Για τη φύση και το ρόλο του καθεστώτος της Ιορδανίας

Συνέντευξη του αντιπροέδρου του Γενικού Συλλόγου Ιορδανών φοιτητών στο ΛΑΪΚΟ ΔΡOΜΟ, 13/3/1976

Ποιος είναι ο χαρακτήρας του καθεστώτος Χουσεΐν και ποιες οι δυνάμεις της αντίστασης;

Όταν μιλάμε για το προοδευτικό κίνημα στην Ιορδανία πρέπει να μιλήσουμε πρώτα για την ίδρυση του κράτους της Ιορδανίας. Η ίδρυση του εμιράτου της Υπεριορδανίας το 1920 έγινε με τη συμφωνία ΣΙΚΕΣ-ΠΙΚΟ. Ήταν μια από τις συμφωνίες των συμμάχων, συγκεκριμένα της Αγγλίας και της Γαλλίας για να κομματιάσουν το αραβικό έθνος. Το προοδευτικό κίνημα εκείνο τον καιρό ήταν σε αρχικά στάδια ανάπτυξης και αποτελούσε κομμάτι του κινήματος της Μεγάλης Συρίας (Συρία, Λίβανος, Ιορδανία, Παλαιστίνη). Η φύση αυτής της συμφωνίας μας εξηγεί το φασιστικό χαρακτήρα του βασιλικού καθεστώτος που εγκαθιδρύθηκε το 1948. Μετά το 1948 δώσανε στο βασίλειο της Ιορδανίας ένα μέρος της Παλαιστίνης με τη Συμφωνία της Ρόδου. Το Ιορδανικό καθεστώς φτιάχτηκε για να αποτελεί ένα τείχος που χωρίζει τις αραβικές μάζες και το προοδευτικό κίνημα από το λεγόμενο κράτος του Ισραήλ. Ο ρόλος που παίζει μέχρι και σήμερα το καθεστώς Χουσεΐν είναι επίσης να σβήσει την πατριωτική προσωπικότητα του παλαιστινιακού λαού. Το κίνημα διαμορφώθηκε όταν ήρθαν 1 εκατομμύριο Παλαιστίνιοι μετανάστες, πράγμα το οποίο είχε μεγάλη σημασία για την παραπέρα ανάπτυξή του.

Οι πολιτικές ομάδες και τάσεις που συμμετείχαν στο προοδευτικό κίνημα ήταν :

• το Κ. Κ. Ιορδανίας που κατ’ αρχή συσπείρωσε κύρια διανοούμενους και επεξεργάστηκε μερικά προγράμματα κοινωνικά, οικονομικά κλπ, αλλά έμεινε προσηλωμένο στον ειρηνικό δρόμο και στον κοινοβουλευτικό αγώνα για την αλλαγή του καθεστώτος.
• το αραβικό σοσιαλιστικό κόμμα Αλ Μπάαθ. Είναι κόμμα παναραβικό. Στην Ιορδανία δημιουργήθηκε από φοιτητές που σπούδαζαν στη Συρία και οργανώθηκαν εκεί στο Αλ Μπάαθ. Επιστρέφοντας στην Ιορδανία ίδρυσαν το ιορδανικό παράρτημα του κόμματος, που συσπείρωσε πλατιές μάζες, διανοούμενους, μικροαστικά στοιχεία κλπ. Τα συνθήματα του κόμματος «Ένωση-Ελευθερία, σοσιαλισμός-αγώνας ενάντια στον ιμπεριαλισμό τον σιωνισμό και την αντίδραση» έβρισκαν πλατιά ανταπόκριση στο λαό.
• το Κίνημα Αράβων Εθνικιστών. Ιδρύθηκε από φοιτητές με σύνθημα την απελευθέρωση της πατρίδας, χωρίς να έχουν πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων ή καμιά γενικότερη προοπτική. Πάντως στη δεκαετία ’50-’60 ήταν κομμάτι του αραβικού προοδευτικού κινήματος.
• οι Νασεριστές. Όταν ο Νάσερ πήρε την εξουσία στα 1952 και έπεσε το καθεστώς του βασιλιά Φαρούκ και άρχισε ο αγώνας κατά των φεουδαρχών, των Άγγλών και Γάλλων αποικιοκρατών, πλατιές μάζες από τον αραβικό κόσμο στράφηκαν προς τον Νάσερ, δεν μπόρεσαν όμως να συσπειρωθούν σε ένα οργανωμένο φορέα.

