Ενώ ο αραβικός κόσμος αποτελεί την θεατρική σκηνή όπου εξελίσσονται παγκόσμιες αλλαγές και συγκρούσεις, η Χαμάς και η Φατάχ συνεχίζουν τις παλιές στρατηγικές κάτω από ριζοσπαστικά διαφορετικές συνθήκες, χωρίς να αξιοποιούν την δυναμική των πρόσφατων αλλαγών για να ανατρέψουν τους κανόνες του παιχνιδιού που ορίζουν τα παλαιστινιακά εθνικά δικαιώματα. Η παλαιστινιακή ηγεσία απαιτείται να εγκαταλείψει τα στενά πλαίσια κινήσεων που έχουν αποτύχει να αναδείξουν το βαρύ και συμβολικό παλαιστινιακό σκοπό σε όλες του τις διαστάσεις και να εξασφαλίσουν τα θεμελιώδη δικαιώματα. Ο Νάσσαρ Ιμπραχίμ εξηγεί.
Καταιγιστικές αλλαγές στον αραβικό κόσμο, η περιοχή και ο κόσμος σηματοδοτούν αυτή την περίοδο που διανύουμε, μια ιστορική στιγμή συγκρούσεων ανάμεσα σε στρατιωτικές, πολιτισμικές, πολιτικές και κοινωνικές στρατηγικές και σχεδιασμούς. Για διάφορους λόγους, ο αραβικός κόσμος στο σύνολο του, τα μεμονωμένα κράτη που τον αποτελούν, οι τοπικές πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις μαζί με την γεωπολιτική σημασία της περιοχής, είναι η κύρια παγκόσμια σκηνή αυτών των συγκρούσεων. Το αποτέλεσμα θα καθορίσει το μέλλον του αραβικού κόσμου για δεκαετίες, μαζί με την μοίρα των εθνών και των πολιτικών δυνάμεων που εμπλέκονται στενά σε αυτές τις μάχες.
Εν μέσω των συνεχιζόμενων συγκρούσεων, που συμβαίνουν σε διάφορα επίπεδα, οι ενεργές παγκόσμιες πολιτικές δυνάμεις που αλληλεπιδρούν θα αναδιαμορφώσουν την νέα πραγματικότητα: μερικές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις θα αναδειχθούν και άλλες θα πέσουν. Μερικά στοιχήματα θα κερδηθούν κι άλλα θα χαθούν. Κάποια αξιώματα θα εξαφανιστούν ενώ νέα δεδομένα θα πάρουν την θέση τους.
Στο πλαίσιο αυτό, οι στρατηγικές της περιφερειακής και παγκόσμιας επέμβασης επικεντρώνονται σε δύο θεμελιώδη ζητήματα: το πρώτο να παρακολουθήσουν την εμπειρία των Αδερφών Μουσουλμάνων που ήρθαν στην εξουσία στην μεγαλύτερη αραβική χώρα, την Αίγυπτο όπως στην Τυνησία και την Λιβύη, σε μια προσπάθεια να ελέγξουν αυτή την εμπειρία και να επανασχεδιάσουν τον χάρτη των διεθνών συμμάχων.
Το δεύτερο ουσιαστικό ζήτημα είναι η Συρία, όπου γίνονται αποφασιστικές προσπάθειες να διαλύσουν το κυρίαρχο συριακό εθνικό κράτος, μαζί με όλες τις σχετικές πολιτικές, απόψεις και παναραβικές ιδέες καθώς και τους περιφερειακούς και διεθνείς συμμάχους της. Πίσω από αυτά τα δύο ζητήματα υπάρχουν στρατηγικά, παγκόσμια συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής για αναγνώριση των αναδυόμενων ρόλων των περιφερειακών χωρών, ο έλεγχος των ενεργειακών πηγών και φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκε στα παράλια της Παλαιστίνης, του Λιβάνου και της Συρίας. Και ποιος θα κρατάει τα κλειδιά για τη ροή του φυσικού αέριου από το Ιράν προς το Καύκασο, τη Ρωσία και την Ευρώπη.
