Α. Οι ρίζες του σιωνισμού στην Ανατολική Ευρώπη
Το γεγονός ότι ο σιωνισµός επέλεξε την Παλαιστίνη σαν «πατρίδα» των απανταχού Εβραίων δείχνει την ύπαρξη του θρησκευτικού στοιχείου στην ιδεολογία του. Ο υποτιθέµενος δεσµός των Εβραίων µε την Παλαιστίνη χρονολογείται εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια και τα λεγόµενα «ιστορικά δικαιώματα» που επικαλούνται οι ίδιοι οι Εβραίοι δεν είναι παρά µια εξωπραγµατική και παράλογη εικόνα της αρχαιότητας. Η ανάλυση της διαδικασίας διαµόρφωσης και εξέλιξης του σιωνισµού από τα τέλη του προηγούµενου αιώνα µας υποχρεώνει να αφήσουµε στην άκρη το θρησκευτικό παράγοντα και να ασχοληθούµε µε τις κοινωνικές και οικονοµικές ρίζες της εβραϊκής κοινωνίας στην Ανατολική Ευρώπη.
Η µυστικιστική προσκόλληση των Εβραίων στο Ερέτς-Ισραήλ (Παλαιστίνη) δεν παρουσιάζεται παντού και πάντα µε τον ίδιο τρόπο. Αν οι σιωνιστές επιµένουν σε αυτή, το κάνουν, όπως συχνά συµβαίνει µε σοβινιστικά και ρατσιστικά κινήµατα, για να προσδώσουν στην ιδεολογία τους µια µυστικιστική ιστορική αιτιολόγηση που θα αντικαταστήσει την ανάλυση της κοινωνικο-οικονοµικής και κοινωνικο-πολιτικής δυναµικής, η οποία σε τελική ανάλυση είναι η βάση των ιδεών και των πράξεων τους. Μόνο πολύ αργότερα µια οµάδα θεωρητικών και ηγετών σιωνιστών αναζήτησαν οικονοµικές και κοινωνικές εξηγήσεις για να δικαιολογήσουν το σιωνισµό. Είναι όµως αδύνατο να δικαιολογηθεί η σιωνιστική αποικιακή πολιτική στην Παλαιστίνη µε λογικά επιχειρήµατα. Για το λόγο αυτό ακόµα και αυτοί οι τελευταίοι αναγκάζονται τελικά να καταφύγουν σε επιχειρήµατα περισσότερο µυστικιστικά και θρησκευτικά παρά ιστορικά που θα µπορούσαν να «αποδείξουν» ότι όλοι οι απανταχού Εβραίοι ήταν και είναι συνδεδεµένοι µε την ιδέα της «επιστροφής» στην «αρχαία πατρίδα»,το Ερέτς-Ισραήλ.
Είµαστε κατηγορηµατικοί πάνω σ’ αυτό: η Παλαιστίνη δε συνδέεται µε την προχιτλερική ιστορία των Εβραίων µε έναν «ιστορικό δεσμό» που βρίσκεται χιλιάδες χρόνια νωρίτερα. Από τη στιγµή που δε µετανάστευσαν στην Παλαιστίνη και µε εξαίρεση µερικές χιλιάδες Εβραίων που ζούσαν εκεί καιρό πριν το σιωνιστικό εποικισµό, όπως κάποιοι άλλοι ζούσαν σε άλλες χώρες, τίποτα δεν τους συνέδεε µε τον τόπο αυτό.
Σκοπός του σιωνισµού είναι η επίλυση του εβραϊκού ζητήµατος σε όλο τον κόσµο εγκαθιστώντας τους Εβραίους στην Παλαιστίνη και προσανατολίζοντάς τους προς παραγωγικά επαγγέλµατα.
Η καθυστερηµένη, και από την πρώτη στιγµή δύσµορφη, ανάπτυξη των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στην τσαρική αυτοκρατορία, είχε ένα καταστρεπτικό αντίκτυπο στις δοµές της εβραϊκής κοινωνίας: οι τομείς της οικονομίας, από τις οποίες ζούσε η εβραϊκή κοινότητα, σταδιακά εξαφανίστηκαν. Αν οι Εβραίοι στερήθηκαν από τα παλιότερα µέσα επιβίωσης τους, οι νέοι βιοµηχανικοί τοµείς δεν τους άνοιξαν τις πόρτες τους. Επιπλέον, η όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων αναζωπυρώνει τον αντισηµιτισµό στις µάζες, καθώς το τσαρικό καθεστώς οργανώνει εν ψυχρώ φονικά πογκρόµ εναντίον των Εβραίων προκειµένου να αποπροσανατολίσει τη λαϊκή δυσφορία από τις πραγµατικές της αιτίες.
