμένο και αν έβγαινε αυτό, οι φτωχοί μουλάδες δεν ήταν παρά ένα μέρος της petit bourgeoise και των φτωχών της υπαίθρου. Επομένως σε πολλές περιπτώσεις επίσης εξέφραζαν τις φωνές τους.
Οι ανώτατοι κληρικοί στις πόλεις και οι ηγέτες των μεγάλων προσευχών των Παρασκευών από την άλλη πλευρά, πάντα συντάσσονταν με τις άρχουσες τάξεις από την εποχή των Χαζάρων μέχρι τον Ρέζα Σαχ, Μοχάμεντ Ρεζα Σαχ και φυσικά τώρα. Σε κάθε στιγμή και σε κάθε επανάσταση ήταν με το μέρος των εκπροσώπων των προνομιούχων και χρησιμοποιούσαν όλες τις δυνάμεις και επιρροές για να σταματήσουν το κίνημα. Αν εναντιώθηκαν ποτέ στην άρχουσα ελίτ, όπως έκανε ο Χομεϊνί στις αρχές της δεκαετίας του 60, αυτό ήταν μόνο μέρος της εσωτερικής διαμάχης μέσα στην άρχουσα τάξη. Δεν είχε τίποτα να κάνει με την αλλαγή των βασικών πυλώνων της κοινωνίας.
Αν κανείς δεν λάβει υπόψη τα αντικρουόμενα συμφέροντα του κλήρου και των μεσαίων τάξεων είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει την επανάσταση του 1979. Οι προσδοκίες των φτωχών μαζών δεν είχαν τίποτα κοινό με τις αχόρταγες ανάγκες των ανώτατων στρωμάτων του κλήρου.
Το 1979 η μεσαία τάξη δεν είχε καμία πολιτική οργάνωση ή κεντρικό σημείο έκφρασης. Η Τούντεχ και άλλες οργανώσεις εργατών, που ήταν κυρίως κόμματα των βιομηχανικών εργατών και των διανοούμενων της υπαίθρου, είχαν πολύ αδύναμους δεσμούς με την επαρχία και τις φτωχές περιοχές της Τεχεράνης. Έτσι όταν οι καταπιεσμένες μάζες άρχισαν να κινούνται, το πιο φυσικό σημείο συγκέντρωσης ήταν στα τζαμιά. Τα τζαμιά ήταν το πρώτο μέρος όπου οι μάζες της υπαίθρου πήγαιναν για να οργανωθούν και να συγκεντρωθούν.
Αλλά αυτά ήταν τα πρώτα βήματα της επανάστασης όπου η ταξική διαφοροποίηση δεν είχε αποκαλυφθεί. Αντί να προωθεί το ανεξάρτητο κίνημα των εργατών και να προετοιμάζει τους εργάτες και τους φτωχούς για την προδοσία του Χομεϊνί, η Τούντεχ έδωσε στο Χομεϊνί την ολόψυχή της υποστήριξη. Με αυτό τον τρόπο έθρεψαν αυταπάτες και πρακτικά απενεργοποίησε όχι μόνο τους εργάτες, αλλά και τις φτωχές και καταπιεσμένες μάζες μπροστά στην κλιμακούμενη αντί-επανάσταση.
Ο Χομεϊνί τότε χρησιμοποίησε την εξουσία που του δόθηκε για να υπονομεύσει σιγά σιγά το κίνημα των εργατών και να νικήσει την επανάσταση. Αντί για τις Σόρας (τις επιτροπές εργατών) έβαλε κρυφά την παλιά τάξη από την πίσω πόρτα με τις «Ισλαμικές
Σόρας» και επανεισήγαγε τη διοίκηση από έναν άνθρωπο με την ισλαμική αμφίεση γνωστό ως Μάκταμπι. Αργότερα όταν η θέση του είχε γίνει ισχυρότερη εισήγαγε την στρατικοποίηση των εργοστασίων και πολύ σοβαρές επιθέσεις στους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας.
Ο άμεσος αντικειμενικός στόχος τους Χομεϊνί ήταν να σώσει τον καπιταλισμό και με αυτό το στόχο στο μυαλό έπρεπε να κρατικοποιήσει πολλές ιδιωτικές εταιρείες, όχι γιατί ήθελε αλλά γιατί δεν είχε άλλη επιλογή. Οι ιδιοκτήτες είχαν φύγει στο εξωτερικό και οι εργάτες έθεταν μαζική πίεση. Στην πραγματικότητα, ακόμα και πριν το τέλος της δεκαετίας τους 80 υπήρχαν σχέδια ιδιωτικοποίησης (και αν αυτό δεν έχει γίνει ακόμα όχι γιατί δεν το επιθυμούσε το καθεστώς).
