Όσο αφορά το μεγάλο αυτό θέμα, η συντρόφισσα Λέιλα Χάλεντ, απάντησε σε τέσσερις βασικές ερωτήσεις. Οι απόψεις της αντανακλούν τις θέσεις του «Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης» πάνω σ’ αυτό το σπουδαίο θέμα.
1. Ποια είναι η θέση της γυναίκας στην Παλαιστινιακή Επανάσταση;
Όπως ακριβώς ο Παλαιστίνιος, έτσι και η Παλαιστίνια ξεσηκώθηκαν ενάντια στην αποικιοκρατία, την πολιτική και κοινωνική καταπίεση και την οικονομική εκμετάλλευση. Σ’ αυτό όμως το δρόμο της επανάστασης, η γυναίκα βρίσκει περισσότερα εμπόδια μπροστά της. Και πρώτα πρώτα συναντά την ίδια την υπάρχουσα κοινωνική τάξη, που τόσα χρόνια τώρα τη θέλει δέσμια και πιστό υπηρέτη της.
Με άλλα λόγια, ο Παλαιστίνιος και η Παλαιστίνια αποτελούν τα θύματα μιας ξένης ιμπεριαλιστικής κατοχής και οικονομικής εκμετάλλευσης-γεγονός το οποίο συμβαίνει όχι μόνο με τους Παλαιστίνιους και Άραβες, αλλά και με τους περισσότερους λαούς του Τρίτου Κόσμου-ενώ η Παλαιστίνια γυναίκα αποτελεί και θύμα της ίδιας της κοινωνίας της.
Ο σκοπός μου σ’ αυτή την εισαγωγή είναι να ξεκαθαρίσω το βαθμό της δυσκολίας που αντιμετωπίζει μια Παλαιστίνια που θέλει να γίνει μέλος της επανάστασης. Η παράδοση και τα έθιμα, μαζί με την οικονομική δομή της κοινωνίας, την αναγκάζουν να εξαρτάται ολοκληρωτικά από τον άντρα, την δυσκολεύουν περισσότερο, την εμποδίζουν να εφαρμόσει τα λόγια της στην πράξη.
Τα επιτεύγματα της Παλαιστίνιας γυναικάς στην επαναστατική δράση, παρόλα τα εμπόδια, είναι σημαντικά και αξιοθαύμαστα. Διαφέρουν όμως από τη μία οργάνωση στην άλλη της παλαιστινιακής επανάστασης, ανάλογα με τις ιδεολογικές, κοινωνικές και πολιτικές απόψεις κάθε μιας οργάνωσης.
Ο ρόλος της γυναίκας στην επανάσταση, συνδέεται με τις ιδεολογικές και πολιτικές της θέσεις. Επίσης, κατά τη γνώμη μου, η απελευθέρωση της γυναίκας και η συμμετοχή της στην επανάσταση, δεν μπορούν να είναι αποτελεσματικά και διαρκή παρά μόνο μέσα από μια οργανωμένη δράση. Τώρα, όσον αφορά το Λαϊκό Μέτωπο, οι γυναίκες βρίσκονται σε σχέσεις πλήρους ισότητας με τους άνδρες και μπορούν μάλιστα, με την δημοκρατική λειτουργία του Μετώπου, να φτάσουν ακόμη και στις υψηλότερες θέσεις της ηγεσίας του.
Οι γυναίκες του Μετώπου έχουν δείξει σε πολλές περιπτώσεις ότι είναι το ίδιο ικανές με τους καλύτερους άντρες αγωνιστές. Η συντρόφισσα Άιντα Σάαντ, που τώρα βρίσκεται στις φυλακές του Ισραήλ, αποτελεί μια συναγωνίστρια-υπόδειγμα για τον αγώνα μας. Το ίδιο ισχύει και για τη Σάντια Αμπού Γαζαλέχ, η οποία σκοτώθηκε στη Ναμπλούς το 1968. Επίσης όλοι μας θυμόμαστε τη συντρόφισσα μας Αμινάχ Νταχμπούρ και την ηρωική της πράξη, όταν επιτέθηκε στο ισραηλινό αεροπλάνο της EL-AL στη Ζυρίχη, το Φλεβάρη του 1969. Ακόμη πολλοί θυμούνται τη συντρόφισσα Νάντια, που για δέκα μέρες βρίσκονταν μέσα στη μάχη του Σεπτέμβρη του 1970 στο Αμμάν, στο στρατόπεδο «Αλ Ουαχντάντ».