Αντιµέτωποι µε αυτήν την κατάσταση, οι Εβραίοι προσπαθούν να βρουν µια διέξοδο διαφυγής από αυτήν την όλο και πιό ανυπόφορη κατάσταση. Έχουµε έτσι τη µαζική µετανάστευση προς τη Βόρεια Αµερική, τη ∆υτική Ευρώπη και άλλες ηπείρους. Από το 1880 και µέχρι την έναρξη του Πρώτου Παγκοσµίου Πολέµου, 2,5 µε 3 εκατοµµύρια Εβραίοι φεύγουν από την τσαρική αυτοκρατορία. Μέσα σ’ αυτό το κλίµα, κάποιοι νέοι εβραίοι διανοούµενοι, που ζούσαν σε µικρά χωριά, είχαν την ιδέα να οργανώσουν µια µαζική µετανάστευση προς την Παλαιστίνη, µε την προοπτική να αλλάξουν την εθνική και κοινωνική θέση των Εβραίων µέσω ενός παραγωγικού εποικισµού. Η πρώτη λοιπόν σιωνιστική οµάδα, η «Hibat Sion» (Αγάπη για τη Σιών), σχηµατίζεται µετά από τα πογκρόµ του τσαρικού καθεστώτος ύστερα από τη δολοφονία του Αλέξανδρου Β΄ το 1880.
Ο Leo Pinsker, ο ιδεολόγος αυτού του νέου κινήµατος, στο βιβλίο του «Αυτό-χειραφέτηση» µιλάει για «τη διαμόρφωση ενός εβραϊκού έθνους, ενός λαού που θα εγκατασταθεί στη γη του». Οι ιδέες του γεννήθηκαν από μη θρησκευτικούς εθνικούς παράγοντες, αλλά συνδέθηκαν και µε ένα µη λογικό στοιχείο, την επιστροφή στη βιβλική πατρίδα. Αυτό το τελευταίο θα εκφραστεί µε τρόπο ακόµα πιο χαρακτηριστικό από έναν άλλο ιδεολόγο αυτού του κινήµατος σαν «η αναγέννηση του Ισραήλ στη γη των πατέρων µας» (Lilenblum).
Αντίθετα µε τους Εβραίους της ∆υτικής και της Κεντρικής Ευρώπης, εκείνοι της Ανατολικής Ευρώπης δεν είχαν τα µέσα να εξοµοιωθούν, ούτε και υπήρχε και κάποια ρεαλιστική προοπτική να γίνει κάτι τέτοιο στο άµεσο µέλλον, δεδοµένης µάλιστα της υπάρχουσας κοινωνικο-οικονοµικής κατάστασης. Αυτό ακριβώς είναι το γεγονός που θα προσδώσει µια βαρύτητα στις ιδέες του Herzel και θα τους επιτρέψει να ριζώσουν σε κάποια περιορισµένα στρώµατα της εβραϊκής κοινωνίας της Ανατολικής Ευρώπης. Ο µικρός αντίκτυπος των σιωνιστικών ιδεών πάνω στην πλειοψηφία των Εβραίων φαίνεται ολοκάθαρα από το γεγονός ότι µόνο 60 µε 70.000 άτοµα προτίµησαν να πάνε στην Παλαιστίνη, δηλαδή µόνο 3 µε 3,5 % εκείνων που µετανάστευσαν προς διάφορες κατευθύνσεις.
Ποιες ήταν οι αντιδράσεις των διαφόρων στρωµάτων της κοινωνίας της Ανατολικής Ευρώπης στο σιωνισµό;
Ως τον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο, ο σιωνισµός δεν είχε παρά πολύ περιορισµένο αντίκτυπο σε κάποια στρώµατα διανοούµενων µικρών περιοχών. Την περίοδο από το τέλος του Πρώτου Παγκόσµιου Πολέµου και την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933, και ύστερα από την έκρηξη του αντισηµιτισµού στην Πολωνία, αυτός ο αντίκτυπος µεγάλωσε λίγο σε συγκεκριµένα µικροαστικά στρώµατα (έµποροι). Το σύνολο όµως δεν ξεπέρασε τους 130.000 αποίκους στην Παλαιστίνη, αριθµός ασήµαντος αν το συγκρίνουµε µε τα εκατοµµύρια των εβραίων που µετανάστευσαν εκείνη την περίοδο σε όλο τον κόσµο.