Οι μουλάδες με το να αποκαλούν τους εαυτούς τους επαναστάτες δεν άλλαζαν τίποτα. Στην πραγματικότητα δεν ήταν κάτι καινούριο για την αντί-επανάσταση να μεταμφιέζεται σε επανάσταση. Αλλά χωρίς οργανωμένη αντιπολίτευση σύντομα ένωναν τις δυνάμεις τους και έδειξαν το πραγματικό τους πρόσωπο. Η επανάσταση τότε πνιγόταν σε ποτάμι αίματος. Οι οργανώσεις των εργατών έγιναν παράνομες και καμία αντίθεση δεν γινόταν ανεκτή.
Ο πόλεμος-«ένα δώρο από τους ουρανούς»
Ο πόλεμος Ιράν –Ιράκ ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την ήττα της επανάστασης. Ο πόλεμος ξεκίνησε με την επίθεση του Ιράκ εναντίον του Ιράν-επίσημα λόγω μιας εδαφικής διαφοράς. Αυτός μπορεί να ήταν ένας από τους λόγους αλλά δεν ήταν ο λόγους που είχαν. Στην πραγματικότητα αυτό που ανάγκασε το Ιράκ να επιτεθεί ήταν ο φόβος των επαναστατικών κυμάτων που απλώνονταν στα σύνορά του. Ειδικά η καταπιεσμένοι Κούρδοι και Σίηα μειοψηφία στο Ιράκ επηρεάζονταν και άρχισαν να κινούνται. Αυτό δεν άφηνε περιθώριο στο Σαντάμ (που ήταν επίσης πιεσμένος από τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ) παρά να επιτεθεί. Κάτι σημαντικό να θυμόμαστε είναι ότι η επίθεση δεν ήταν του Ιράν ως έθνος ή ακόμα ενάντια στο Ιερατείο. Η επίθεση στόχευε στο σταμάτημα της κίνησης των μαζών. Ήταν μια επίθεση ενάντια στην επανάσταση.Ήταν στην πραγματικότητα μια χείρα βοηθείας για τους μουλάδες. Ο καθεστώς του Ιράν χρησιμοποίησε τον πόλεμο για να εκτρέψει την προσοχή προς τους «ξένους εχθρούς». Με αυτή τη δικαιολογία έδωσαν έμφαση στην ανάγκη να καταλαγιάσουν τα πράγματα και απαίτησαν τάξη ενώ την ίδια στιγμή συγκροτούσαν τις ένοπλες δυνάμεις τους. Είναι περιττό να πούμε ότι οι ηγέτες της Τούντεχ επίσης έδωσαν πισώπλατη μαχαιριά στην επανάσταση και έδωσαν την πλήρη υποστήριξή τους στο καθεστώς στέλνοντας τις δυνάμεις του κόμματος στην πρώτη γραμμή χωρίς καθαρή και ανεξάρτητη ταξική στάση.
Εδώ επίσης βλέπουμε πως οι κληρικοί και ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ μοιράζονταν τα ίδια συμφέροντα. Πρώτα απ’ όλα, τόσο η Αμερική και η Σοβιετική Ένωση πουλούσαν όπλα και στα δύο μέρη σε μια προσπάθεια να παρατείνουν τον πόλεμο, δεύτερον το ίδιο το Ιρανικό καθεστώς συνέβαλε σημαντικά στην άσκοπη παράτασή του. Μετά το 1982 το Ιράν είχε κερδίσει όλα τα εδάφη που είχε χάσει, αλλά μετέτρεψε τον πόλεμο σε επιθετικό και συνέχισε μέχρι το 1988, χωρίς να κερδίσει μια ίντσα γης. Στην πραγματικότητα αυτό που και οι δύο χώρες πολεμούσαν δεν ήταν η μια την άλλη αλλά την επανάσταση.
