Μεταξύ Τελ Αβίβ και Τεχεράνης

Άρθρο του Uri Avnery, 27 Ιούνη 2009 Πηγή: http://zope.gush-shalom.org/

Εκατοντάδες χιλιάδες Ιρανοί πολίτες ξεχύθηκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στην κυβέρνησή τους! Τί θαυμάσιο θέαμα! Ο Gideon Levy έγραψε στην Haaretz ότι ζηλεύει τους Ιρανούς.

Και πράγματι, οποιοσδήποτε που προσπαθεί αυτές τις μέρες να κατεβάσει μαζικά τους Ισραηλινούς στους δρόμους θα μπορούσε να πεθάνει από ζήλια. Είναι πολύ δύσκολο να συγκεντρώσουν ακόμα και λίγες εκατοντάδες ανθρώπων για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στις διεφθαρμένες ενέργειες ή πολιτικές της κυβέρνησής μας – και αυτό όχι γιατί όλοι την υποστηρίζουν. Στο αποκορύφωμα του πολέμου ενάντια στη Γάζα, πριν έξι μήνες, δεν ήταν εύκολο να κινητοποιηθούν δέκα χιλιάδες διαδηλωτές. Μόνο μια φορά το χρόνο καταφέρνει το στρατόπεδο της ειρήνης να συγκεντρώσει εκατό χιλιάδες ανθρώπους στην πλατεία – κι αυτό μόνο για να τιμήσουν τη μνήμη της δολοφονίας του Yitzhak Rabin. Η ατμόσφαιρα στο Ισραήλ είναι ένα μίγμα αδιαφορίας, κούρασης και «χαμένης πίστης στη δυνατότητα να αλλάξει η πραγματικότητα», όπως το έθεσε ένας δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου την τελευταία βδομάδα. Χρειάζεται μια πολύ δραματική αλλαγή για να κινητοποιηθούν οι μάζες των Ισραηλινών να διαδηλώσουν για την ειρήνη.

Για τον Hossein Mousavi έχουν διαδηλώσει εκατοντάδες χιλιάδες και άλλοι τόσοι για τον Mahmoud Ahmadinejad. Αυτό έχει κάτι να πει τόσο για το λαό όσο και για το καθεστώς. Μπορεί κανείς να φανταστεί εκατό χιλιάδες ανθρώπου να συγκεντρώνονται στην πλατεία Tahrir στο Κάιρο για να διαμαρτυρηθούν για τα εκλογικά αποτελέσματα; Η αστυνομία θα άνοιγε πυρ πριν καν συγκεντρωθούν χίλιοι. Θα επιτρέπονταν έστω και σε χίλια άτομα να διαδηλώσουν στο Αμμάν ενάντια στη μεγαλειότητά του; Και μόνο η ιδέα είναι γελοία. Πριν μερικά χρόνια, οι Σαουδαραβικές δυνάμεις ασφαλείας στη Μέκκα άνοιξαν πυρ ενάντια σε απείθαρχους προσκυνητές. Στην Σαουδική Αραβία, δεν είχαμε ποτέ διαδηλώσεις ενάντια σε εκλογικά αποτελέσματα – απλά επειδή δεν γίνονται εκλογές.

Στο Ιράν εντούτοις, γίνονται εκλογές, και πως! Γίνονται πιο συχνά απ’ ότι στις ΗΠΑ και οι Ιρανοί πρόεδροι αλλάζουν συχνότερα από τους Αμερικανούς. Πράγματι, οι διαδηλώσεις και οι ταραχές δείχνουν πόσο σοβαρά αντιμετωπίζουν οι Ιρανοί πολίτες το ζήτημα των εκλογών. Φυσικά, το καθεστώς του Ιράν δεν είναι δημοκρατικό με τον τρόπο που εμείς αντιλαμβανόμαστε τη δημοκρατία. Υπάρχει ένας Ανώτατος καθοδηγητής που καθορίζει τους κανόνες του παιχνιδιού. Θρησκευτικά σώματα αποκλείουν τους υποψήφιους που δεν είναι αρεστοί. Το Κοινοβούλιο δεν μπορεί να εγκρίνει νόμους που έρχονται σε αντίθεση με το θρησκευτικό νόμο. Και οι νόμοι του Θεού είναι αμετάβλητοι – το πολύ-πολύ να μπορέσει να αλλάξει η ερμηνεία τους.

Όλα αυτά δεν είναι τελείως ξένα στους Ισραηλινούς. Εξ αρχής το θρησκευτικό στρατόπεδο έχει προσπαθήσει να μετατρέψει το Ισραήλ σε ένα θρησκευτικό κράτος, στο οποίο ο θρησκευτικός νόμος (Halakha) θα ήταν υπεράνω του αστικού δικαίου. Νόμοι «εξ αποκαλύψεως» εκατοντάδες χρόνια πριν και θεωρούμενοι ως αμετάβλητοι θα υπερίσχυαν αυτών που ψηφίζονται από την δημοκρατικά εκλεγμένη Knesset (βουλή).