Η σιωνιστική ιδεολογία δεν επηρέασε καθόλου τους εβραίους εργάτες και βιοτέχνες καθώς δεν έβλεπαν πώς είναι δυνατή η βελτίωση της εξαθλιωµένης τους ζωής σε µια υποανάπτυκτη χώρα σαν την Παλαιστίνη. Ήταν πολλοί εκείνοι που αντιτάχθηκαν συνειδητά στο σιωνισµό, κρίνοντας τα πράγµατα µε άξονα το ταξικό τους συµφέρον. Ήταν οργανωµένοι στην Ένωση Εβραίων Εργατών (Bund), στις σοσιαλιστικές οργανώσεις και σε µαζικές κινήσεις κατευθυνόµενες από εργατικές οργανώσεις. Τα κόµµατα και οι οργανώσεις «σιωνιστών-σοσιαλιστών» και οι κοντινές στους κόλπους της εργατικής τάξης οµάδες ήταν πάντα περιορισµένο φαινόµενο.
Όσο για την εβραϊκή αστική τάξη, ήταν επίσης αντίθετη στο σιωνισµό, για λόγους ταξικού συµφέροντος και αυτή. Ηταν συνδεδεµένη µε την υπάρχουσα κοινωνική τάξη και παρά την περιορισµένη ανάπτυξη του καπιταλισµού και την ισχνή εκβιοµηχάνιση, ανήκε στην αστική τάξη της τσαρική κοινωνίας (και αργότερα της Πολωνίας) και ένα κοµµάτι της µάλιστα έφτανε µέχρι του σηµείου της πλήρους κοινωνικής και πολιτιστικής ενσωµάτωσης. Αντιµέτωπη µε τον αντισηµιτισµό, η εβραϊκή αστική τάξη θα ψάξει να επενδύσει στις χώρες της ∆υτικής Ευρώπης και στην Αµερική. Η Παλαιστίνη δεν είχε κανένα ενδιαφέρον για τα κεφάλαιά τους και «η αναγέννηση του εβραϊκού έθνους» δεν τους έλεγε τίποτα. Με αυτήν την έννοια, η υπόθεση κάποιων µαρξιστών ότι ο σιωνισµός ήταν προϊόν της εβραϊκής αστικής τάξης είναι εντελώς λανθασµένη.
Β. Η σιωνιστική ιδεολογία
Ο σιωνισµός θεωρεί τον εαυτό του σαν το εθνικό κίνημα του εβραϊκού λαού. Έχει σαν αφετηρία την υπόθεση ότι οι Εβραίοι είναι μια εθνική μειοψηφία που αδυνατεί να βρει μια θέση στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή των διαφόρων χωρών όπου βρίσκονται: για το λόγο αυτό ο «αιώνιος λαός» πρέπει να οικοδομήσει το εβραϊκό κράτος του στην «ιστορική του πατρίδα» - την Παλαιστίνη - όπου θα μπορέσει επιτέλους να επιλυθεί το εβραϊκό ζήτημα .
Ο σιωνισµός δεν είναι εποµένως ένα εθνικό κίνηµα του οποίου ο στόχος θα ήταν να ενώσει όλους τους ανθρώπους που έχουν µια κοινή γλώσσα και µια περιοχή σε ένα εθνικό κράτος, ώστε να µπορέσει να ακολουθήσει η ανάπτυξη του. Μόνο όταν η αντίδραση υποδαύλισε ακόµη µια φορά τον αντισηµιτισµό, για να στρέψει την προσοχή των µαζών από τους πραγµατικούς εχθρούς τους, άρχισαν οι Εβραίοι να µεταναστεύουν στην Παλαιστίνη.
Ο σιωνισμός είναι ανίκανος να επιλύσει το εβραϊκό ζήτημα καθώς αφήνει ανέπαφα τα ίδια τα θεμέλια του αντισημιτισμού - την καπιταλιστική τάξη. Δημιουργεί αντίθετα, με τα ίδια του τα χέρια, μια νέα πτυχή αυτού του εβραϊκού ζητήματος, ερχόμενος αναπόφευκτα σε αντιπαράθεση με έναν άλλο λαό, τον αραβικό παλαιστινιακό λαό.
Κατά τη διάρκεια της ιστορίας τους, η σιωνιστική ιδεολογία και πρακτική έχουν αποδείξει την αντιδραστική τους φύση που βρίσκεται στην ίδια την πηγή του σιωνισµού, ενός κινήµατος που προέρχεται από την παρακµή του καπιταλισµού και βασίζεται σ’ αυτόν προκειµένου να πραγµατοποιήσει τους στόχους του. Θα αναφέρουµε εδώ κάποια αποφθέγµατα του Theodore Herzl, ιδρυτή και πρώτου επικεφαλής του παγκόσµιου σιωνιστικού κινήµατος.