Αλλά ακόμα και μετά τη σφαγή μισού εκατομμυρίου ανθρώπων, το κίνημα του λαού άρχισε να ανέρχεται πάλι αμέσως μετά τον πόλεμο. Τι είχε γίνει με όλες τις υποσχέσεις της επανάστασης; Γιατί έπρεπε να είμαστε σε πόλεμο για τόσο μεγάλο διάστημα; Αλλά αυτή τη φορά το καθεστώς είχε οικοδομήσει τις δυνάμεις και βάσεις σε όλη τη χώρα και, χωρίς καμία σημαντική διαφοροποίηση στα ανώτερα στρώματα, μπορούσε να απαντήσει αποφασιστικά και να συντρίψει ένα κίνημα που είχε αποδυναμωθεί και παραπλανηθεί από τα λάθη των ηγετών του. Έτσι ένα ισλαμικό δικαστήριο δημιουργήθηκε για ηγέτες της αριστεράς και της αντιπολίτευσης. Μέσα σε λίγες μέρες αυτό το δικαστήριο καταδίκασε χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους σε θάνατο και τους σκότωσε μάρκα λεπτά μετά τις 10-λεπτες δίκες τους. Η εκτέλεση χιλιάδων Επαναστατών, Κομμουνιστών και Μαρξιστών το καλοκαίρι του 1988 είναι μια από τις πιο απεχθείς αντι κομμουνιστικές σφαγές στον 20 αιώνα. Η νέα εξέγερση καταπνίγηκε πριν να φτάσει στην επιφάνεια. Στην τελευταία πράξη η αντί επανάσταση είχε ουσιαστικά νικήσει την επανάσταση.Η ανάπτυξη της οικονομίας και οι τάξεις μετά την ισλαμική επανάσταση.
Η δεκαετία του 80 στο Ιράν ήταν μια περίοδος που χαρακτηριζόταν από τον πόλεμο και οικονομική αποσύνθεση. Πολλά από τα παλιά βιομηχανικά συμπλέγματα καταστράφηκαν ή απλά χρεοκόπησαν λόγω κακοδιαχείρισης. Τη ίδια στιγμή ο πόλεμος με το Ιράκ διέκοψε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες.
Πολλές μεγάλες εταιρείες απαλλοτριώθηκαν και εθνικοποιήθηκαν ή εντάχθηκαν στα Bonyards (ισλαμικά ιδρύματα που ελέγχονταν από μη εκλεγμένους μουλάδες). Ο τεράστιος γραφειοκρατικός μηχανισμός μέσα στο κράτος και η ανάπτυξη των Bonyards λόγω της παντελούς έλλειψης δημοκρατικού ελέγχου ή επίβλεψης οδήγησε στην υποβάθμιση πολλών από αυτές τις εταιρείες. Η στενή και μυωπική νοοτροπία της οπισθοδρομικής petit bourgeois σήμαινε ότι πολλές από τις εταιρείες των Bonyards είχαν φοβερή κακοδιαχείριση στα χέρια των αδελφών, ξαδέλφων και φίλων του ιερατείου και των ανώτατων bazaaris. Έχοντας να αντιμετωπίσουν κύματα απεργιών και οικονομική κρίση ήταν πολύ πιο εύκολο να πουλήσουν τα μηχανήματα της εταιρείας και να έχουν ένα μεγάλο κέρδος για μια φορά. Η αντιμετώπιση όλων αυτών των αρνητικών παραγόντων ήταν ο πλήρης έλεγχος του νόμου και της κρατικής μηχανής που δημιούργησε τεράστια πλεονεκτήματα για αυτές τις εταιρείες σε συναγωνισμό με άλλες που είχαν μείνει εκτός του καθεστώτος. Αυτό με τη σειρά του επιτάχυνε την αναποτελεσματικότητα και την πτώση στις επενδύσεις. Γενικά, οι μεγάλες μεταποιητικές βιομηχανίες μεγεθύνθηκαν μετά την επανάσταση, αλλά με μονόπλευρο και μη οργανικό τρόπο. Ο αριθμός των εργατών που απασχολούνταν από μεγάλες βιομηχανίες διπλασιάστηκε από 271.000 σε 509.000 μεταξύ 1976 και 1986. Αυτό πάλι δεν ακολουθήθηκε από ίση αύξηση των επενδύσεων. Από την άλλη πλευρά υπήρχε κατάρρευση στην ανάπτυξη των βιομηχανιών μεσαίου μεγέθους και μεγάλη αύξηση στις μικρές βιοτεχνίες.