Για να καταλάβουμε το Ιράν αρκεί να ρίξουμε μια ματιά σε ένα από τα σημαντικά ισραηλινά κόμματα, το Shas. Έχουν κι εκεί έναν ανώτατο καθοδηγητή, τον ραβίνο Ovadia Yosef, που αποφασίζει για τα πάντα. Διορίζει την ηγεσία του κόμματος, επιλέγει τους υποψήφιους του κόμματος για την Knesset, κατευθύνει τον τρόπο που θα ψηφίσει το κόμμα για κάθε θέμα. Δεν γίνονται εκλογές στο Shas. Και σε σύγκριση με τις συχνές εκρήξεις του ραβίνου Ovadia, ο Mahmoud Ahmadinejad αποτελεί πρότυπο μετριοπάθειας.

Οι εκλογές διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Είναι πολύ δύσκολο να συγκριθεί η διαφάνεια των εκλογών σε μια χώρα με αυτή σε μια άλλη. Από τη μια πλευρά έχουμε τις εκλογές στην παλιά καλή Σοβιετική Ένωση. Υπήρχε το ανέκδοτο: Ψηφοφόρος μπαίνει στο παραβάν των εκλογών και παίρνει έναν κλειστό φάκελο από έναν ανώτερο υπάλληλο που του ζητά ευγενικά να τον ρίξει στην κάλπη. «Μα πώς; Δεν μπορώ να μάθω ποιόν ψηφίζω;» διαμαρτύρεται. Ο ανώτερος υπάλληλος ταράζεται. «Φυσικά όχι! Στην Σοβιετική Ένωση η ψήφος είναι μυστική!». Από την άλλη πλευρά πρέπει να βάλουμε τον προμαχώνα της δημοκρατίας, τις ΗΠΑ. Αλλά εκεί στις εκλογές, μόλις πριν εννέα χρόνια, για τα αποτελέσματα αποφάσισε το Ανώτατο Δικαστήριο. Οι ηττημένοι, που στήριζαν τον Al Gore, ήταν βέβαιοι πως τα αποτελέσματα ήταν νοθευμένα. Στη Σαουδική Αραβία, τη Συρία, την Ιορδανία, και τώρα προφανώς και στην Αίγυπτο, η εξουσία περνάει από τον πατέρα στο γιο ή από τον αδελφό στον αδελφό. Μια οικογενειακή υπόθεση.

Οι δικές μας εκλογές λίγο ή πολύ είναι καθαρές, ακόμα κι αν μετά από κάθε εκλογική διαδικασία κάποιοι υποστηρίζουν ότι στις ορθόδοξες εβραϊκές περιοχές ψήφισαν και οι πεθαμένοι. Τριάμισι εκατομμύρια κάτοικοι των κατεχόμενων Παλαιστινιακών εδαφών πραγματοποίησαν επίσης δημοκρατικές εκλογές το 2006, εκλογές που ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Jimmy Karter χαρακτήρισε υποδειγματικές. Όμως το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη αρνήθηκαν να αποδεχτούν τα αποτελέσματα, επειδή δεν τους άρεσαν. Άρα απ’ ότι φαίνεται η δημοκρατία, είναι θέμα γεωγραφίας.

Πλαστογραφήθηκαν τα εκλογικά αποτελέσματα στο Ιράν; Πρακτικά κανείς από εμάς –στο Τελ Αβίβ, την Ουάσιγκτον ή το Λονδίνο – μπορεί να ξέρει. Δεν έχουμε ιδέα, γιατί κανείς από εμάς – και αυτό περιλαμβάνει και τους προϊστάμενους όλων των μυστικών υπηρεσιών – πραγματικά δεν ξέρει τι συμβαίνει σ’ αυτή τη χώρα. Μπορούμε μόνο να προσπαθήσουμε να χρησιμοποιήσουμε την κοινή μας αίσθηση που βασίζεται στις λίγες πληροφορίες που έχουμε. Σαφώς, εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόροι ειλικρινά πιστεύουν πως τα αποτελέσματα πλαστογραφήθηκαν. Διαφορετικά, δεν θα είχαν βγει στους δρόμους. Αλλά αυτό είναι αρκετά φυσιολογικό για κάποιον που έχασε. Κατά τη διάρκεια του ενθουσιασμού μιας προεκλογικής εκστρατείας, κάθε κόμμα πιστεύει ότι πρόκειται να κερδίσει. Όταν αυτό δεν συμβαίνει, είναι αρκετά σίγουρο πως τα αποτελέσματα είναι παραποιημένα.