Αυτές ήταν οι δυνάμεις του προοδευτικού κινήματος. Πρέπει να σημειώσουμε ότι η ηγεσία του κινήματος δεν προερχόταν από τα κατώτερα λαϊκά στρώματα αλλά από την πατριωτική αστική τάξη.

Πάντως πρέπει να ξέρουμε ότι οι οικονομικές συνθήκες της Ιορδανίας δεν έχουν επιτρέψει ένα σαφή ταξικό διαχωρισμό και η κοινωνική ανάλυση είναι αρκετά πολύπλοκη. Βιομηχανία είναι σχεδόν ανύπαρκτη και η γεωργία ελάχιστα συνεισφέρει στην εθνική οικονομία. Βασικά ο κόσμος ζει από τα στρατιωτικά και πολιτικά ιδρύματα του καθεστώτος (αναπτυγμένος γραφειοκρατικός μηχανισμός). Αυτό ξεχωρίζει την Ιορδανία από τον υπόλοιπο Τρίτο Κόσμο.

Ο αγώνας του Ιορδανικού λαού αναπτύχθηκε κύρια για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης και το διώξιμο των Άγγλων. Το 1954 ο ιορδανικός λαός κατάκτησε μια σπουδαία νίκη, διώχνοντας την εγγλέζικη ηγεσία από τον ιορδανικό στρατό, νίκη που προσπάθησε να καπηλευτεί ο Χουσεΐν με τον ισχυρισμό ότι αυτός τους έδιωξε.

Στα 1956 ξέσπασε λαϊκή εξέγερση η οποία απέτρεψε την είσοδο της Ιορδανίας στον αντιδραστικό συνασπισμό του ΣΕΝΤΟ που προωθούσε ο Χουσεΐν. Επίσης ανάγκασε το Χουσεΐν να δεχτεί μια πατριωτική κυβέρνηση που σχηματίστηκε από τα κόμματα. Όμως η κατάσταση αυτή δεν κράτησε πολύ. Ο Χουσεΐν με στρατιωτικό πραξικόπημα διέλυσε τη βουλή, συνέλαβε την ηγεσία και φυλάκισε πολλές εκατοντάδες. Ο Χουσεΐν προσπάθησε να καταπνίξει τη λαϊκή αντίσταση με τη βία και την τρομοκρατία. Στους δρόμους ο στρατός πυροβολούσε κάθε ύποπτο, τα στρατοδικεία δούλευαν συνέχεια. Απαγορευόταν ακόμα και ν’ ακούς στο ραδιόφωνο σταθμούς προοδευτικών κρατών. Αυτή η κατάσταση κράτησε μέχρι το 1959. Μέχρι τότε έγιναν πολλά πραξικοπήματα κατά του καθεστώτος αλλά απότυχαν. Από το 1959 το κίνημα να συντάσσει τις δυνάμεις του και ξεσπά ενάντια στο Χουσεΐν που αντέδρασε στην προσπάθεια ένωσης των κρατών Συρίας-Ιράκ και Αιγύπτου. Παρά τα λυσσασμένα και ύπουλα χτυπήματα του Χουσεΐν ενάντια στο κίνημα, αυτό εξακολουθεί να δυναμώνει και το 1966 ξεσπούν νέες ταραχές όταν στρατεύματα του Ισραήλ χτύπησαν ένα ιορδανικό χωριό χωρίς ο ιορδανικός στρατός να παρέμβει.

Βασική αδυναμία του κινήματος είναι ότι ενώ οι πολιτικές δυνάμεις που το εκφράζουν έχουν πολλές φορές πετύχει την ενότητα στη δράση δεν έχει όμως κατορθωθεί η δημιουργία ενός μετώπου.