Η εργατική τάξη τη δεκαετία του 80 μειώθηκε ως ποσοστό του ενεργού πληθυσμού από 40,2 % του ενεργού πληθυσμού το 1976, έπεσε στο 24,6 %. Αν και αυτή η τάση αντιστράφηκε αργότερα, το 1996 ακόμα αποτελούσε το 31,1 % του πληθυσμού. Αλλά η μείωση της εργατικής τάξης ως ποσοστό δεν την έκανε λιγότερο ισχυρή καθώς οι εργάτες απασχολούνταν σε μεγαλύτερες εταιρείες που σε πολλές περιπτώσεις είχαν μονοπώλιο στον τομέα τους. Την ίδια στιγμή ένας τεράστιος στρατός ανέργων δημιουργήθηκε σε όλη τη χώρα. Αυτά τα στρώματα μετακινήθηκαν στις πόλεις αναζητώντας εργασία, αλλά κυρίως ήταν εγκλωβισμένοι στον αυξανόμενο ανεπίσημο τομέα της οικονομίας του Ιράν. Το 1950 το 30% και το 1979 το 50% του πληθυσμού ζούσε στις πόλεις, το 2008 το 80% του πληθυσμού ζούσε σε μεγάλες πόλεις. Αυτό το ποσοστό περιλαμβάνει και ένα πολύ μεγάλο στρώμα ανθρώπων που βρίσκεται εκτός της οικονομίας σε περιθωριοποιημένες κοινότητες.
Οι αγροτικές περιοχές δεν πρόσφεραν πια βιώσιμη ζωή για τον πληθυσμό. Ακόμα και αν κάποιος είναι αρκετά τυχερός να κατέχει ένα κομμάτι γης στο Ιράν, περισσότεροι από το 75% των ιδιοκτητών γης κατέχουν λιγότερο από 7 εκτάρια που υπολογίζεται ως το ελάχιστο για να συντηρήσει μια αγροτική οικογένεια. Επομένως πολλοί αγρότες είτε έχουν δεύτερη δουλειά στις πόλεις ή μετακομίζουν στην πόλη και αφήνουν πίσω τη γη τους.
Στις αρχές της δεκαετίας του 90 όταν οι τιμές του πετρελαίου άρχισαν να αυξάνονται η τάση της αποδυνάμωσης της βιομηχανίας σταμάτησε. Η εργατική τάξη μεγάλωσε και οι επενδύσεις αυξήθηκαν, αλλά το εύκολο χρήμα στην βιομηχανία πετρελαίου απέσπασε όλες τις δυνάμεις. Με αυτό τον τρόπο ακόμα και η αύξηση φαινόταν αναντίστοιχη και μη βιώσιμη. Άλλες βιομηχανίες που μεγάλωσαν, για παράδειγμα η αγορά κατοικιών, αυξήθηκαν με τρόπο πληθωριστικό και βραχυχρόνιο σαν φούσκα.
Στη νέα χιλιετηρίδα όλα δείχνουν ότι οι συγκέντρωση εργατών και βιοχημανίας αυξάνεται, οδηγούμενη από την ανοδική τάση της παγκόσμιας οικονομίας. Αλλά την ίδια στιγμή, τα αυξανόμενα επίπεδα ανεργίας και μετανάστευσης στις αστικές περιοχές επίσης αποκαλύπτουν την κατάρρευση της υπόλοιπης κοινωνίας και πιθανά την περαιτέρω σχετική μείωση της εργατικής τάξης.
Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα μια πιο αδύναμη εργατική τάξη. Η αυξανόμενη συγκέντρωση και ακραία ύπαρξη μονοπωλίων στο Ιράν έχει δημιουργήσει δυνητικά ισχυρές ομάδες εργατών. Για παράδειγμα ο αυτοκινητόδρομος μεταξύ Τεχεράνης και Καράτζ το Vyborg του Ιράν είναι γεμάτο με βιομηχανικές μονάδες που απασχολούν εκατοντάδες χιλιάδες, ίσως και περισσότερους από ένα εκατομμύριο βιομηχανικούς εργάτες. Η μονάδα Ιράν Χόντρο είναι ουσιαστικά μια μικρή πόλη με περισσότερους από 25.000 εργάτες.
