Επανεξετάζοντας την Ιδεολογία της Κατοχής

Στο άρθρο, ο Ran Hacohen, καθηγητής Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και συγγραφέας, εκθέτει με πολύ εύστοχο τρόπο τις αντιλήψεις που επικρατούν σήμερα στο κυρίαρχο πολιτικό ρεύμα της ισραηλινής κοινωνίας. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 26 Ιουνίου 2006 στη σελίδα http://electronicintifada.net (η οποία περιέχει πάντοτε ενδιαφέροντα άρθρα ανάλυσης γύρω από την ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη), δηλαδή μια μόνο μέρα πριν από την μαζική επανεισβολή του ισραηλινού στρατού στη Γάζα.

Η ιστορία της κατοχής δεν έχει να κάνει μόνο με τα βάσανα των Παλαιστίνιων και την ισραηλινή επιθετικότητα. Περιλαμβάνει επίσης την ιστορία της ιδεολογίας της κατοχής, την ιστορία των φανταστικών επινοήσεων που κατασκευάζει η ισραηλινή κοινωνία προκειμένου να δικαιολογήσει το αποικιακό σχέδιο, το οποίο μόλις εισήλθε στο τεσσαρακοστό έτος του. Οι φανταστικές αυτές επινοήσεις έχουν κι εκείνες τη δική τους ιστορία: Μπορεί να ανιχνεύσει κανείς την πορεία τους από τη γέννηση έως την ωριμότητά τους, τις μετακινήσεις τους από το περιθώριο προς το κέντρο και αντιστρόφως, την άνοδο και την πτώση τους μεταξύ συγκεκριμένων μερίδων της ισραηλινής κοινωνίας, ορισμένες φορές ακόμη και τον (αντιστρεπτό) θανατό τους.

Πριν από μερικά χρόνια είχα αφιερώσει δύο στήλες στην ιδεολογία της κατοχής, βασιζόμενος σε μια επιτυχημένη συνόψισή της από έναν ισραηλινό έποικο. Τα περισσότερα από τα επιχειρήματα αυτά είναι ολόγυρά μας και σήμερα. Μπορεί κανείς ακόμα και τώρα να ακούσει τους Ισραηλινούς να δικαιολογούν την κατοχή προσφεύγοντας στην παλαιστινιακή απόρριψη του Σχεδίου Διαχωρισμού πριν από 60 χρόνια. Ακόμη και η ιδέα ότι «θέλουν να μας πετάξουν όλους στη θάλασσα» μπορεί να περηφανεύεται ότι ακολούθησε μια αδιάλειπτη πορεία από τη Χαγκάντα του Πάσχα («σε κάθε γενιά ξεσηκώνονται εναντίον μας για να μας καταστρέψουν») έως την τωρινή πολιτική χρήση του Καταστατικού Χάρτη της Χαμάς.[1] Κάποια πράγματα όμως έχουν αλλάξει. Αν ρωτήσει κανείς σήμερα έναν Ισραηλινό σχετικά με την κατοχή, τι απάντηση θα πάρει άραγε;

Οι ορθόδοξοι και οι σκληροπυρηνικοί δεξιοί (ξεκινώντας από το Λικούντ και προχωρώντας δεξιόστροφα) πιθανά θα προσφύγουν στα παραδοσιακά επιχειρήματα («ολόκληρο το έδαφος είναι δικό μας», κλπ). Αν πέσει όμως πάνω σε κάποιον από το κυρίαρχο ρεύμα – σε κάποιον από εκείνους που θεωρούν τον εαυτό τους «μετριοπαθή δεξιό», «κεντρώο», ή «αριστερό» (οι όροι αυτοί είναι σχεδόν ταυτόσημοι στον σημερινό ισραηλινό λόγο), σε έναν ψηφοφόρο του Καντίμα, των Εργατικών, ή του Μέρετζ – αυτό που θα ακούσει κανείς είναι νομίζω το ακόλουθο:

«Η Κατοχή έχει Τελειώσει»
Όλοι σχεδόν οι Ισραηλινοί πιστεύουν πραγματικά ότι η κατοχή της Γάζας έχει τελειώσει. Οι Παλαιστίνιοι εκεί πέρα είναι τώρα ελεύθεροι να διαμορφώσουν τη ζωή τους όπως εκείνοι θέλουν ενώ το Ισραήλ δεν έχει πια καμία σχέση με αυτό. Οι Ισραηλινοί οραματίζονται ένα παρόμοιο σενάριο να γίνεται πραγματικότητα, ή να έχει ήδη γίνει πραγματικότητα, στη Δυτική Όχθη που βρίσκεται πίσω από το Διαχωριστικό Τείχος.

Η φανταστική αυτή ιστορία έχει γίνει δημοφιλής μετά από την ισραηλινή αποχώρηση από τη Λωρίδα της Γάζας το προηγούμενο καλοκαίρι. Οι ρίζες της όμως πάνε πίσω στα χρόνια του Όσλο, όταν ειδικά η Σιωνιστική αριστερά (ο Γιόσσι Σαρίντ και άλλοι) καλλιέργησαν τον μύθο ότι στην πραγματικότητα υφίστατο ήδη ένα παλαιστινιακό κράτος ή ότι αυτό επρόκειτο να αναδυθεί μέσα σε δεκαπέντε ημέρες (όχι πάντως αργότερα από το 1998, όπως όντως όριζαν οι Συμφωνίες του Όσλο - ας θυμηθούμε εδώ και την προθεσμία που είχε δώσει ο Μπους και η οποία ποτέ δεν τηρήθηκε). Στην πραγματικότητα, η φανταστική αυτή ιστορία αντιπροσωπεύει μια βαθιά ισραηλινή επιθυμία άρνησης: Στο βαθμό που οι φιλελεύθεροι Ισραηλινοί γνωρίζουν ότι η κατοχή δεν μπορεί να συμβαδίσει με τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη, η κατοχή οφείλει να εξαφανιστεί – με ένα εικονικό όμως τρόπο, διαμέσου της άρνησης. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, πολλοί φιλελέυθεροι Ισραηλινοί πιστεύουν ότι οι Άραβες δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τον πολιτισμό και τον εκσυγχρονισμό, οπότε το να αρνούνται την ύπαρξή των τελευταίων - εικονικά αλλά και στην πράξη - και το να φυλακίζουν τους ανεπιθύμητους γείτονες πίσω από ένα μεγάλο Τείχος, ξεχνώντας οτιδήποτε σχετικό με αυτούς, φαντάζει σαν μια αρκετά καλή λύση.

«Εμείς είμαστε Εδώ, Αυτοί Είναι Εκεί», Είπε ο Δεσμοφύλακας
Το «εμείς είμαστε εδώ, αυτοί είναι εκεί», υπήρξε το εκλεπτυσμένο «ειρηνευτικό σλόγκαν» του Εχούντ Μπαράκ. Έτσι όμως πρέπει να αρνηθεί κανείς τις πραγματικές σχέσεις ισχύος μεταξύ του «εδώ» και του «εκεί». Στην πραγματικότητα, το μοναδικό πράγμα που υπενθυμίζει στους Ισραηλινούς αυτές τις σχέσεις ισχύος είναι η βίαια αντίσταση των Παλαιστίνιων. Αν δεν υπήρχε η «τρομοκρατία» (ένας όρος που χρησιμοποιείται αδιακρίτως για τη νόμιμη και τη μη-νόμιμη βία από την πλευρά των Παλαιστίνιων), οι Ισραηλινοί θα είχαν ευχαρίστως ξεχάσει μέχρι σήμερα οτιδήποτε σχετικό με τους έγκλειστους γείτονές τους. Με την ίδια λογική, οι αυτοσχέδιοι πύραυλοι Κασσάμ, που επιμένουν να τρομοκρατούν την ισραηλινή πόλη Σντερότ, γίνονται αντιληπτοί από τους Ισραηλινούς σαν μια χαρακτηριστική αραβική αγνωμοσύνη, σαν μια ξεδιάντροπη αχαριστία απέναντι στο μεγάλο δώρο που προσέφερε στους Παλαιστίνιους το Ισραήλ με την αποχώρησή του από τη Γάζα και την αποκατάσταση, υποτίθεται, της ελευθερίας, της τιμής και της ευημερίας τους.