Εκτός όμως από το μαχητικό ρόλο στον οποίο η Παλαιστίνια γυναίκα επέδειξε ένα μεγάλο θάρρος και μια επαναστατική τόλμη, συνείσφερε εξίσου πολλά στην πολιτική και κοινωνική εκπαίδευση των στρατοπέδων καθώς επίσης και στον τομέα της ιατρικής και της διοίκησης. Οποιαδήποτε δουλειά έχει κάνει μέχρι σήμερα η γυναίκα έχει αποδείξει ότι: Εκείνο που την κρατούσε δέσμια στο παρελθόν, δεν ήταν ούτε η θέληση της, ούτε η ανικανότητα της, αλλά η καθυπόταξη της στους παραδοσιακούς-αντιδραστικούς κοινωνικούς θεσμούς και η έλλειψη κοινωνικής πρακτικής. Η προσφορά μιας γυναίκας του Λαϊκού Μετώπου στη μόρφωση των αγράμματων στα στρατόπεδα προσφύγων και στην εκπαίδευση των κοριτσιών πάνω σε υφαντικές και κλωστικές μηχανές, είναι πραγματικά αξιόλογη.
Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι έχουμε λύσει το πρόβλημα της απελευθέρωσης της γυναίκας. Στην πραγματικότητα έχουμε κατορθώσει κάτι περισσότερο απ’ ότι περίμεναν οι αντίπαλοι μας και κάτι λιγότερο απ’ ότι εμείς οι ίδιοι ελπίζαμε να κατορθώσουμε. Χρειάζεται πολύς καιρός και μεγάλη προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Η απελευθέρωση χωρίς καμία αμφιβολία, θα κατορθωθεί μόνο όταν μια αληθινή αλλαγή θα γίνει στην κατοχή των μέσων παραγωγής. Μόνο αυτό θα πετύχει την οικονομική απελευθέρωση της γυναίκας και τότε η ολοκληρωτική απελευθέρωση θα γίνει δυνατή, θα γίνει περισσότερο αισθητή και θα καταστεί πραγματική.
2. Ο ρόλος της γυναίκας στην Παλαιστινιακή Επανάσταση επηρεάζει το ρόλο της γυναίκας στην Αραβική κοινωνία γενικά; Αν ναι, πως;
Εδώ πρέπει να κάνουμε μια διάκριση. Η χρησιμοποίηση έτσι απλά τη λέξης «Αραβίδα γυναίκα» μπορεί να οδηγήσει σε λαθεμένα συμπεράσματα. Για ποια Αραβίδα μιλάμε; Τη χωρική του Νότιου Λιβάνου ή τη φοιτήτρια του Αμερικάνικου πανεπιστημίου στη Βηρυτό; Τα κορίτσια του Σουδάν που τολμηρά κατατάσσονται στο Εθνικό κίνημα και δουλεύουν γι’ αυτό ή την Βεδουίνα της ερήμου της Υεμένης; Τη συντηρητική κυρία της Δαμασκού ή τη γυναίκα της «απελευθερωμένης» κοινωνίας της οδού Χάμρα στη Βηρυτό; Πιστεύω ότι πρέπει να υιοθετήσουμε από την αρχή μια στερεή και ακλόνητη βάση πάνω στην οποία θα στηριχθεί ολόκληρη η συζήτηση για να γίνει περισσότερο κατανοητή και περισσότερο βαθυμένη. Από τη στιγμή που δεσμεύομαι από την ιδεολογία του Λαϊκού Μετώπου, για μένα αυτή η ακλόνητη βάση δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά μόνο μια βαθιά ταξική ανάλυση. Έτσι με αυτή τη βάση, η ερώτηση μπορεί να απαντηθεί κατ’ αυτό τον τρόπο. Η Παλαιστίνια γυναίκα που έχει ενταχθεί στις γραμμές της επανάστασης, δίνει καθημερινά ένα παράδειγμα στην Παλαιστίνια και Αραβίδα γυναίκα, για το πώς πρέπει να απελευθερωθεί συμμετέχοντας και αυτή καθημερινά: στο δίκαιο αγώνα των αραβικών λαών ενάντια στο σιωνισμό, τον ιμπεριαλισμό και την Αραβική αντίδραση καθώς επίσης και στον αγώνα ενάντια στις θρησκευτικές προκαταλήψεις, στους παραδοσιακούς, αντιδραστικούς, κοινωνικούς θεσμούς και ιδιαίτερα ενάντια στην αντιδραστική ιδεολογία που θέλει τη γυναικά υποχείριο του άνδρα. Μια τέτοια όμως επαναστατική θεώρηση υπάρχει σε ένα ποσοστό που να μην μπορεί να πετύχει άμεσα.