«Οι αντισημίτες υπήρξαν οι πιο πιστοί φίλοι μας, οι αντισημιτικές χώρες θα γίνουν σύμμαχοί μας» (Εφηµερίδα Herzl, τόµος1, σελ. 10). «Μόλις η οργάνωσή μας γίνει γνωστή παγκοσμίως, οι αντισημιτικές δυνάμεις θα μας διαφημίσουν στις κυβερνήσεις, στις συναντήσεις και τις εφημερίδες τους» (Herzl, σελ. 150).
Μήπως ο σιωνισµός δεν παρουσιάζεται εδώ σαν ετεροθαλής αδερφός του αντισηµιτισµού;
Ύστερα από τη φρίκη του πογκρόµ του Kichinev το 1905, ο Herzl απευθύνει µια επιστολή µε ηµεροµηνία 19 Μαΐου στο ρώσο υπουργό Plehve, γνωστό αντισηµίτη και έναν από τους υπεύθυνους αυτών των πογκρόµ: «Τα επώδυνα γεγονότα του Kichinev µε υποχρεώνουν να γράψω σήµερα. Όχι όµως για να θρηνήσω για το παρελθόν. Από έγκυρες πηγές άκουσα ότι οι Εβραίοι της Ρωσίας έχουν αρχίσει να απελπίζονται...οι νέοι των 15 και 16 χρονών που δεν καταλαβαίνουν τίποτα από επαναστατικές τρέλες ενθουσιάζονται µε τη βία. Κατά τη διάρκεια των περασµένων χρόνων, ο σιωνισµός είναι υπερήφανος γιατί πρότεινε σε όλους τους δυστυχισµένους ένα ανώτερο ιδανικό που παρηγορεί και γαληνεύει την ψυχή. Η Εξοχότητά Σας το γνωρίζει βέβαια»
Πρόκειται λοιπόν για ένα ενιαίο µέτωπο ανάµεσα στην πιο σκοτεινή αντίδραση και το σιωνισµό, ενάντια στις σοσιαλιστικές ιδέες, των οποίων ο αντίκτυπος αυξανόταν προοδευτικά στους κόλπους της εβραϊκής νεολαίας της τσαρικής αυτοκρατορίας.
Σε µια επιστολή στον αρχιδούκα του Bade, ο Herzl γράφει στις 10.7.1898: «Αναμφίβολα, ο γρήγορος αποικισμός ενός ουδέτερου λαού στην Ανατολή μπορεί να φανεί εξαιρετικά σημαντικός για την πολιτική της Γερμανίας στην Ανατολή. Για ποιο λαό πρόκειται; Για ένα λαό που, σπρωγμένος από την πραγματικότητα, είναι αναγκασμένος να ενωθεί με τις γραμμές των επαναστατικών ομάδων» (Herzl, τόµος 3,σελ. 75).
Ο Hezrl απευθύνεται µε σχεδόν τα ίδια λόγια και στον αυτοκράτορα της Γερµανίας Γουλιέλµο, στο βρετανό υπουργό εξωτερικών Chamberlain, στο σουλτάνο Αbdul Hamid και στον τσάρο πασών των Ρωσιών. Στο βιβλίο του «Το εβραϊκό ζήτηµα», ο Herzl γράφει: «Η Παλαιστίνη είναι η ιστορική πατρίδα μας...οι Εβραίοι θα γίνουν ένα τείχος της Ευρώπης απέναντι στην Ασία». Και λίγο µετά συνεχίζει: «Θα γίνουμε ο προμαχώνας του πολιτισμού απέναντι στη βαρβαρότητα.»
Αυτά τα αποσπάσµατα του ιδρυτή του σιωνισµού αποκαλύπτουν τον εσωτερικό χαρακτήρα του σιωνισµού πάνω στον οποίο αναπτύχθηκαν αργότερα η ιδεολογία και η πρακτική των πρωτεργατών και ιδρυτών του εβραϊκού κράτους έως σήµερα. Ο ιδρυτής του σιωνισµού είχε ήδη αντιληφθεί ότι η πραγµατοποίηση του εγχειρήµατος που είχε στο µυαλό του ήταν αδύνατη χωρίς την κάλυψη του ιµπεριαλισµού, αυτή η άποψη θα παραµείνει στη βάση της πρακτικής των διαδόχων του. Στον κανόνα αυτό εξαίρεση δεν αποτελεί και αυτό που ονοµάζεται «σιωνιστική αριστερά», όπως θα δούµε αργότερα.
