Παλαιστίνιοι Πρόσφυγες

-Υπάρχουν συνολικά 4.618.141 εγγεγραμμένοι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες στην Μέση Ανατολή (7) και περίπου5.5 εκατομμύρια παγκοσμίως, κατατάσσοντας τους στον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό στον κόσμο (12)-

Στις 29 Νοέμβρη 1947, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, πέρασε το Ψήφισμα 181, επικυρώνοντας ένα σχέδιο διχοτόμησης της ιστορικής περιοχής της Παλαιστίνης σε Εβραίους και Άραβες. Ο πόλεμος που ακολούθησε είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση Ισραηλινού κράτους στο 78% της συνολικής έκτασης της ιστορικής Παλαιστίνης(1). Το σχέδιο απορρίφτηκε από το σύνολο του Αραβικού κόσμου.

Κατά την διάρκεια του πολέμου του 1948, πάνω από 750.000 Παλαιστίνιοι (75% του αραβικού πληθυσμού) εκτοπίστηκαν και εκδιώχθηκαν από τα σπίτια και την γη τους, δημιουργώντας τον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό παγκοσμίως. Περίπου 531 χωριά και πόλεις καταστράφηκαν, πράγμα που ισοδυναμεί με συνολική απώλεια $209 δις. (2).

Η πλειοψηφία παρέμεινε στη Δυτική Όχθη και στη Λωρίδα της Γάζας, ενώ μεγάλος αριθμός προσφύγων κατέφυγε στις γειτονικές χώρες: Ιορδανία, Λίβανο και σε άλλες ανά τον κόσμο(3).

40.000 Παλαιστίνιοι εκδιώχθηκαν οριστικά από το νέο κράτος του Ισραήλ. Πολλοί έχασαν τα σπίτια και την γη τους ενώ σε λίγους επιτράπηκε η επιστροφή, παρά το γεγονός ότι αργότερα θα γίνονταν Ισραηλινοί πολίτες (4).

Κατά την διάρκεια του «πολέμου των 6 ημερών» το 1967, το Ισραήλ προσάρτησε βίαια τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας και ξερίζωσε 240.000 Παλαιστίνιους. Περίπου 95.000-193.500 πρόσφυγες από το 1948 που διέμεναν στην Δυτική Όχθη και την Γάζα, έγιναν πρόσφυγες για δεύτερη φορά (5).

Από το 1967 και μετά, επιπλέον 400.000 Παλαιστίνιοι εκδιώχθηκαν από τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη λόγω των ισραηλινών τακτικών (κατεδάφιση σπιτιών, εποικισμοί, Τείχος, αφαίρεση δικαιωμάτων διαμονής και απέλαση) (6).

Μετά την Ισραηλινό-αραβική σύγκρουση του 1948, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών καθιέρωσε με το ψήφισμα 302 (IV) στις 8 Δεκέμβρη, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Ανακούφισης και Εργασίας για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες (UNRWA), με σκοπό την παροχή άμεσων προγραμμάτων ανακούφισης και εργασίας. Ο Οργανισμός ξεκίνησε τη λειτουργία του την 1η Μάη 1950. Λόγω μη εξεύρεσης λύσης στο πρόβλημα των Παλαιστίνιων προσφύγων, η Γενική Συνέλευση επανειλημμένως ανανέωνε την εντολή του UNRWA, με την πιο πρόσφατη παράταση να ισχύει μέχρι τις 30 Ιούνη του 2011 (5).

Ο UNRWA ορίζει ότι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες είναι: «όσοι ο τόπος διαμονής τους ήταν η Παλαιστίνη από τον Ιούνιο του 1946 μέχρι τον Μάιο του 1948, οι οποίοι έχασαν τα σπίτια τους αλλά και τα μέσα προς επιβίωσης τους ως αποτέλεσμα της διαμάχης». Ο παραπάνω ορισμός περιλαμβάνει και τους απογόνους όσων έγιναν πρόσφυγες το 1948 (6).

Δεδομένα

** Οι εγγεγραμμένοι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες στην Μέση Ανατολή ανέρχονται στους 4.618.141 (7).

** Υπολογίζεται ότι οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες παγκοσμίως αγγίζουν τα 5.500.000(12).

** Ο πόλεμος του 1948 είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία 750.000 Παλαιστινίων προσφύγων (2).

** Με τον « πόλεμο των έξι ημερών» το 1967, οι πρόσφυγες αυξήθηκαν κατά 240.000(5).

** Από το 1967 έως σήμερα, επιπλέον 400.000 Παλαιστίνιοι έχουν μετακινηθεί (6).

Μέχρι τον Ιούνιο του 2008, υπήρχαν συνολικά 4.618.141 εγγεγραμμένοι πρόσφυγες στον UNRWA: 1.930.703 στην Ιορδανία, 416.608 στον Λίβανο, 456.608 στην Συρία, 754.263 στην Δυτική Όχθη και 1.059.584 στην Λωρίδα της Γάζας (7).

Το ένα τρίτο των εγγεγραμμένων Παλαιστινίων προσφύγων, περίπου 1.3 εκατ, ζει σε 58 προσφυγικούς καταυλισμούς, αναγνωρισμένους από τον UNRWA σε Ιορδανία, Λίβανο, Συρία, Δυτική Όχθη και Λωρίδα της Γάζας. Τα δύο τρίτα ζουν σε πόλεις και χωριά των χωρών φιλοξενίας, στην Δυτική Όχθη και στην Λωρίδα της Γάζας, συχνά πολύ κοντά στους επίσημους καταυλισμούς (8).

Οι κοινωνικό-οικονομικές συνθήκες που επικρατούν στους προσφυγικούς καταυλισμούς, είναι κατά κανόνα η φτώχεια, η μεγάλη πληθυσμιακή πυκνότητα, οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης και η ανεπάρκεια βασικών υποδομών, όπως δρόμοι και αποχετευτικό δίκτυο (9).

Τα δικαιώματα των προσφύγων διαφοροποιούνται σε κάθε χώρα φιλοξενίας: ενώ στην Ιορδανία όλοι οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες έχουν πλήρη ιθαγένεια (με εξαίρεση τους 120.000 πρόσφυγες που κατάγονται από την Λωρίδα της Γάζας και είναι κάτοχοι προσωρινών διαβατηρίων της Ιορδανίας, αλλά δεν έχουν δικαίωμα ψήφου ή εργασίας σε δημόσιες θέσεις), οι πρόσφυγες στον Λίβανο στερούνται πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και έχουν περιορισμένη πρόσβαση στην δημόσια υγεία και εκπαίδευση (10).

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του UNRWA, ο αριθμός των εγγεγραμμένων προσφύγων που έχουν επιστρέψει στις κατεχόμενες περιοχές από το 1967, είναι περίπου 30.563 (11).

Διεθνές Δίκαιο

Από το 1948 και μετά, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ σε πολλές περιπτώσεις έχει επαναβεβαιώσει το δικαίωμα επιστροφής των προσφύγων, με πιο πρόσφατη περίπτωση αυτή του Γενάρη του 2008(13). Επιπλέον, τέσσερις κλάδοι του Διεθνές Δικαίου, υπαγορεύουν το δικαίωμα της επιστροφής των Παλαιστινίων: το ανθρωπιστικό δίκαιο, το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το δίκαιο της ιθαγένειας και το δίκαιο των προσφύγων (14).

Το Ψήφισμα 149 (III) της ΓΣ του ΟΗΕ δηλώνει πως οι πρόσφυγες και οι απόγονοι τους έχουν το δικαίωμα αποζημίωσης, λόγω «απώλειας ή καταστροφής της περιουσίας τους», και επαναπατρισμού στον τόπο καταγωγής τους. Το Ψήφισμα ορίζει τρία ευδιάκριτα δικαιώματα: επιστροφή στα σπίτια τους, αποκατάσταση της περιουσίας τους ή/και αποζημίωση, τα οποία επαναβεβαιώνονται κάθε χρόνο από το 1948 και μετά(15).

Η 4η Συνθήκη της Γενεύης (Άρθρο 49) απαγορεύει τις «ατομικές ή μαζικές βίαιες μετακινήσεις………..ανεξαρτήτως των κινήτρων» και καλεί τα άτομα που έχουν απομακρυνθεί, να επιστρέψουν στα σπίτια τους μόλις τερματιστούν οι εχθροπραξίες στην περιοχή τους (16).

Η Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Άρθρο 13) ορίζει πως «Καθένας έχει το δικαίωμα να εγκαταλείπει οποιαδήποτε χώρα, ακόμα και τη δική του, και να επιστρέφει σε αυτήν» (17).

Ανάπολις

Σε όλες τις διαπραγματεύσεις, το θέμα των προσφύγων αποτελούσε το μεγαλύτερο πρόβλημα. Μετά την αποτυχία της Συμφωνίας του Όσλο, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης κατηγόρησαν τον αρχηγό της Παλαιστινιακής Αρχής, Γιασσέρ Αραφάτ και την άρνησή του να εγκαταλείψει το δικαίωμα επιστροφής των προσφύγων.

Η διαμάχη για το θέμα των προσφύγων, δεν έχει εξασθενήσει με το πέρασμα του χρόνου. Στις 30 Μάρτη του 2008, σχεδόν τέσσερις μήνες μετά την έναρξη των διαπραγματεύσεων της Ανάπολις, ο Ehud Olmert, σε συνέντευξη που παραχώρησε στην Jerusalem Post δηλώνει: «Δεν θα δεχθώ ποτέ μία λύση που θα βασίζεται στο δικαίωμα επιστροφής τους(των Παλαιστινίων προσφύγων) στο Ισραήλ,..δεν θα δεχτώ καμία υπαιτιότητα του Ισραήλ για τους πρόσφυγες. Είναι ηθικό θέμα υψηλού επιπέδου. Πιστεύω ότι δεν θα πρέπει να δεχτούμε κανένα είδος ευθύνης για την δημιουργία αυτού του προβλήματος».

Καμία πλευρά δεν υπαναχωρεί από τις θέσεις της, τουλάχιστον δημόσια. Εν τω μεταξύ, σε 5.5 εκατ. προσφύγων τους έχει ζητηθεί να κάνουν υπομονή, καθώς τα δικαιώματά τους παραμένουν αντικείμενο διαπραγματεύσεων στην ειρηνευτική διαδικασία.

Επόμενο: Η Λωρίδα της Γάζας

Σημειώσεις:
1. PLO Negotiations Affairs Department. Palestinian Refugees. May 2008. Available Online at: http://www.nad-plo.org/facts/refugees/Palestinian%20Refugees.pdf
2. Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs (PASSIA). Fact sheet on Refugees. 2008, http://www.passia.org/palestine_facts/pdf/pdf2008/Refugees.pdf

3. ibid
4. Badil Resource Center for Palestinian Residency & Refugee rights. Survey of Palestinian refugees and Internally displaced persons, 2006-2007. As quoted in: PLO Negotiations Affairs Department. Palestinian Refugees. May 2008. P.2. Available Online at: http://www.nad-plo.org/facts/refugees/Palestinian%20Refugees.pdf
5. PLO Negotiations Affairs Department. Palestinian Refugees. May 2008. P. 2. Available Online at: http://www.nad-plo.org/facts/refugees/Palestinian%20Refugees.pdf
6.United Nations Relief and Works Agency (UNRWA). Who is a Palestine Refugee. Updated 2008. Available Online at: http://www.un.org/unrwa/refugees/whois.html
7. ibid.
8. UNRWA. Where do the Refugees live? Updated 2008 Available at: http://www.un.org/unrwa/refugees/wheredo.html
9. UNRWA. Refugee Camp Profiles. Updated 2008 Available at: http://www.un.org/unrwa/refugees/camp-profiles.html
10. United Nations General Assembly. Persons displaced as a result of the June 1967 and subsequent hostilities – Report of the Secretary-General. 20 August 2008. Available at: http://unispal.un.org/unispal.nsf/eed216406b50bf6485256ce10072f637/.
11. United Nations General Assembly Resolution 194, passed on 11 December 1948, paragraph 11.. Available at: http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/
12. UNRWA (2008).’Number of Registered Refugees’ (online). Available at: www.un.org/unrwa/refugees.
13. United Nations General Assembly Resolution 194, passed on 11 December 1948, paragraph 11.. Available at: http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/.
14. Global Policy Forum (2004). ‘Why a Right of Return is Necessary’ (online). Available at: www.globalpolicy.org.
15. United Nations General Assembly Resolution 194, passed on 11 December 1948. Available at: http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/.
16. Convention (IV) relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War. Geneva, 12 August 1949, article 49. Available at: http://www.icrc.org/ihl.nsf/385ec082b509e76c41256739003e636d/.
17. Universal declaration of Human Rights. Adopted and proclaimed by General Assembly resolution 217 A (III) of 10 December 1948. Available at: http://www.un.org/Overview/rights.html.
18. Ehud Olmert, 2008. Jerusalem Post Interview concerning Refugees and the Annapolis Process. March 30th, 2008.