Πριν λίγο καιρό, το πολύ καλό Γερμανικό τηλεοπτικό κανάλι 3Sat μετέδωσε ραδιοφωνικά μια παραστατική αναφορά για την Τεχεράνη. Το συνεργείο του οδήγησε στον κύριο δρόμο από το Βορρά προς το Νότο της πόλης, σταματώντας συχνά κατά τη διαδρομή. Μπήκε σε σπίτια, επισκέφτηκε τζαμιά και νυχτερινά κέντρα διασκέδασης. Έτσι έμαθα πως η Τεχεράνη είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοια με το Τελ Αβίβ τουλάχιστον από μια άποψη: στο Βορρά κατοικούν οι πλούσιοι και ευκατάστατοι και στο Νότο οι φτωχοί και μη-προνομιούχοι. Στο Βορρά μιμούνται τους αμερικάνους, φοιτούν σε πανεπιστήμια με γόητρο και χορεύουν σε νυχτερινά κέντρα. Οι γυναίκες είναι ελεύθερες. Στο Νότο είναι κολλημένοι στην παράδοση, σέβονται και φοβούνται τους θρησκευτικούς ηγέτες και απεχθάνονται τον αναίσχυντο και διεφθαρμένο Βορρά.

O Mousavi είναι ο υποψήφιος του Βορρά, ο Ahmadinejad του Νότου. Τα χωριά και οι μικρές πόλεις – που αποκαλούμε περιφέρεια» – ταυτίζονται σε θέση με το Νότο και είναι αποξενωμένα από το Βορρά. Στο Τελ Αβίβ, ο Νότος στήριξε εκλογικά το Likud, το Shas και άλλα δεξιά κόμματα, ενώ ο Βορράς τους εργατικούς (Labor) και το Kadima. Έτσι στις εκλογές μας, πριν μερικούς μήνες, η δεξιά είχε μια παταγώδη νίκη. Μοιάζει κάτι πολύ αντίστοιχο να συνέβη και στο Ιράν. Είναι εύλογο να υποθέσουμε πως ο Ahmadinejad κέρδισε καθαρά.

Το μόνο Δυτικό συνεργείο που διεξήγαγε μια σοβαρή δημοσκόπηση για το Ιράν πριν τις εκλογές βρήκε αποτελέσματα που αποδείχτηκαν πολύ κοντά στα εκλογικά αποτελέσματα. Είναι δύσκολο να φανταστούμε τεράστιες παραποιήσεις, που να αφορούν πολλά εκατομμύρια ψήφων, όταν χιλιάδες άτομα, προσωπικό των εκλογικών τμημάτων αναμείχθηκαν στις εκλογές. Με άλλα λόγια: είναι τελείως πειστικό πως ο Ahmadinejad πράγματι κέρδισε. Αν υπήρξε νοθεία – και δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστέψουμε πως δεν υπήρξε – πιθανόν δεν ήταν σε τέτοιο βαθμό που να επηρεάσει το τελικό αποτέλεσμα.

Υπάρχει ένα απλό τεστ για την επιτυχία μιας επανάστασης: το επαναστατικό πνεύμα επηρέασε το στρατό; Από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης, καμιά επανάσταση δεν πέτυχε όταν ο στρατός παρέμενε σταθερός στην υποστήριξη του υπάρχοντος καθεστώτος. Και οι δύο επαναστάσεις στη Ρωσία το Φλεβάρη και τον Οχτώβρη του 1917 νίκησαν γιατί ο στρατός βρίσκονταν σε κατάσταση διάλυσης. Το 1918, σχεδόν το ίδιο έγινε και στη Γερμανία. Ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες για να μην προκαλέσουν το στρατό, και ανέβηκαν στην εξουσία με την υποστήριξή του. Σε πολλές επαναστάσεις, η αποφασιστική στιγμή φτάνει όταν τα πλήθη στους δρόμους αντιμετωπίσουν το στρατό και την αστυνομία, και προκύπτει το ερώτημα: τα ανοίξουν πυρ ενάντια στον ίδιο το λαό τους; Όταν ο στρατός αρνηθούν να το κάνουν η επανάσταση κερδίζει. Όταν πυροβολήσουν αυτό είναι το τέλος της υπόθεσης. Όταν ο Μπόρις Γιέλτσιν ανέβηκε στο άρμα μάχης, οι στρατιώτες αρνήθηκαν να πυροβολήσουν και νίκησε. Το τείχος του Βερολίνου έπεσε εξαιτίας ενός ανατολικογερμανού αστυνομικού αξιωματικού που αρνήθηκε την κρίσιμη στιγμή να δώσει τη διαταγή για να ανοίξει πυρ. Στο Ιράν, ο Χομεϊνί νίκησε όταν, στην τελική αναμέτρηση, οι στρατιώτες του Σάχη αρνήθηκαν να πυροβολήσουν. Δεν συνέβη κάτι τέτοιο αυτή τη φορά. Οι δυνάμεις ασφαλείας ήταν έτοιμες να πυροβολήσουν. Δεν είχαν «μολυνθεί» από το επαναστατικό πνεύμα. Όπως φαίνεται τώρα, αυτό ήταν και το τέλος της ιστορίας αυτής.