Τελειώνοντας, η σιωνιστική ιδεολογία και πρακτική είχαν σαν στόχο τη δηµιουργία µιας οµογενούς εθνικής ενότητας στα εδάφη της Παλαιστίνης. Η εβραϊκή αποκλειστικότητα δεν είναι ένα επιφαινόµενο αλλά η ίδια η ουσία του σιωνισµού, για όλα τα ρεύµατα που αναφέρονται σε αυτόν. Με άλλα λόγια, τα διάφορα στάδια ανάπτυξης του σιωνισµού ήταν βέβαια αποτέλεσµα µιας συγκεκριµένης αντικειµενικής πραγµατικότητας, αλλά εντάσσονται όλα στην προοπτική της συγκέντρωσης όλων των Εβραίων του κόσμου στην Παλαιστίνη και της δημιουργίας ενός εβραϊκού κράτους, χωρίς τον αυτόχθονα παλαιστινιακό πληθυσμό, ακόμα και ερχόμενοι σε αντίθεση με αυτόν, και με την κάλυψη του ιμπεριαλισμού.
Γ. Ο σιωνισμός και το ζήτημα της αφομοίωσης
Ένας Εβραίος που χαίρει πλήρους πολιτικής ελευθερίας στη χώρα όπου βρίσκεται µπορεί να προσαρµοστεί στο κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Ακόµα και στην περίπτωση που ο ίδιος δεν καταφέρει να απαλλαγεί από τις εβραϊκές του ιδιαιτερότητές , υπάρχει µεγάλη πιθανότητα να το κάνουν τα παιδιά του ανάλογα, προφανώς, µε τις ειδικές συνθήκες της χώρας όπου βρίσκονται. ∆εν πρόκειται φυσικά για κάποια αυτόµατη, γρήγορη και εύκολη διαδικασία και δεν καταλήγει απαραίτητα στην ουσιαστική χειραφέτηση του Εβραίου. Αν η αφοµοίωση εξαρτάται από µια συγκεκριµένη κοινωνική δυναµική, η χειραφέτηση µε τη σειρά της απαιτεί κοινωνικές ανακατατάξεις.
Ο Walter Laqueur στην «Ιστορία του Σιωνισμού» συχνά επιµένει στο γεγονός ότι οι άνθρωποι εγκαταλείπουν την πατρίδα τους όταν έρχονται αντιµέτωποι µε µια ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση. Πριν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, οι διαδικασίες χειραφέτησης και αφοµοίωσης εµπόδιζαν την οποιαδήποτε µαζική µετανάστευση στην Παλαιστίνη. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, ο ίδιος ο σιωνισµός είναι, από τη φύση του, εχθρός της χειραφέτησης των Εβραίων. Η ύπαρξη του εβραϊκού κράτους είναι βασισµένη στον αντισηµιτισµό που είναι η άρνηση της χειραφέτησης.
O Ναούµ Γκόλντµαν, παλιός πρόεδρος του Παγκόσµιου Εβραϊκού Συµβουλίου και της Παγκόσµιας Εβραϊκής Συνοµοσπονδίας, παρατηρεί: «Ο κίνδυνος αφομοίωσης των εβραϊκών κοινοτήτων από τους λαούς ανάμεσα στους οποίους ζουν, είναι πολύ πιο σοβαρός από την εξωτερική απειλή του αντισημιτισμού» (Le Monde 13-1-66). Ο πρόεδρος του Εκτελεστικού του Εβραϊκού Πρακτορείου, Arie Dolchin, προσθέτει: «Σε όλο τον κόσµο, οι Εβραίοι αποµακρύνονται από τον ιουδαϊκό τους χαρακτήρα. Το Κράτος έχει πάψει να προσελκύει τους Εβραίους της ∆ιασποράς»
Οι αφοµοιωτικοί παράγοντες αλλάζουν αδιάκοπα, άλλοτε ενισχύονται και άλλοτε εξασθενούν. Στις περισσότερες χώρες, οι καθηµερινές συνθήκες ζωής αναγκάζουν τους Εβραίους να εγκαταλείψουν τις ιδιαιτερότητές τους. Αυτός είναι και ο λόγος της εµµονής των ηγετών του σιωνισµού απέναντι στην εξαφάνιση των εβραϊκών κοινοτήτων µέσα στους κόλπους των απίστων και την απουσία έλξης των Εβραίων της ∆ιασποράς από το κράτος του Ισραήλ. Ο διαρκής κίνδυνος που πλανάται πάνω από το σιωνισµό είναι µήπως χαθεί η «εθνική» βάση στη διασπορά και η ικανότητα να διατηρηθεί µια επιρροή πάνω σ’ αυτήν την τελευταία.