Υπό το πρίσμα αυτής της διαδικασίας, οι κυρίαρχοι άξονες και η ευθυγράμμιση των δυνάμεων κρυσταλλώνονται σε δύο κυρίως μέτωπα:
Αμερικανοί, Ευρωπαίοι-Ισραηλινοί-αντιδραστικός αραβικός κόσμος, ειδικά οι χώρες του Αραβικού κόσμου που υποστηρίζονται από την Τουρκία. Η συμμαχία αυτή προσπαθεί να επιβάλλει τις επιλογές της χρησιμοποιώντας πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, ειδικά τους Άραβες αγοραστές, τους χρηματιστές της Παγκόσμιας Τράπεζας και τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που υιοθετούν ένα αποικιοκρατικό-δημοκρατικό παράδειγμα προς κάθε κατεύθυνση εγκατάλειψης και εξάρτησης σε διάφορα επίπεδα. Εδώ συγκαταλέγονται και οι παραδοσιακές δυνάμεις του πολιτικού Ισλάμ, μαζί με τους Ουαχαμπίτες και Σαλαφιστές, όπως και η Αλ Κάιντα.
Στο άλλο μέτωπο βρίσκεται η συμμαχία της Ρωσίας, Κίνας, ο άξονας της αντίστασης (Ιράν, Συρία, Χεζμπολάχ και όσοι παραμένουν πιστοί στην παλαιστινιακή αντίσταση) και οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και Νότια Αφρική) που σήμερα αποτελούν μια τεράστια ανθρώπινη, οικονομική και στρατιωτική παγκόσμια δύναμη. Σε αυτή την ομάδα συμπεριλαμβάνονται αρκετές χώρες της λατινικής Αμερικής και όσοι ονειρεύονται την ανεξαρτησία τους και περισσότερο ισορροπημένες και ρεαλιστικές διεθνείς σχέσεις. Η συμμαχία υποστηρίζεται στον αραβικό κόσμο από προοδευτικά, αριστερά, κοσμικά και εθνικά κινήματα, μαζί με τις κοινωνικές δυνάμεις και τους διανοούμενους που πιστεύουν στην ελευθερία και ονειρεύονται να σταματήσουν την υποταγή των αραβικών λαών και παλεύουν για πραγματική δημοκρατία και κοινωνική αλλαγή για δικαιοσύνη, εθνική αξιοπρέπεια και τις προσδοκίες του παλαιστινιακού λαού για πραγματική ελευθερία και ανεξαρτησία.
Μετά από δύο χρόνια αποκλίσεων και συνεχιζόμενων συγκρούσεων, μπορούμε να πούμε πως οι δείκτες επιβεβαιώνουν το γεγονός πως η περίοδος της αμερικανικής μονομερούς ηγεμονίας στον κόσμο πλησιάζει στο τέλος της και ότι ο κόσμος μετακινείται προς μια νέα ισορροπία μετά την λήξη του Ψυχρού Πολέμου και της Αμερικανικής ηγεμονίας, που ξεκίνησε με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση του σοσιαλιστικού μπλοκ. Αυτό στο οποίο γινόμαστε σήμερα μάρτυρες είναι η επιστροφή σε έναν ενεργητικό και αποφασιστικό ρόλο της Ρωσίας, της Κίνας και των BRICS, ενώ ο ρόλος των ΗΠΑ παραπαίει, όπως και ο ρόλος του ιστορικού συμμάχου του στην περιοχή, του Ισραήλ. Όλα αυτά συμπίπτουν με την συνεχιζόμενη κρίση της ευρωπαϊκής και αμερικανικής οικονομίας.
Όμως τι σχέση έχουν όλα αυτά με τον παλαιστινιακό σκοπό γενικά και με το δικαίωμα της επιστροφής ειδικά;
Ο παλαιστινιακός σκοπός, σε όλες τις περιπτώσεις θα παραμείνει ο ακρογωνιαίος λίθος της περιοχής και της παγκόσμιας σκηνής, είτε μέσω της άμεσης επίδρασης της παρουσίας του είτε με την απουσία του. Οποιαδήποτε στρατηγική λύση στις παραπάνω αλλαγές, το παλαιστινιακό ζήτημα θα βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας και χωρίς αυτό δεν μπορούμε να μιλήσουμε για σταθερότητα στη Μέση Ανατολή.
