Μικρός λαός και πολεμά

Σκηνές από την πρώτη Ιντιφάντα

Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή και δίνει στοιχεία για τα τραγούδια που επενδύουν τις εικόνες.

«Ομως εγώ δεν παραδέχτηκα την ήττα»

Tης Mαριαννας Tζιαντζη

Καθώς περιπλανιόμουν στο Διαδίκτυο, έπεσα σε ένα βίντεο του ΥouTube με τίτλο «Greek songs for Gaza» (ελληνικά τραγούδια για τη Γάζα). Δαιμόνια φυλή εμείς οι Ελληνες, ήταν η πρώτη αντίδραση. Μα πότε προλάβαμε, όχι απλώς να συμπαρασταθούμε στον λαό της Γάζας, αλλά και να του αφιερώσουμε και τραγούδια;

Το βίντεο έδειχνε παλαιότερες εικόνες από την παλαιστινιακή αντίσταση αλλά και πρόσφατες από τον πόλεμο των 23 ημερών. Το πρώτο τραγούδι ήταν ένα από τα «Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» (Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Ρίτσος). Οι στίχοι εμφανίζονταν στο κέντρο της εικόνας, μεταφρασμένοι στα αγγλικά και στα αραβικά: «Μικρός λαός και πολεμά δίχως σπαθιά και βόλια/ Για όλου του κόσμου το ψωμί, το φως και το τραγούδι».

Ο Ρίτσος έγραψε τα «Λιανοτράγουδα» το 1968, όταν ήταν πολιτικός κρατούμενος στο Παρθένι της Λέρου, «ύστερα από κρυφή παραγγελιά του Μίκη να μελοποιήσει στίχους μου “εκείνης της ώρας”. Η μελοποίηση των ποιημάτων καθυστέρησε για “πολλούς, γνωστούς λόγους, μα κι απ’ το δισταγμό μου για την “απαραίτητη, περιστασιακή” απλοϊκότητά τους», όπως έγραψε αργότερα ο ποιητής.

Σήμερα, 40 χρόνια αργότερα, ένας άλλος μικρός λαός που πολεμά αναγνωρίζει τον εαυτό του σε ένα τραγούδι των χρόνων της δικτατορίας. Τότε καμία Γάζα δεν είχαν κατά νου ο Ρίτσος και ο Θεοδωράκης, μόνο τη σκλαβωμένη Ελλάδα και τον αγώνα για ελευθερία. Κι εκείνη η «περιστασιακή απλοϊκότητα» γίνεται απαραίτητη για να ξεγλιστρήσει η ποίηση στο πιο σύγχρονο μέσο επικοινωνίας και έκφρασης, το Διαδίκτυο.

«Απ’ το κακό και τ’ άδικο διωγμένος…». Επική η φωνή του Γιώργου Μεράντζα στη «Δίκοπη ζωή» (Θάνος Μικρούτσικος και Μάνος Ελευθερίου, «Τροπάρια για φονιάδες»). Υστερα ξανά η μουσική του Θεοδωράκη, αλλά οι στίχοι είναι του Μανόλη Αναγνωστάκη: «Κι ήθελε ακόμα πολύ φως να ξημερώσει. Ομως εγώ δεν παραδέχτηκα την ήττα…».

Δύσκολο να μη συγκινηθεί κανείς όταν αναλογίζεται ότι η φωνή της Μαρίας Δημητριάδη ξεκινούσε για ένα μεγάλο ψηφιακό ταξίδι τις ίδιες ώρες που εκείνη πέθαινε. Ενώ στην

Ελλάδα την αποχαιρετούσαν οι φίλοι της, χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο άκουγαν αυτή την εξαίσια φωνή, χωρίς να ξέρουν σε ποιαν ανήκει, σκυμμένοι μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή τους. Οχι την ήττα, αλλά ούτε τον θάνατο δεν θα παραδεχτεί η φωνή της Μαρίας, που γίνεται ανώνυμη γιατί χωράει όλα τα ονόματα. Μια φωνή που καταφέρνει να συντηρεί «φωλιές νερού μέσα στις φλόγες». «Τhank you, Greek brothers, God bless human kind», γράφει ένα από τα πολλά σχόλια στο YouTube («Ευχαριστώ, Ελληνες αδελφοί, ο Θεός να ευλογεί τον άνθρωπο»). Στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι Greek brothers δεν έκαναν και πολλά. Η τέχνη και κάποιοι παλιοί αγώνες, λησμονημένοι, τα έκαναν όλα. Τα αληθινά τραγούδια ζουν και αλλάζουν, ακόμα και όταν δεν αναφέρονται οι δημιουργοί τους ή ο τόπος και ο χρόνος της δημιουργίας τους. Μήπως και το «Ενα τραγούδι απ’ το Αλγέρι» έρχεται στ’ αλήθεια από το Αλγέρι;