Πέρα από µια συγκεκριµένη ένταξη, που χωρίς αµφιβολία παίζει ένα σηµαντικό ρόλο στους παράγοντες διατήρησης της εβραϊκής ιδιαιτερότητας, υπάρχει µια ολόκληρη σειρά από αιτίες που εµποδίζουν την αφοµοίωση: ο αντισηµιτισµός στη ∆ύση και στην Ανατολή, ο αντίκτυπος της ύπαρξης ενός εβραϊκού κράτους (ακόµα και αν αυτό χάνει από την ελκτική του δύναµη), η σιωνιστική προπαγάνδα, ο θρησκευτικός µυστικισµός, τα τραύµατα από το χιτλερικό ολοκαύτωµα, κλπ.
Όπως και να έχει, είτε πρόκειται για παράγοντες που ευνοούν την αφοµοίωση είτε για παράγοντες που την εµποδίζουν, όλα γίνονται στο πλαίσιο µιας γενικής πολιτικής και κοινωνικο-οικονομικής πραγματικότητας, που συµπεριλαµβάνει ακόµα και τις πιο παράλογες συνιστώσες, όπως η θρησκεία και άλλα µυστικιστικά φαινόµενα.
Στη θέση του Νο 3, ο Walter Laqueur γράφει: «Η δυτική πλουραλιστική κοινωνία άλλαξε, δεν είναι μόνο οι Εβραίοι που έχουν χάσει ένα μέρος της ταυτότητάς τους (εξαιτίας της αφομοίωσης) αλλά το σύνολο της κοινωνίας που έχει υποστεί ένα ισχυρό πλήγμα καθώς έχει εγκαταλείψει κάποιες παραδοσιακές αξίες.Η κοινωνία, συμπεριλαμβανομένων και των Εβραίων, αποκόπτεται όλο και περισσότερο από τις ρίζες της. Ακόμα και αν αυτό επιτρέπει να μειωθεί το χάσμα μεταξύ Εβραίων και μη Εβραίων, τίθεται υπό αμφισβήτηση ένα φιλελεύθερο πνεύμα ανοχής που επέτρεψε παλιότερα την ύπαρξη των Εβραίων στο δυτικό κόσμο» (Walter Laqueur, Ιστορία του Σιωνισµού, σελ. 593).
Χωρίς να επεκταθούµε στις λεπτοµέρειες των αντιλήψεων του Laqueur, είναι προφανές ότι, όσο καλά και αν περιγράφει τις συνέπειες της αφοµοίωσης των Εβραίων, φοβάται να πει τα πράγµατα µε το όνοµά τους. Το πρόβληµα είναι η κρίση του καπιταλισµού. Ακόµα και αν αρνείται να προσδιορίσει τις ρίζες του προβλήµατος που αναλύει, ο Laqueur δε µπορεί να βρει µια λύση σ’ αυτήν την κρίση, δηλαδή µια ριζική αλλαγή της κοινωνίας µέσω της σοσιαλιστικής επανάστασης που θα µπορέσει, όχι µόνο να σώσει τους Εβραίους, αλλά και θα ελευθερώσει ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Δ. Οι θέσεις του Borochov
Το 1906 ιδρύθηκε το Εβραϊκό Εργατικό ∆ηµοκρατικό Κόµµα Poalei Sion και ο Ber Borochov συνέταξε το πρόγραµµά του. Στο κείµενο αυτό, γνωστό µε το όνοµα «Η πλατφόρµα µας», βρίσκονται συγκεντρωµένες όλες οι θέσεις του:
- οι εθνικές αντιφάσεις συνδέονται πάντα µε κοινωνικές αντιφάσεις
- το σύνολο των συνθηκών διαβίωσης της εργατικής τάξης παίζει το ρόλο στρατηγικής βάσης για τους ταξικούς αγώνες
- δεδοµένου ότι ο εβραϊκός λαός δεν έχει δική του εδαφική βάση, οι συνθήκες παραγωγής αναπτύσσονται κατά τρόπο «µη φυσιολογικό» και η στρατηγική βάση του εβραίου εργάτη είναι περιορισµένη και ασταθής
- στη διάρκεια της ανάπτυξης του καπιταλισµού, οι Εβραίοι διώχτηκαν από τις παραδοσιακές τους θέσεις, εξαιτίας της κοινωνικής τους ανωµαλίας στην παραγωγική πορεία. Για το λόγο αυτόν αναγκάστηκαν να µεταναστεύσουν
- ένα παρόµοιο φαινόµενο εµφανίζεται και στο νέο τόπο διαµονής τους και τους αναγκάζει να µετοικήσουν ξανά
- εποµένως οι Εβραίοι έχουν ανάγκη από µια νέα πατρίδα που θα έχει όσο το δυνατό πιο περιορισµένο «ξένο» πληθυσµό και όπου οι Εβραίοι θα µπορούσαν να θέσουν τις αναγκαίες βάσεις µιας οικονοµίας, χωρίς να αντιµετωπίζουν τον ανταγωνισµό των ξένων
- η Παλαιστίνη είναι η χώρα που ανταποκρίνεται σε αυτές τις προυποθέσεις και µε την οποία οι Εβραίοι έχουν ιστορικούς δεσµούς
- σ’ αυτή τη χώρα, ο εβραίος εργάτης θα έχει µια κανονική στρατηγική βάση για να διεξάγει τον ταξικό του αγώνα και να εκπληρώσει τον απελευθερωτικό του ρόλο.