Ο τρόπος που αντιδρά η Αραβίδα γυναίκα απέναντι σ’ αυτή την επαναστατική κατάσταση είναι χαρακτηριστικός. Στην αρχή εκπλήσσεται και ως ένα βαθμό θαυμάζει τις γυναίκες που συμμετέχουν στην επανάσταση, ενώ η ίδια κρατά μια κάπως πιο επιφυλακτική στάση. Θα χρειαστεί ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για να έχουμε καλά αποτελέσματα στις Αραβικές χώρες. Όταν λέμε ότι η Άιντα ή η Σάντια ή η Αμίνα ή η Νάντια ή η Λέιλα αποτελούν παράδειγμα στον αγώνα που κάνουμε, εννοούμε ότι αυτές έσπειραν το σπόρο στην κοινωνία μας για το μελλοντικό ξεσήκωμα.
3. Ποια είναι η αλλαγή της συμπεριφοράς του Άραβα – αν υπάρχει – απέναντι στο ρόλο και στη θέση της γυναίκας στην Αραβική κοινωνία σαν ένα αποτέλεσμα της Παλαιστινιακής Επανάστασης;
Χρειάζεται να αναγνωρίσουμε ότι ο Άραβας βρίσκεται κάτω από την ιμπεριαλιστική εκμετάλλευση και καταπίεση. Η δική του απελευθέρωση θα συνεισφέρει αναμφίβολα στην απελευθέρωση της γυναίκας, η οποία υπόκειται σε μια διπλή εκμετάλλευση: στην ιμπεριαλιστική εκμετάλλευση και καταπίεση όπως και ο άνδρας και στην καταπίεση της κοινωνίας, που δίνει το δικαίωμα στον άνδρα να της φέρεται σαν ένα κατώτατο και ανίκανο πλάσμα.
Ο άνδρας βέβαια δεν θα εγκαταλείψει εύκολα τα «προνόμια» που του παρέχει η κοινωνία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα τα εγκαταλείψει, αν κάθε μέρα συνειδητοποιεί όλο και περισσότερο ότι τέτοια «προνόμια» βλάπτουν και τα δικά του συμφέροντα και τα συμφέροντα ολόκληρης της κοινωνίας, ότι οδηγούν στην αχρήστευση μιας δύναμης που μπορεί και αυτή να οικοδομήσει μια καλύτερη κοινωνία για όλους τους καταπιεζόμενους. Και τελικά να συνειδητοποιήσει ότι αυτά τα «προνόμια» που δήθεν του έδωσε η κοινωνία του φράζουν το δρόμο για μια βαθύτερη, περισσότερο καρποφόρα και ευτυχισμένη ζωή. Δυστυχώς σήμερα, η διατήρηση της καταπίεσης των γυναικών οφείλεται στην χαμηλή διανοητική κατάσταση των ανδρών.
Το Λαϊκό Μέτωπο υποστηρίζει ότι το πρόβλημα της απελευθέρωσης της γυναίκας είναι περισσότερο περίπλοκο από μια απλή συμβουλή ή ενθάρρυνση. Τούτο αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι όλων των προσπαθειών που γίνονται για την απελευθέρωση της κοινωνίας από όλες τις μορφές καταπίεσης και εκμετάλλευσης, είτε πολιτικής είτε οικονομικής είτε κοινωνικής καθώς επίσης και για την απελευθέρωση αυτής από τα απαρχαιωμένα έθιμα και παραδόσεις και από όλα αυτά που αποτελούν τις ρίζες της καταπίεσης της γυναίκας.