Η συγκέντρωση της εργατικής τάξης, αν αυτή κινητοποιηθεί έχει τεράστιες δυνατότητες. Την ίδια στιγμή οι υπόλοιπες ιρανικές μάζες, όπως περίπου το 1979, δεν έχουν μεγάλες αποστάσεις μεταξύ τους, ούτε γεωγραφικά ούτε πολιτιστικά. Σε αντίθεση με 50% τα τελευταία χρόνια του Σαχ, σήμερα 80% των 75 εκατομμυρίων Ιρανών ζουν στις πόλεις. Αυτό αν το συγκρίνουμε ήταν το 3%-5% στη Ρωσία την εποχή της επανάστασης του 1917! Οι συνθήκες στο Ιράν το 2010 είναι πολύ πιο πρόσφορες για την κατάκτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη σε σύγκριση με τη Ρωσία την εποχή της Οκτωβριανής επανάστασης.
Συνωστισμένοι σε εκατομμύρια, οι νέο-αφιχθέντες αγρότες και επαρχιώτες, δουλεύουν τώρα στον ανεπίσημο τομέα, αναγκάζονται να υιοθετήσουν πολλές από τις παραδόσεις και τις συνήθειες της εργατικής τάξης. Οπότε ακόμα και αν η Ιρανική εργατική τάξη δεν αυξήθηκε με τον ίδιο ρυθμό όπως η υπόλοιπη κοινωνία, η δυνητική της δύναμη και εξουσία έχει αυξηθεί εκπληκτικά.
Δεκαετία του 90.
Η δεκαετία του 90 ήταν μια δεκαετία που επηρεάστηκε φοβερά από την τεράστια ήττα της επανάστασης και ύστερα την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης που με τη σειρά της οδήγησε σε διεθνή απογοήτευση της αριστεράς. Αλλά στο Ιράν ήταν επίσης η δεκαετία που προετοίμασε καινούριες εκρήξεις. Η οικονομική κατάσταση της χώρας ήταν σε τόσο κακή κατάσταση όπως και πριν την επανάσταση. Από το 1993 ως το 2001 ο μέσος πληθωρισμός ήταν πάνω από 23% ανά έτος και η ανεργία είχε απογειωθεί σε περίπου 16% (επίσημα!) Οι λόγοι που είχαν οδηγήσει στην επανάσταση ίσχυαν όπως και πριν. Βασικά η επανάσταση ήταν ένα θέμα ψωμιού, δηλαδή επιβίωσης και αυτό το θέμα δεν είχε λυθεί. Η μόνη αλλαγή ήταν στα πρόσωπα και καλύμματα του κεφαλιού των καταπιεστών.
Η ισλαμική δημοκρατία αντιπροσώπευε την παλιά τάξη αλλά έφερε μαζί της νέους ανθρώπους. Οι περισσότεροι από τους άντρες του Σαχ είχαν φύγει στο εξωτερικό και οι περισσότερες εταιρείες είχαν εθνικοποιηθεί φυσικά όχι με δημοκρατικό τρόπο υπό τον έλεγχο δηλαδή των εργατών και παραγωγής προς όφελος της κοινωνίας. Επικεφαλείς των εθνικοποιημένων εταιρειών είχαν τοποθετηθεί κληρικοί και φίλοι τους από την αγορά. Και μαζί τους έφεραν τις γραφειοκρατικές μεθόδους της αγοράς, όπου ο στόχος δεν ήταν η παραγωγή αλλά το γρήγορο χρήμα και κρυφές ενέργειες. Αυτό είχε πολύ σοβαρές συνέπειες για τη βιομηχανία και την παραγωγή.Η γραφειοκρατία που αναπτύχθηκε στην ισλαμική δημοκρατία θα έκανε κάθε σταλινικό καθεστώς να φαίνεται σαν αγγελικές ομάδες. Αυτή η εξέλιξη είχε καταστροφικές συνέπειες στην οικονομία, καθώς δισεκατομμύρια δολάρια εξαφανίστηκαν από τον κρατικό προϋπολογισμό και εκατοντάδες επιχειρήσεις χρεοκόπησαν λόγω τεράστιας κακοδιαχείρισης. Πολλές φορές έναν καινούριος διαχειριστής που αναλάμβανε ένα εργοστάσιο πουλούσε όλα τα μηχανήματα σε ξένη εταιρεία σε χαμηλές τιμές, λαμβάνοντας το πραγματικό ποσό για τον εαυτό του κάτω από το τραπέζι. Αλλά αυτές οι μέθοδοι γκροτέσκας κακοδιαχείρισης, μεγάλα κομμάτια της ιρανικής βιομηχανίας είχαν καταστραφεί αφήνοντας χιλιάδες ανέργους και την κατάσταση της κοινωνίας να χειροτερεύει. Αυτό σήμαινε ότι η πετρελαιοβιομηχανία έγινε με διαφορά η μεγαλύτερη βιομηχανία στο Ιράν, όχι μέσω εκμοντερνισμού και επενδύσεων, αλλά μέσω μεγαλύτερης εκμετάλλευσης των εργατών και των πετρελαϊκών περιοχών. Αυτή η βιομηχανία ταίριαζε καλά με την «αγοράστε φτηνά πουλήστε ακριβά» νοοτροπία του bazzari ιερατείου και των συμμάχων τους. Στην πραγματικότητα το Ιράν ποτέ δεν οικοδόμησε τη δυνατότητα επεξεργασίας πετρελαίου για εσωτερική χρήση. Το πετρέλαιο πουλιέται ακατέργαστο ως αντάλλαγμα για επεξεργασμένα καύσιμα.