Σε µια από τις εισαγωγές στο βιβλίο του Abraham Leon, o Ernst Germain απαντά στις θέσεις του Borochov: «∆εν είναι δυνατόν να προσεγγίσουµε το ζήτηµα των υπαρχουσών κοινωνικών συνθηκών σαν ένα «γεγονός» αλλά σαν την ανάπτυξη µιας ιστορικής διαδικασίας και στο πλαίσιο αυτό πρέπει να κατανοήσουµε τις ιστορικές αλλαγές...Ο Μποροσοβισµός δε διαψεύστηκε µόνο στις υποθέσεις του αλλά και στα συµπεράσµατα του. Η προσέγγιση της επίλυσης του εβραϊκού ζητήµατος είναι όχι µόνο εκτός ιστορικής πορείας αλλά και εκτός κοινωνικής πραγµατικότητας. Ο Borochov δεν αντιλαµβάνεται στο ελάχιστο την ύπαρξη του νόµου της άνισης και συνδυασµένης ανάπτυξης στην περίοδο του ιµπεριαλισµού και πώς αυτή εµποδίζει όλα τα έθνη, µηδενός εξαιρουµένου, να επιλύσουν τα προβλήµατά τους την εποχή της παρακµής του καπιταλισµού. ∆εν πρέπει κανείς να αναζητά τη λύση στην τραγική ιδιαιτερότητα του εβραϊκού λαού αποµονώνοντας τον από το σύνολο της παρακµάζουσας κοινωνίας. ∆εν τίθεται ζήτηµα «ανατροπής» της αναποδογυρισµένης πυραµίδας των Εβραίων τη στιγµή που η «κανονική» πυραµίδα των άλλων λαών βρίσκεται και αυτή σε κατάσταση αποσύνθεσης. Μόνο η παγκόσµια σοσιαλιστική. επανάσταση µπορεί να µετατρέψει σε «κανονική» την εβραϊκή κοινωνία. Λύση στο πλαίσιο του καπιταλισµού που παρακµάζει είναι αδύνατη».(Αβράµ Λεόν, Υλιστική θεώρηση του εβραϊκού ζητήµατος, εισαγωγή, Μεξικό 1950 σελ. 14-15).
Τον Αύγουστο του 1917, κατά τη διάρκεια του 3ου Συνεδρίου του Poalei Sion, ο Borochov βυθίζεται ακόµα πιο βαθιά στις αντιφάσεις του, γεγονός που προκαλεί την εµφάνιση αντιπολιτευόµενων, τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά, ρευµάτων. Σε µια από τις παρεµβάσεις του αναφέρει: «...διότι έχουμε δικαίωμα και καθήκον να χρησιμοποιούμε τη γλώσσα του συναισθήματος. Έχουμε δικαίωμα και πρέπει να πούμε: Ερέτς-Ισραήλ - ένα εβραϊκό σπίτι. Αλλά σε τελική ανάλυση, αυτό δεν είναι το πιό σημαντικό. Το βασικό είναι το πρόγραμμά μας και αυτό δεν αλλάζει. Το κύριο μέλημα μας ήταν και παραμένει το συμφέρον του εβραϊκού προλεταριάτου. Σκοπός μας είναι η πραγμάτωση του σοσιαλισμού. Για μας, ο σιωνισμός είναι το μάξιμουμ τμήμα από το μίνιμουμ πρόγραμμά μας, η ταξική πάλη το μέσο να επιτύχουμε τους στόχους μας.» («Το συνέδριο του Poalei Sion στη Ρωσία το 1917», έκδοση του M. Mints για το Πανεπιστήµιο του Τελ Αβιβ, 1978 σελ.44-45).