Το πρόβλημα βρίσκεται στην πλειοψηφία των παλαιστινιακών πολιτικών δυνάμεων, ειδικά ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες – Φατάχ και Χαμάς- που εξακολουθούν να δουλεύουν πάνω στην ίδια στρατηγική, στοιχηματίζοντας στις ίδιες πολιτικές επιλογές. Δεν έχουν λάβει υπόψη τις ριζοσπαστικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στο θέατρο αντιπαραθέσεων του αραβικού κόσμου και γι’ αυτό δεν έχουν εκμεταλλευτεί τα γεγονότα για να αλλάξουν τους κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού που καθορίζουν το παλαιστινιακό ζήτημα. Και όχι μόνο: πολιτικοί δείκτες φανερώνουν το αντίθετο, προς την κατεύθυνση όπου η Χαμάς έχει εγκατασταθεί υπό τη σκέπη της αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας προκειμένου να της δώσει την ευκαιρία να πετύχει και να μην ασκηθεί πίεση που θα στενοχωρήσει οποιοδήποτε αφορά το παλαιστινιακό ζήτημα. Από αυτά μπορούμε να καταλάβουμε τη σιωπή της Χαμάς στην δέσμευση της Αιγύπτου στη συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ, το ότι η Αίγυπτος συνεχίζει να προμηθεύει αέριο στο Ισραήλ και το κλείσιμο των τούνελ στην αποκλεισμένη Λωρίδα της Γάζας, όπως και τις τιμολογιακές αποκλίσεις με οντότητες του αντιστασιακού άξονα (συμπεριλαμβανομένων του Ιράν, της Συρίας και τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου).
Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να καταλάβουμε και την επανατοποθέτηση της Χαμάς στη συμμαχία Κατάρ-Τουρκίας με όλη την πολιτική και στρατηγική σημασία της, τους δείκτες αυτής της κίνησης και την επίδραση στην αντιστασιακή στρατηγική του κινήματος της Χαμάς.
Από την πλευρά της, η Φατάχ είναι ακόμα προσδεμένη στον ρόλο των ΗΠΑ και στις διαπραγματεύσεις ως τη μοναδική προοπτική. Η Φατάχ δεν έχει επιδείξει πολιτικά σημάδια πως έχει κατανοήσει και επεξεργαστεί την δυνατότητα να αξιοποιήσει τις αλλαγές που συμβαίνουν στον αραβικό κόσμο και σε παγκόσμιο επίπεδο, με σκοπό να προωθήσει την παλαιστινιακή αποφασιστικότητα και να διατηρήσει τα εθνικά δικαιώματα του παλαιστινιακού λαού, και να αντιμετωπίσει την πολιτική και οικονομική πίεση των ΗΠΑ και του Ισραήλ.
Έχοντας υπόψη αυτά τα γεγονότα, φαίνεται πως οι ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψης του Μπαράκ Ομπάμα στην περιοχή και την μετέπειτα επίσκεψη του Γενικού Γραμματέα Κέρι, πέτυχαν το πάγωμα ή την περιθωριοποίηση του παλαιστινιακού ζητήματος. Από τη μία πλευρά, οι ΗΠΑ τόνισαν την υιοθέτηση των πολιτικών του Νεντανιάχου και τις προϋποθέσεις που αφορούν τις διαπραγματεύσεις με τους Παλαιστίνιους. Από την άλλη, παράλληλα με τις επιφυλάξεις τους για τους εποικισμούς, οι ΗΠΑ τόνισαν την δέσμευση τους να προστατέψουν την ασφάλεια του Ισραήλ που περιλαμβάνει την παροχή αναπτυγμένων όπλων κάθε τύπου στο Ισραήλ, χωρίς να σέβονται τα δικαιώματα του παλαιστινιακού λαού.