Εγώ δεν είμαι θαυμαστής του Ahmadinejad, περισσότερο έλκομαι από τον Mousavi. Δεν μου αρέσουν οι ηγέτες που είναι σε άμεση επαφή με τον Θεό, που βγάζουν λόγους προς τις μάζες από μπαλκόνια, που χρησιμοποιούν δημαγωγική και προκλητική γλώσσα, που καβαλούν τα κύματα του μίσους έχθρας και του φόβου. Η άρνησή του Ahmadinejad για το Ολοκαύτωμα τονίζει ακόμα περισσότερο την εικόνα ενός πρωτόγονου και κυνικού ηγέτη. Χωρίς αμφιβολία, είναι ορκισμένος εχθρός του κράτους του Ισραήλ ή – όπως προτιμά να το αποκαλεί – του «σιωνιστικού καθεστώτος». Ακόμα κι αν δεν υπόσχεται να το εξαφανίσει ο ίδιος, όπως λανθασμένα αναφέρεται, αλλά απλά εκφράζει την άποψή του ότι πρέπει να «εξαφανιστεί από το χάρτη», αυτό δεν με καθησυχάζει. Είναι ένα ανοικτό ζήτημα το αν ο Mousavi, σε περίπτωση που εκλέγονταν θα έκανε τη διαφορά όσον αφορά εμάς. Το Ιράν θα εγκετέλειπε τις προσπάθειες παραγωγής πυρηνικών όπλων; Θα μείωνε την υποστήριξή του στην Παλαιστινιακή αντίσταση; Η απάντηση είναι όχι.

Είναι κρυφό μυστικό πως οι ηγέτες μας ήλπιζαν πως ο Ahmadinejad θα χειροτέρευε την έχθρα του δυτικού κόσμου ενάντιά του και θα έκανε την συμφιλίωση με την Αμερική ακόμα δυσκολότερη. Καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης ο Μπάρακ Ομπάμα συμπεριφέρθηκε με αξιοθαύμαστη αυτοσυγκράτηση. Η αμερικανική και δυτική κοινή γνώμη όπως και οι υποστηρικτές της ισραηλινής κυβέρνησης τον καλούσαν να υψώσει το ανάστημά του, να αναγνωρίσει τους διαδηλωτές, να φορέσει πράσινη γραβάτα προς τιμή τους, να καταδικάσει τους Αγιατολάχ και τον Ahmadinejad με αποφασιστικότητα. Αλλά εκτός από ελάχιστη κριτική, ο Ομπάμα δεν το έκανε, επιδεικνύοντας σοφία και πολιτικό θάρρος.

Το Ιράν είναι αυτό που είναι. Οι ΗΠΑ πρέπει να διαπραγματευτούν μαζί του για το δικό τους και το δικό μας καλό. Μόνο μ’ αυτό τον τρόπο είναι πιθανό να αποτραπεί η ανάπτυξη από το Ιράν πυρηνικών όπλων. Και αν είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε κάτω από τη σκιά μιας Ιρανικής πυρηνικής βόμβας, σε μια κλασική κατάσταση ισορροπίας τρόμου θα ήταν καλύτερα η βόμβα αυτή να ήταν στα χέρια μιας Ιρανικής ηγεσίας που συνδιαλέγεται με τον αμερικανό πρόεδρο. Και φυσικά, θα ήταν καλό για μας αν – πριν φτάσουμε σ’ αυτό το σημείο – μπορούσαμε να πετύχουμε, με τη φιλική στήριξη του Ομπάμα, μια πλήρη ειρήνη με τον Παλαιστινιακό λαό, εξαφανίζοντας έτσι την κύρια αιτία για την Ιρανική εχθρότητα προς το Ισραήλ.

Η επανάσταση των Βόρειων στο Ιράν, θα παραμείνει, όπως φαίνεται, ένα περαστικό επεισόδιο. Μπορεί, ενδεχομένως, να ασκήσει μια μακροπρόθεσμη, υπόγεια επίδραση. Αλλά εν τω μεταξύ, δεν έχει κανένα νόημα να αρνηθούμε τη νίκη του Ιρανού αρνητή.