Παρά τη λεκτική αυτή θύελλα, που προσπαθεί να πείσει ότι για τον Borochov αυτό που µετράει είναι ο σοσιαλισµός και όχι ο σιωνισµός, η επανάσταση δεν αναφέρεται παρά σε µια µόνο φραστική αναφορά, παρόλο που βρισκόµαστε δυο µόλις µήνες µετά την Οκτωβριανή επανάσταση και στη Ρωσία κατοικούν τουλάχιστον 4 εκατοµµύρια Εβραίοι, για τους οποίους το 3ο Συνέδριο του Polalei Sion δεν έχει ούτε ένα σύνθηµα να προτείνει, απέναντι σε µια επαναστατική διαδικασία που αναπτύσσεται µε γοργούς ρυθµούς.
Το Poalei Sion δε συµµετείχε στην επανάσταση καθώς, σύµφωνα µε τα λεγόµενα του Borochov, οι εβραίοι εργάτες δεν έχουν στρατηγική βάση συµβατή µε την ταξική πάλη. (Οι ίδιοι οι εβραίοι εργάτες έβλεπαν τα πράγµατα διαφορετικά. Συµµετείχαν µαζικά και δυναµικά στη ρωσική επανάσταση και στον αγώνα για την άµυνα και την ανάπτυξη του εργατικού κράτους).
Η αµφιβολία που πλανιέται για το «σοσιαλισµό» του Poalei Sion δεν προέρχεται µόνο από την αδράνεια του στη ρωσική επανάσταση. Είναι και ο συγκεκριµένος τρόπος µε τον οποίο διαχειρίζεται το παλαιστινιακό ζήτηµα που αποκαλύπτει το σοβινιστικό και αντί-σοσιαλιστικό του χαρακτήρα. Στο ίδιο συνέδριο, ο Borochov διαβεβαιώνει: «Πρέπει να απαιτήσουμε να τεθεί η Παλαιστίνη υπό την κυριαρχία ενός οποιουδήποτε κράτους ως αυτόνομη διοικητική περιοχή. Πρέπει να εφαρμοστεί στην Παλαιστίνη ένας νέος δημοκρατικός αγροτικός νόμος καθώς και μια σειρά από άλλες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Σ’ αυτό το διεθνές φόρουμ, πρέπει να εκφράσουμε την απαίτηση στο δικαίωμα της ελεύθερης μετανάστευσης και εποικισμού και να κερδίσουμε το δικαίωμα στον εθνικό αυτοκαθορισμό». (3ο Συνέδριο του Polalei Sion, σελ. 32).
Με τον όρο Παγκόσµιο Φόρουµ ο Borochov αναφερόταν στο Συνέδριο Ειρήνης που έπρεπε να πραγµατοποιηθεί στο τέλος του Πρώτου Παγκοσµίου Πολέµου και όπου οι ιµπεριαλιστικές δυνάµεις θα µοίραζαν, ανάµεσα σε όλα τα άλλα, και την Αραβική Ανατολή. Ούτε µια λέξη συµπαράστασης για το αραβικό εθνικο-απελευθερωτικό κίνηµα που είχε αρχίσει να αναπτύσσεται στην Αραβική Ανατολή. Αντίθετα µάλιστα, σύµφωνα µε την ιδεολογία που πρέσβευε ο Borochov, πρέπει µε κάθε τρόπο να εναντιωθεί κανείς στην επιθυµία εθνικής ενότητας των αυτόχθονων πληθυσµών (αυτόνοµα εδάφη του αραβικού κόσµου, υπό ξένη, δηλαδή βρεταννική, κυριαρχία).
Σε ποια αγροτική µεταρρύθµιση προσβλέπει αυτός ο «επαναστάτης»; Μήπως σε µια µεταρρύθµιση σε όφελος των φτωχών Παλαιστίνιων αγροτών; Όχι βέβαια, µάλλον σε όφελος των σιωνιστών αποίκων και ενάντια σε αυτούς τους φτωχούς αγρότες. Επιπλέον, τί ακριβώς αντιλαµβάνονται ο Borochov και οι φίλοι του µε τη φράση «δικαίωμα στον εθνικό αυτοπροσδιορισμό»; Τον αυτοπροσδιορισµό των πληθυσµών που κατοικούσαν ανέκαθεν στην Παλαιστίνη; Όχι βέβαια. Αυτό που θέλει να πετύχει ο Borochov από αυτό το αντιδραστικό «διεθνές φόρουµ», είναι το δικαίωµα στην κατάκτηση σε βάρος του τοπικού πληθυσµού, του οποίου τη γνώµη αυτός ο «διεθνιστής» δε ζήτησε ποτέ. Εντέλει, ο µποροσοβισµός δεν αποβλέπει σε τίποτε άλλο παρά µόνο στη διακήρυξη Balfour του βρετανικού ιµπεριαλισµού.
Αναρτήσεις