Η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Αφότου απέσυρε τους εποίκους του από τη Γάζα, το Ισραήλ επιβάλλει τώρα μια ολική πολιορκία στη μικροσκοπική Λωρίδα της Γάζας: Το ενάμισυ εκατομμύριο των Παλαιστίνιων που βρίσκονται φυλακισμένοι εκεί δεν έχουν καμία πρόσβαση στη θάλασσα (το Ισραήλ δεν επέτρεψε ποτέ να κτιστεί το λιμάνι της Γάζας), ούτε στον αέρα (το Ισραήλ κατέστρεψε το αεροδρόμιο της Γάζας), ενώ όλα τα περάσματα προς και από τη Γάζα βρίσκονται υπό ισραηλινό έλεγχο (στην πράξη, τον περισσότερο καιρό αυτά παραμένουν κλειστά). Μετά από τη νίκη της Χαμάς στις εκλογές, το Ισραήλ και η διεθνής κοινότητα έχουν επίσης επιβάλει μια οικονομική πολιορκία στη Λωρίδα της Γάζας, αποκόπτοντας τους οικονομικούς δεσμούς της με την Παλαιστινιακή Αρχή. Προκειμένου να πληρώσουν τους υπαλλήλους της Αρχής, οι Παλαιστίνιοι πρέπει να μεταφέρουν χρήματα με λαθραίο τρόπο μέσα από τα περάσματα. Είναι λοιπόν το «σύστημα ασφάλειας» του Ισραήλ – η ενσάρκωση της Κατοχής – που αποφασίζει για το αν οι κάτοικοι της Γάζας θα έχουν αλεύρι, φάρμακα, ή οποιαδήποτε άλλα αγαθά, όπως και για την ποσότητά τους ή για το πότε θα τα λάβουν.

Ενώ η οικονομική και φυσική αυτή πολιορκία επιβάλλεται από αέρα, θάλασσα και στεριά, και ενώ η Γάζα βομβαρδίζεται καθημερινά από αεροπορικούς πυραύλους, από το πυροβολικό και το ναυτικό, οι «κεντρο-αριστεροί» Ισραηλινοί μπορούν να λένε κουβέντες όπως «Το Ισραήλ έχει φύγει από τη Γάζα. Οι Παλαιστίνιοι μπορούν να εκμεταλλευτούν το γεγονός αυτό για να επανοικοδομήσουν επιτέλους τη Γάζα, να κτίσουν σπίτια για τους πρόσφυγες, να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας. Οι κάτοικοι της Γάζας μπορούν επιτέλους να ζήσουν σαν άνθρωποι» (απόσπασμα από ένα γράμμα που στάλθηκε στην εξαιρετική εβραϊκή ιστοσελίδα Ha’okets).

Η κατάσταση στη Δυτική Όχθη δεν είναι πολύ διαφορετική. Οι Παλαιστίνιοι βρίσκονται εκεί φυλακισμένοι σε μικρότερα κελιά από αυτά της Γάζας, αλλά η πολιορκία είναι λιγότερη ερμητική. Την ώρα που οι Παλαιστίνιοι παραμένουν έγκλειστοι πίσω από ψηλούς τοίχους, μέσω ενός σατανικού συστήματος από μπλόκα και άδειες διέλευσης, και ενώ η γη τους τεμαχίζεται από δρόμους προοριζόμενους μόνο για εβραίους και από εποικισμούς, την ώρα που παρενοχλούνται νύχτα και μέρα από τις εισβολές του στρατού μέσα στα χωριά, τα σπίτια και τα υπνοδωμάτιά τους, πολλοί Ισραηλινοί πιστεύουν ότι η κατοχή πνέει τώρα τα λοίσθια και ότι το τέλος της είναι μόνο ζήτημα χρόνου, ή καλύτερα, ένα ζήτημα σημασιολογίας.