Πώς διαμορφώθηκε η κατάσταση ύστερα από τους τελευταίους πολέμους στην περιοχή;

Στα 1967 με τον πόλεμο των 6 Ημερών όπου νικήθηκαν τα αραβικά κράτη, φάνηκε στον ιορδανικό λαό καθαρά ο ρόλος του Χουσεΐν. Φάνηκε καθαρά ότι το καθεστώς του Χουσεΐν υπήρχε για να προστατεύει το Ισραήλ, να καταπιέζει το λαό και να χτυπά το προοδευτικό κίνημα. Μετά τον Πόλεμο των 6 Ημερών η Παλαιστινιακή αντίσταση βγήκε φανερά και δρούσε νόμιμα πλέον στην Ιορδανία, συσπειρώνοντας γύρω της πλατιές λαϊκές μάζες. Άρχισε έτσι ένα νέο στάδιο στον ένοπλο αγώνα. Όμως, λίγα χρόνια αργότερα οι σφαγές το Σεπτέμβρη του 1970 απέδειξαν για μια ακόμη φορά ότι είναι αδύνατη η συνύπαρξη ενός προοδευτικού κινήματος με ένα πρακτόρικο αντιδραστικό καθεστώς.

Εμείς πιστεύουμε ότι ήταν σοβαρό λάθος της Παλαιστινιακής Επανάστασης που δεν έβαλε σα στόχο από κοινού με το ιορδανικό προοδευτικό κίνημα, τη δημιουργία μιας δημοκρατικής, προοδευτικής και ελεύθερης Ιορδανίας. Επίσης, λάθος του ιορδανικού προοδευτικού κινήματος ήταν ότι ξεστράτισε από το στόχο του να χτυπήσει το αντιδραστικό καθεστώς της Ιορδανίας και έριξε το βάρος του στον ένοπλο αγώνα κατά του Ισραήλ από κοινού με την Παλαιστινιακή αντίσταση.

Με το φριχτό τέλος της παλαιστινιακής αντίστασης το Σεπτέμβρη του 1973 άρχισε ένα δύσκολο και καινούριο στάδιο όσον αφορά τον ιορδανικό εθνικό αγώνα, επειδή δημιουργήθηκε μια βαθιά πληγή στην ιορδανο-παλαιστινιακή εθνική ενότητα και επειδή επίσης δημιουργήθηκαν παλλαϊκές αντιδράσεις για την ήττα του εθνικού αγώνα. Το Σεπτέμβρη του 1970 χάθηκε μια ιστορική ευκαιρία που δύσκολα μπορεί να ξαναβρεθεί, χτυπήθηκαν όλες οι πολιτικές οργανώσεις και όλα τα εθνικολαϊκά συνδικάτα και η ανοικοδόμηση και αναδιοργάνωση του προοδευτικού κινήματος έγινε πολύ δύσκολή.

Ωστόσο, ο πόλεμος του Οκτώβρη του 1973 και η μη συμμετοχή του ιορδανικού στρατού σ’ αυτόν, η όξυνση των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων μέσα στην Ιορδανία ήταν αιτίες για να προωθηθεί ξανά το προοδευτικό κίνημα και να πραγματοποιηθούν καινούριοι αγώνες. Οι αγώνες αυτοί πολλαπλασιάστηκαν και γιατί το καθεστώς αποτελούσε αντεθνικό και αντιδραστικό εμπόδιο για τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο, ιδιαίτερα δε στον αραβικό κόλπο όπου το καθεστώς Χουσεΐν είχε φανερή συμμετοχή στην προσπάθεια χτυπήματος της επανάστασης του Ομάν.

Υπάρχει διαφωνία σχετικά με το τρόπο επίτευξης των σκοπών του προοδευτικού κινήματος;

Ιδιαίτερα μετά το 1970 διαπιστώθηκαν πολλές διαφορές που είναι αποτέλεσμα πολιτικών και οργανωτικών διαφωνιών. Η κύρια είναι σε ότι αφορά τον αγωνιστικό τρόπο αντιμετώπισης των πραγμάτων. Π.χ. υπάρχει μια εισήγηση του ΚΚ. Ιορδανίας να γίνει «προοδευτική κυβέρνηση κάτω από την ηγεσία του ίδιου του καθεστώτος πράγμα το οποίο εξασφαλίζεται από το σύνολο των αγώνων στα διάφορα ιδρύματα της χώρας όπως η συμμετοχή στη βουλή» κλπ. Όμως αυτό το αρνούνται και το καταδικάζουν όλα τα υπόλοιπα κόμματα, τα οποία πιστεύουν ότι κάθε αλλαγή στην Ιορδανία πρέπει να περιλάβει την ανατροπή του καθεστώτος