Μεγάλο μέρος της τάσης κατάρρευσης της βιομηχανίας και της παραγωγής αποσοβήθηκε με την τεράστια κατασκευαστική φούσκα στα τέλη της δεκαετίας του 90, αλλά όπως φαίνεται από τη λέξη φούσκα, αυτό ήταν μόνο προσωρινό. Το αποτέλεσμα ήταν ότι εκατομμύρια άνθρωποι που μετακινούνταν στις πόλεις δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα παρά να μπουν στις στρατιές των ανέργων, οδηγών ταξί, μικρό ιδιοκτητών και προσωπικού υπηρεσιών που ζουν από τον ανεπίσημο τομέα της οικονομίας του Ιράν και επιβιώνουν μέρα με τη μέρα.
Τη δεκαετία του 90 υπήρχε και μια εξέλιξη μέσα στο καθεστώς. Διαφορετικές παρατάξεις άρχισαν να αναδεικνύονται, που αντιπροσώπευαν διαφορετικά συμφέροντα μέσα στο καθεστώς. Μια τέτοια παράταξη είχε συγκεντρώσει μεγάλα κεφάλαια και σιγά σιγά κινήθηκε προς ιδιωτικοποιήσεις για να κερδίσει τον πλήρη έλεγχο στις εταιρείες όπου ήταν επικεφαλείς και να δημιουργήσουν δυνατότητες επένδυσης των χρημάτων που είχαν αποσπάσει από το κράτος και είχαν συσσωρεύσει για τους εαυτούς τους. Αυτή η παράταξη είχε ως κύριους ηγέτες τον Rafsanjani και πολλούς Φιλελεύθερους του «Μεταρρυθμιστικού» κινήματος. Και φυσικά είχαν στενότερες σχέσεις με την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ και επομένως και με τις ΗΠΑ.Από την άλλη πλευρά υπήρχε μια συντηρητική παράταξη που την αποτελούσαν οι Φρουροί της Επανάστασης, που είναι τώρα το μεγαλύτερο επιχειρηματικό τραστ στο Ιράν και ο Ανώτατος Ηγέτης Ali Khamenei. Οι Φρουροί της Επανάστασης είναι στην πραγματικότητα μια από τις πιο ισχυρές, αν όχι η πιο ισχυρή οικονομική ομάδα της Μέση Ανατολή ελέγχοντας εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Η πιο εξόφθαλμη επιρροή τους είναι ο έλεγχος των Bonyads (ημι-δημόσιοι οργανισμοί που απολαμβάνουν όλα τα προνόμια της κρατικής ιδιοκτησίας, αλλά δεν ελέγχονται από κανέναν κρατικό θεσμό) που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της ιρανικής βιομηχανίας. Αυτές οι τελευταίες παρατάξεις είχαν τις βάσεις τους μέσα στο καθεστώς και έτσι ήταν αντίθετες σε κάποιες ιδιωτικοποιήσεις, αλλά και πάλι πήραν μέρος στα περισσότερα σχέδια ιδιωτικοποιήσεων.
Η διαμάχη ανάμεσα σε αυτές τις παρατάξεις δεν είναι τίποτα άλλο παρά διαμάχη για το ποιός θα πάρει το μεγαλύτερο κομμάτι της περίφημης πίττας. Καθώς η οικονομική κατάσταση χειροτέρευε, η διαμάχη ανάμεσα σε αυτά τα στοιχεία επίσης πήρε πιο σοβαρό χαρακτήρα, αλλά βασικά ακόμα αντιπροσωπεύουν το ίδιο καθεστώς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου