Μη-Βία

«Η μη-βία είναι ένα δυνατό και δίκαιο όπλο, που κόβει χωρίς να πληγώνει και εξυψώνει όποιον το χειρίζεται. Είναι ένα ξίφος που θεραπεύει»

Dr. Martin Luther King Jr

Τι είναι η Μη-Βία;

Η μη-βία αποτελεί μια εναλλακτική στην ένοπλη αντίσταση ή στην παθητική αποδοχή του status quo. Αποτελεί μια στρατηγική και φιλοσοφία, που απορρίπτει την χρήση βίας σαν μέσο προώθησης αλλαγών και προωθεί δυναμικές πράξεις εξαίρεσης (άρνηση να εκτελέσεις κάτι) ή δέσμευσης (ενεργή πρόκληση του status quo) , προκειμένου να αλλάξει τις σχέσεις εξουσίας. Είναι μία μέθοδος που αλλάζει τον τρόπο σκέψης του δυνάστη και του δυναστευόμενου, ώστε να μπορέσει να θεμελιωθεί μια νέα πραγματικότητα πάνω στην «διαφορετικότητα».

Οι τακτικές της μη-βίας χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

1) Ανυπακοή των πολιτών: όταν μεμονωμένα άτομα ή ομάδες αρνούνται να υπακούσουν στους κανόνες και τους νόμους, υποτιμώντας με αυτόν τον τρόπο την εξουσία του δυνάστη. Για παράδειγμα, στην Παλαιστίνη, η ανυπακοή στους νόμους που απαγορεύουν τις συγκεντρώσεις ή τις Παλαιστινιακές σημαίες.

2) Αντίστροφο χτύπημα: προϋποθέτει την ενδυνάμωση της κοινότητας και την δημιουργία εναλλακτικών, ώστε τα άτομα να είναι λιγότερο εξαρτώμενα από τις παροχές του δυνάστη. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει το μποϋκοτάζ προς τα αγαθά και υπηρεσίες του δυνάστη και την ανάπτυξη εναλλακτικών.

3) Άμεση δράση: συμβολικές πράξεις που προσανατολίζονται ειδικά στην ευρεία αποδοχή ενός δίκαιου σκοπού ή στην έκφραση προσωπικού πόνου, γνώμης ή δέσμευσης ως προς τον σκοπό αυτό. Η άμεση δράση μπορεί να έχει πολλές μορφές μέσα στα πλαίσια της επιβολής και της επιθετικότητας. Για παράδειγμα, μια ειρηνική διαμαρτυρία ή μια ομάδα που μετακινεί ένα ανάχωμα ή ένα εμπόδιο στο δρόμο.

Μια επιτυχημένη επιχείρηση μη-βίας μπορεί να χρησιμοποιήσει με επιτυχία μεθόδους και από τις τρεις κατηγορίες.

Μη Βία στην Παλαιστίνη – Παρελθόν και Παρόν

Παρόλο τον λανθασμένο χαρακτηρισμό της παλαιστινιακής αντίστασης σαν βίαιης και ριζοσπαστικής, υπάρχουν πολλά παραδείγματα από το παρελθόν, αλλά και πολλά σημερινά, για δράσεις και επιχειρήσεις μη-βίας:

Το 1902, οι κάτοικοι τριών παλαιστινιακών χωρίων (al-Shajara, Misha και Melhamiyya) πραγματοποίησαν μία μαζική και ειρηνική διαδήλωση διαμαρτυρίας για την καταπάτηση 7.000 εκτ. γης από τους πρώτους Ευρωπαίους Σιωνιστές έποικους.

Το 1936 οι Παλαιστίνιοι προχώρησαν σε εξάμηνη βιομηχανική απεργία ενάντια στην Βρετανική Εντολή και την άρνηση της να παραχωρήσει αυτοδιάθεση στην Παλαιστίνη. Ο τελικός σκοπός της απεργίας ήταν να πετύχουν την διακυβέρνηση της Παλαιστίνης από Παλαιστίνιους.

Πενήντα χρόνια μετά, το 1986, η Hannah Siniora, τότε εκδότρια της East Jerusalem Arabic Daily, κάλεσε τους Παλαιστίνιους σε μαζική ανυπακοή, μποϋκοτάροντας τα ισραηλινά τσιγάρα. Το μποϋκοτάζ κλιμακώθηκε και σε άλλα ισραηλινά καταναλωτικά αγαθά, όπως σαπούνι, τρόφιμα, νερό, ρούχα.

Η πρώτη Ιντιφάντα, το 1987-1993, ήταν κυρίως μη-βίαιη. Οι Παλαιστίνιοι διαδήλωναν μαζικά, αρνιόντουσαν να πληρώνουν φόρους και ανέπτυξαν τοπικές πρωτοβουλίες ενάντια στις ισραηλινές εγκαταστάσεις. Ο κοινοτικός ηγέτης Mubarak Awad, ξεκίνησε την πρωτοβουλία για φύτευση ελαιόδεντρων σε εδάφη που ήταν να καταπατηθούν από Ισραηλινούς έποικους, καθώς η ισραηλινή νομοθεσία απαγόρευε την οποιαδήποτε κατασκευή σε καλλιεργημένα εδάφη. Ο Awad χρησιμοποίησε την μη-βίαιη αντίσταση και τους νόμους του Ισραήλ, για να προκαλέσει τους καταπατητές –έποικους.

Σήμερα και ειδικά μετά την κατασκευή του Τείχους Διαχωρισμού στις 16 Ιουνίου 2002, τα παλαιστινιακά χωριά γύρω από την Δυτική Όχθη, συνεργάζονται σε μορφές μη-βίαιης αντίστασης.

Οι κοινότητες Jayyous, Budrus, Bil’in, Ni’lin και Umm Salamonah έχουν αντισταθεί μη-βίαια στο κτίσιμο του τείχους. Εβδομαδιαίες διαδηλώσεις μη-βίας πραγματοποιούνται στις πόλεις Bil’in and Nihlin (βόρεια της Ραμάλα), φέρνοντας κοντά Παλαιστίνιους, Ισραηλινούς και διεθνείς ακτιβιστές.

Η λογική της μη-βίαιης αντίστασης

Η λογική της μη-βίαιης στρατηγικής για την επίλυση της Αραβο-Ισραηλινής διαμάχης είναι απλή. Η μετατροπή όμως αυτής της λογικής σε μια πρακτική εκστραεί, ικανή να επιτύχει τους στόχους των Παλαιστινίων, είναι δύσκολη.

Πρακτικά, η μη-βίαιη στρατηγική δίνει την δυνατότητα για ευρύτερη και μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών από ότι μια ένοπλη σύρραξη. Αυτό ήταν γεγονός κατά την διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα. Αναγνωρίστηκε ευρέως γιατί κινητοποίησε την τοπική κοινωνία, τις γυναίκες, τα παιδιά και τους ηλικιωμένους. Η δεύτερη Ιντιφάντα όμως περιορίστηκε στην βίαιη εμπλοκή.

Δεύτερον, αφαιρώντας μονομερώς την βία από την μία πλευρά, είναι πιθανόν να μετατρέψεις την αντίληψη της κακομεταχείρισης μέσα στο Ισραήλ και την διεθνή κοινότητα, γεγονός που μπορεί να λειτουργήσει θετικά σε πολιτικό επίπεδο. Ανατρέχοντας στο παρόν βιβλίο, είναι ξεκάθαρο πως οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι ζουν σε έναν ασύμμετρο κόσμο και ότι αυτή η διαμάχη επηρεάζει δυσανάλογα τους Παλαιστινίους. Ωστόσο, οι Δυτικό-Ευρωπαίοι και περισσότερο οι Αμερικανοί, έχουν διαμορφώσει μια αντίληψη για τους Παλαιστίνιους κυρίως λόγω των σποραδικών τρομοκρατικών επιθέσεων και όχι λόγω των συσσωρευμένων κακουχιών τους.

Λέγεται, αλλά δεν είναι σίγουρο, πως μια μη-βίαιη στρατηγική θα οδηγούσε σε μείωση του αριθμού νεκρών και τραυματιών. Αυτό δυστυχώς, θα μπορούσε να λειτουργήσει και θετικά και αρνητικά στην περίπτωση της Παλαιστίνης. Η μείωση των θανάτων είναι πιθανό να οδηγήσει σε θεαματική μείωση του ενδιαφέροντος από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, δηλαδή αυτό ακριβώς που χρειάζεται περισσότερο για να επηρεαστεί η κοινή γνώμη και να προωθηθούν πολιτικές αλλαγές.