Πολλοί άνδρες, κυρίως της παλιότερης γενιάς, δυσκολεύονται πολύ να καταλάβουν την απελευθέρωση της γυναίκας γιατί τη συσχετίζουν με τον ελεύθερο έρωτα, την κακοήθεια και την πορνεία. Εμείς καταλαβαίνουμε αυτή τη δυσκολία και αποδίδουμε μεγάλη ευθύνη στη δυτική προπαγάνδα – μέσω των δυτικών εισαγόμενων φιλμ, εφημερίδων, τηλεόρασης και περιοδικών- η οποία εικονίζει την απελευθέρωση της γυναίκας σαν να ήταν η ελευθερία της σκλάβας να κάνει ελεύθερα έρωτα και να διαλέγει τον αφέντη της. Πράγματι, αυτή η προπαγάνδα μας λέει: «κοιτάξτε, η γυναίκα μπορεί τώρα ελεύθερα να διαλέξει τον άνδρα που θέλει να την εξουσιάζει». Φυσικά αρνιόμαστε τέτοιου είδους «απελευθέρωση» και απορρίπτουμε εκείνη τη «σεξουαλική απελευθέρωση» που δεν τοποθετείται σωστά και στο μέγεθος της μέσα στην ολοκληρωτική απελευθέρωση της γυναίκας για την οποία αγωνιζόμαστε.
Η προπαγάνδα όμως της ψεύτικης απελευθέρωσης της γυναίκας από την καπιταλιστική Δύση, φτάνει πολύ εύκολα στην δική μας πατρίδα και έχει επηρεάσει ένα μεγάλο κομμάτι του λαού μας. Και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να φοβίζει όχι μόνο τους άνδρες μας, που είναι δεμένοι με παραδόσεις αντιδραστικές και με βαθειά ριζωμένες πεποιθήσεις που τις κληρονόμησαν από τον καιρό του νομαδισμού και της φεουδαρχίας, αλλά επίσης και τις γυναίκες μας που αισθάνονται ότι αυτό το είδος της «απελευθέρωσης» είναι μια παραλλαγή της ανατολίτικης συντηρητικής κληρονομιάς.
Με λίγα λόγια, μπορούμε να πούμε ότι αγωνιζόμαστε ενάντια στην καταπίεση της κοινωνίας όποια μορφή και αν πάρει αυτή. Αγωνιζόμαστε για μια γνήσια ισότητα και για μια γνήσια απελευθέρωση.
Ένα ακόμη εμπόδιο που συναντούν κυρίως οι νέες κοπέλες είναι οι οικογένειες τους. Είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουν τη γνώμη τους για την απελευθέρωση της γυναικάς που γι’ αυτές σημαίνει «διαφθορά». Έτσι όταν η κοπέλα αφήνει την οικογένεια της και σπάει τις χειροπέδες, αυτή η στιγμή είναι πάντα μια στιγμή δράματος, πόνου, δυστυχίας και έντονης αντίδρασης. Μόνο με τον καιρό η οικογένεια αρχίζει, με τη σωστή επίδραση ενός αδερφού συνήθως, να αντιλαμβάνεται ότι η απελευθέρωση της κόρης του δεν την οδήγησε όπως φοβόντουσαν, στη διαφθορά αλλά αντιθέτως της έδωσε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της, μια δύναμη χαρακτήρα που της έλλειπε και ένα μεγάλο θάρρος για την αντιμετώπιση της ζωής. Όλα αυτά τείνουν στο να κάνουν την οικογένεια βαθμιαία να εγκαταλείπει την προηγούμενη αρνητική στάση της.