Περισσότερο ανησυχητικές είναι οι αναφορές των ΜΜΕ για την πιθανότητα να επιτευχθεί ένα περιεκτικό πακέτο συμφωνιών στη Μέση Ανατολή, μια συμφωνία που η Τουρκία του Ερντογάν και το Κατάρ θα παίξουν ρόλους κλειδιά. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να καταλάβουμε την πρόσφατη επιβεβαίωση του ρόλου της Ιορδανίας ως φροντιστή των ιερών τόπων της Ιερουσαλήμ και τις συζητήσεις για την επιλογή της Συνομοσπονδίας με την Ιορδανία και την επανεγκατάσταση των Παλαιστινίων προσφύγων.
Η πολιτική μετάφραση αυτού του σεναρίου είναι πως οποιαδήποτε συμφωνία που θα αφορά στην επίλυση της ισραηλινό-παλαιστινιακής σύγκρουσης θα αποφασιστεί από τους όρους και τις αναφορές που θα καθορίσει η συμμαχία Ισραήλ-Αμερική. Με άλλα λόγια, οποιαδήποτε λύση θα επέλθει τελικά από τους περιορισμούς των Συμφωνιών του Όσλο, που ήταν το πολιτικό προϊόν της προηγούμενης πολιτικής σκηνής της αραβικής ήττας, της πτώσης της παλαιστινιακής αντίστασης, της επιδείνωσης του ρόλου της Ρωσίας, της σιωπής της Κίνας και της αμυντικής στάσης του άξονα Ιράν-Συρία.
Αυτά τα γεγονότα ανάβουν το κόκκινο φως και επιβάλλουν τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις στον παλαιστινιακό λαό. Χρειάζονται άμεσης προσοχής και επέμβασης γιατί η επιτυχία της συμφωνίας που βασίζονται στις αμερικανικές παραμέτρους θα σημαίνει την εκκαθάριση των παλαιστινιακών εθνικών δικαιωμάτων γενικά και ειδικά του δικαιώματος της επιστροφής, μαζί με την μετάλλαξη της Ιερουσαλήμ σε μια συλλογή θρησκευτικών τοποθεσιών.
Σύμφωνα με τα προηγούμενα, είναι βασικό να ξεκαθαριστεί η βάση των επιχειρημάτων που καλούν τις παλαιστινιακές πολιτικές δυνάμεις να γίνουν ένα ενεργό κίνημα που επενδύει στις αλλαγές των περιφερειακών και παγκόσμιων στρατηγικών εξελίξεων. Απαιτείται να απομακρύνουμε το παλαιστινιακό ζήτημα από το μονοπώλιο της Αμερικής και να ξανά δουλέψουμε πάνω στους παράγοντες και τους όρους αναφοράς της πολιτικής λύσης για να εξασφαλίσουμε την διατήρηση των παλαιστινιακών εθνικών δικαιωμάτων. Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο αν οι παλαιστινιακές πολιτικές δυνάμεις αποκτήσουν ένα καθαρό στρατηγικό όραμα να επανατοποθετήσουν τον παλαιστινιακό σκοπό στην φυσική του εθνική θέση, δηλαδή μέσα στην περιφερειακή αντίσταση και στον παναραβικό άξονα και μέσα σε ένα προοδευτικό παγκόσμιο μέτωπο. Δεν μπορούν να γίνονται πλέον αποδεκτός κανένας κατευνασμός και κινήσεις σε γκρίζες ζώνες. Μόνο μέσα από την στρατηγική αλλαγή οι Παλαιστίνιοι μπορούν να αποκοπούν από τα στρατηγικά, αποικιοκρατικά και αντιδραστικά αραβικά και περιφερειακά σχέδια, που αποσκοπούν στο να ελέγξουν τον παλαιστινιακό σκοπό.
Ζούμε μια ιδιαίτερη στιγμή της ιστορίας και επιβάλλεται να προσδιορίσουμε τις μέγιστες επιλογές που απαιτούνται με προσεγγίσεις και παρουσία όλων των παλαιστινιακών πολιτικών δυνάμεων και αρχηγών. Απαιτούνται φαντασία, διαύγεια και κουράγιο για να εγκαταλειφθούν τα στοιχήματα και οι στενές κινήσεις που δεν έχουν την δυνατότητα να αντέξουν το βάρος ενός σημαντικού και συμβολικού ζητήματος όπως είναι το παλαιστινιακό σε όλες τις ιστορικές, πολιτικές, ηθικές και κοινωνικές διαστάσεις του.