Μόνο μια στρατηγική που είναι δυναμική, συντονισμένη, περιεκτική, δημιουργική και που γνωρίζει πώς να επηρεάζει τα ΜΜΕ, μπορεί να ελπίζει ότι θα καταφέρει να δημιουργήσει σάλο χωρίς όπλα και σφαίρες. Έχουν υπάρξει δυναμικές, αν όχι διαφιλονικούμενες, προσπάθειες σε απομονωμένες κοινότητες να δημιουργηθεί ένα τέτοιο κίνημα. Είναι καιρός λοιπόν να μάθουμε από το παράδειγμά τους και να συντονίσουμε μια εθνική μη-βίαιη στρατηγική.

Η απάντηση του Ισραήλ στην Μη-Βία

Ισραηλινοί, παλαιστινιακοί και διεθνής οργανισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα καταγράφουν και συχνά κινηματογραφούν την απάντηση του Ισραήλ σε δράσεις μη-βίας, απάντηση που συνήθως περιλαμβάνει την χρήση σαρωτικών δυνάμεων για να διαλύσουν τα πλήθη.

Τα πιο συνηθισμένα μέσα είναι η χρήση δακρυγόνων, χειροβομβίδων κρότου και πλαστικών σφαιρών, ενώ σε καταγεγραμμένα περιστατικά έχουν χρησιμοποιηθεί από τους Ισραηλινούς και πραγματικά πυρά. Πρόσφατα έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν ένα μείγμα χημικών υγρών και αστικών λυμάτων από γειτονικούς εποικισμούς για να καταβρέχουν τους διαδηλωτές.

Η θλιβερή πλευρά αυτής της απάντησης του Ισραήλ, είναι η επίδραση που έχει στο κίνημα της μη-βίας γενικά. Το γεγονός ότι οι διαδηλωτές δέρνονται, βρέχονται με χημικά και μερικές φορές σκοτώνονται σε καθημερινά ή εβδομαδιαία γεγονότα, επιβεβαιώνει την αντίληψη των πιο επιφυλακτικών ότι «το Ισραήλ απαντάει μόνο με βία».

Αυτή η άποψη ενισχύεται περισσότερο από το γεγονός ότι οι στρατιώτες και οι διοικητές τους δεν απολογούνται σε κανέναν για τις πράξεις τους και συστηματικά παραβλέπουν τον νόμο με τη χρήση βίας. Σπάνια, αν όχι ποτέ, έχει τιμωρηθεί κάποιος και ποτέ αυτές οι τιμωρίες δεν αφορούν τους υψηλόβαθμους ή αυτούς που σχεδιάζουν αυτές τις πολιτικές αντιμετώπισης. Η ατιμωρησία έχει οδηγήσει τους στρατιώτες σε πράξεις ασυδοσίας, που προστίθεται στην θέληση τους να χρησιμοποιήσουν βία, ακόμα και όταν δεν είναι απαραίτητο.

Το περασμένο καλοκαίρι, στο χωριό Ni’lin, βόρεια της Ραμάλα άρχισαν να οργανώνονται εβδομαδιαίες και μερικές φορές καθημερινές διαδηλώσεις ενάντια στην κατασκευή του τείχους. Στις 29 Ιουλίου, ο δεκάχρονος και άοπλος Ahmed Hassan Yusef Musa χτυπήθηκε στο κεφάλι από μια πλαστική σφαίρα και σκοτώθηκε. Την επόμενη μέρα, στην κηδεία του Ahmed, που κατέληξε σε διαμαρτυρία, ο 19χρονος Yusuf Ahmad Amira χτυπήθηκε θανάσιμα από τις Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας. Καμία από τις δύο περιπτώσεις δεν κατέληξε σε τιμωρία.

Στο ίδιο χωριό, η 17χρονη Salaam Kanan κατάφερε να κινηματογραφήσει έναν Παλαιστίνιο άντρα, ριγμένο στο έδαφος και με δεμένα μάτια, ενώ ένας Ισραηλινός στρατιώτης τον πυροβολούσε εξ’ επαφής λίγα μέτρα μακριά από τον διοικητή του. Η συγκεκριμένη περίπτωση τράβηξε την προσοχή πολλών. Ωστόσο οι ισραηλινοί, παλαιστινιακοί και διεθνής οργανισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα, επιμένουν ότι πολλά παρόμοια περιστατικά συμβαίνουν όταν απουσιάζουν οι κάμερες.

Επόμενο: Συμπέρασμα