4. Τι ακόμα αλλαγές και τι είδους, προβλέπεις όσον αφορά το ρόλο της γυναίκας στην Αραβική κοινωνία; Άλλες διεθνείς επιδράσεις από γυναικεία απελευθερωτικά κινήματα επηρεάζουν τις Αραβίδες στην εξέλιξη τους;
Είπα σε απάντηση προηγούμενης ερώτησης ότι ο αγώνας που διεξάγουμε, όσον αφορά το γυναικείο κίνημα, μας τοποθετεί ενάντια όχι μόνον ενός αριθμού εθνικών, ταξικών και κοινωνικών εχθρών, απαρχαιωμένων εθίμων και παραδόσεων κλπ, αλλά επίσης εναντίον της ψεύτικης εικόνας της ελευθερίας που η καπιταλιστική Δύση μας τροφοδοτεί μέρα και νύχτα: η σεξουαλική ελευθερία, η τυραννία της μόδας που επιβάλλεται από την καπιταλιστική κοινωνία, η εικόνα της γυναίκας «κουκλίτσας» που τείνει να γίνει μια νέα φανταχτερή έκδοση της παλιάς τυραννίας κα όπου αυτή τη φορά μας έρχεται με γυμνά στήθια και πόδια. Ο αγώνας για την απελευθέρωση της γυναίκας είναι ένας φλογερός και δυνατός αγώνας και νομίζω ότι ήρθε ο καιρός να ασχοληθούμε με την καλύτερη διεξαγωγή του. Η αρχική λύση που δόθηκε από πολλούς ήταν να απαιτήσουμε πλατύτερη και καλύτερη εκπαίδευση. Αλλά το πρόβλημα δεν είναι τόσο απλό, αφού η μόρφωση πρέπει πρώτα να επαναστατικοποιηθεί η ίδια και μάλιστα όταν πρόκειται για την απελευθέρωση της γυναίκας. Δεν επιθυμώ βέβαια να εμφανιστώ σαν να απορρίπτω όλη τη μόρφωση που μας έρχεται από την καπιταλιστική Δύση, κυρίως αυτή που αφορά την απελευθέρωση της γυναίκας. Αλλά θα ήθελα να τονίσω ότι έχουμε με τον ένα ή το άλλο τρόπο ξεπεράσει το στάδιο του να στεκόμαστε έκπληκτοι όταν αντιμετωπίζουμε τη Δυτική κουλτούρα. Το κλειδί στο μέλλον βρίσκεται στην ικανότητα μας να ενεργοποιήσουμε όλες τις δυνάμεις της επανάστασης στην κοινωνία μας και στις οποίες βρίσκουν γόνιμο έδαφος για να αναπτυχθούν οι ρίζες της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης. Έτσι και το ζήτημα της απελευθέρωσης της γυναίκας δε μπορεί να λυθεί στην κοινωνία εκείνη που επιτρέπει ταξική ή εθνική ή ρατσιστική ή θρησκευτική διάκριση. Προς το παρών, εκείνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να πείσουμε τις δυνάμεις που θα μπορούσαν να διεξάγουν ένα επαναστατικό πόλεμο για τις βασικές απόψεις που σκιαγραφήθηκαν προηγούμενα.
Βλέπουμε με μεγάλο ενδιαφέρον τα διάφορα γυναικεία απελευθερωτικά κινήματα που αυτή τη στιγμή παλεύουν στον καπιταλιστικό κόσμο. Για μας αυτό αποτελεί το σήμα της αποτυχίας της καπιταλιστικής λύσης στο πρόβλημα της γυναικείας καταπίεσης και η αρχή νέων προσπαθειών να βρεθεί ένα διαφορετικό μονοπάτι. Φυσικά μερικά κινήματα μας χτυπούν επειδή επιχειρούμε, όπως λένε, απελπισμένες προσπάθειες και μοιάζουμε με ένα πνιγμένο άνθρωπο που θέλει μεν να σωθεί αλλά το μόνο που πετυχαίνει είναι να βυθίζεται όλο και περισσότερο. Αναγνωρίζουμε αυτές τις απόψεις σαν ένα φυσικό μέρος της προσπάθειας να βρεθούν λύσεις. Αλλά εμείς επιμένουμε και πιστεύουμε σταθερά ότι η συλλογική επαναστατική δράση, οργανωμένη με ένα επαναστατικό τρόπο και προορισμένη να υποσκάψει όλες τις παλιές σχέσεις που αποτελούν τα πραγματικά θεμέλια της κατάστασης μας, είναι ο μόνος δρόμος. Αποδεδειγμένα είναι ο δυσκολότερος αλλά και ο μοναδικός.