Δυστυχώς η αποικιοκρατία δεν εξαφανίζεται με το να αρνούνται την ύπαρξή της. Στην πραγματικότητα, η ισραηλινή κατοχή βρίσκεται στην αποθέωσή της και είναι χειρότερη από ποτέ. Δεν υπάρχει καλύτερη απόδειξη για αυτό από τη συζήτηση σχετικά με το αν υφίσταται ή όχι μια ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα, η οποία αποτελούσε κάποτε μια γη από Μέλι και Γάλα.

Παρεπιμπτόντος
Η εφημερίδα Haaretz ανέφερε την προηγούμενη Τρίτη ότι το κοινοβούλιο θα συζητούσε ένα καινούριο νομοσχέδιο, που έχει ήδη δεχθεί σφοδρή κριτική από εξέχοντες νομικούς, και το οποίο καθιστά δυνατή την παράταση της κράτησης ενός υπόπτου χωρίς τη παρουσία του στο δικαστήριο, ενώ συγχρόνως τον εμποδίζει να συναντηθεί με δικηγόρο για 30 συνεχόμενες ημέρες. Το νομοσχέδιο έχει κατατεθεί από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και έχει την υποστήριξη των μυστικών υπηρεσιών, της Σιν Μπετ.

Αν αναρωτιέστε τώρα γιατί υπάρχει ξαφνικά η ανάγκη για έναν τέτοιο νόμο, ή για το ποιοί μπορεί να είναι αυτοί οι «ύποπτοι», θα πρέπει πρώτα να μάθετε εβραϊκά. Η εκδοχή της Haaretz στη γλώσσα αυτή το επεξηγεί: «Έως την περάτωση του στρατιωτικού καθεστώτος στη Λωρίδα της Γάζας, οι ανακριτικές αρχές διέθεταν μεγαλύτερες εξουσίες από εκείνες που τους έδινε ο Νόμος Κράτησης. Τώρα που το στρατιωτικό καθεστώς στη Γάζα έχει τελειώσει, χρειάζεται ένας ειδικός νόμος που να δίνει εκτεταμένες εκτελεστικές εξουσίες στις μυστικές υπηρεσίες». Λίγες μέρες μετά τη συζήτηση αυτή, και προκειμένου να δώσει το στίγμα του, ο ισραηλινός στρατός εισέβαλε στη Λωρίδα της Γάζας και, για πρώτη φορά μετά την αποχώρησή του, απήγαγε - «συνέλαβε» - δύο Παλαιστίνιους.[2]Η κατοχή έχει τελειώσει, ζήτω η κατοχή.

[1] ΣτΜ. Η Χαγκάντα περιλαμβάνει βιβλικές ιστορίες που διαβάζονται από τους θρησκευόμενους εβραίους κατά τη διάρκεια του Πάσχα, όπως αυτές που αναφέρονται, για παράδειγμα, στην Έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο.

[2] ΣτΜ. Το γεγονός στο οποίο αναφέρεται εδώ ο ΧαΚόεν έλαβε χώρα δύο μέρες μόνο πριν από την παλαιστινιακή επίθεση στο Κέρεμ Σαλόμ και την «απαγωγή» του Ισραηλινού στρατιώτη, η οποία υποτίθεται ότι υπήρξε η αφορμή για την επανακατάληψη της Γάζας από τον ισραηλινό στρατό. Τη μέρα αυτή, Ισραηλινοί στρατιώτες είχαν εισβάλει στη Γάζα και είχαν απαγάγει μέσα από τα σπίτια τους δύο Παλαιστίνιους, έναν γιατρό και τον αδελφό του. Περιέργως, το συμβάν αυτό δεν αναφέρθηκε καθόλου στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, που επιμένουν να κάνουν λόγο μόνο για τον «απαχθέντα Ισραηλινό στρατιώτη» - τη στιγμή που η «απαγωγή» του τελευταίου συνιστά τυπική περίπτωση πολεμικής αιχμαλωσίας.