Του Shir Hever, πηγή: www.alternativenews.org/english 19 Μαΐου 2011
Η έντονη διεθνής δράση της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ) και η συνεχιζόμενη αποτυχία της ειρηνευτικής διαδικασίας, έκαναν πολλά κράτη σε όλο τον κόσμο να αναγνωρίσουν το παλαιστινιακό κράτος και η κυβέρνηση της ΠΑ ετοιμάζεται να ανακοινώσει την ανεξαρτησία του τον ερχόμενο Σεπτέμβρη.
Η προοπτική ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους γρήγορα γίνεται μια απτή πραγματικότητα, όμως πρέπει κανείς να εξετάσει τις διαφορές ανάμεσα στην ανεξαρτησία μόνο στα χαρτιά και την πραγματική κυριαρχία. Μόλις τελειώσουν οι διακηρύξεις και οι τελετές, αυτό που θα καθορίσει αν το νέο Παλαιστινιακό κράτος μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις τους προς τους πολίτες, δεν είναι οι δηλώσεις αναγνώρισης από την διεθνή κοινότητα, αλλά η οικονομική, πολιτική και στρατιωτική πραγματικότητα.
Έχοντας διαβάσει τα πρόσφατα έγγραφα που δημοσίευσε η ΠΑ, προετοιμάζοντας την ανακήρυξη του κράτους και κυρίως τα: Τερματίζοντας την κατοχή, Ιδρύοντας το κράτος (2009), Σχέδιο Εθνικού Σχεδιασμού 2011-2013, Ιδρύοντας το κράτος, Οικοδομώντας το μέλλον μας και Οικοδομώντας την Παλαιστίνη, κατορθώματα και προκλήσεις (Έκθεση της ΠΑ 13 Απριλίου), εντυπωσιάστηκα από την περιεκτική φύση των εγγράφων και τα υψηλά στάνταρτ που θέτουν. Τα έγγραφα τονίζουν ότι η οικονομική ανάπτυξη δεν είναι βιώσιμη ή αποτελεσματική κάτω από την στρατιωτική κατοχή και επιλέγει να παρουσιάσει μια σειρά από σχεδιαζόμενες πολιτικές που βασίζονται στην υπόθεση ότι η κατοχή θα τερματιστεί και οι Παλαιστίνιοι θα απελευθερωθούν από τον ισραηλινό έλεγχο.
Υπάρχει όμως κάτι που καταφανώς λείπει από όλα αυτά τα έγγραφα. Δεν λένε με ποιο τρόπο η ηγεσία της ΠΑ σχεδιάζει να επιτύχει τον τερματισμό του στρατιωτικού και οικονομικού ελέγχου από το Ισραήλ. Ακόμα και οι πιο φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα της ΠΑ δεν πρόκειται να αποκρούσουν τα ισραηλινά πολεμικά αεροπλάνα και τανκς και ο βασικός συσχετισμός δυνάμεων ανάμεσα στην κατεχόμενη Παλαιστίνη και στοn κατακτητή Ισραήλ, παραμένει ο ίδιος.
Η επιλογή της ΠΑ να υιοθετήσει πολιτικές που βασίζονται στο υποθετικό σενάριο ότι η κατοχή τελειώνει, είναι μια πολιτική επιλογή που βοηθάει να οραματιστούμε και φανταστούμε πως θα ήταν η ελευθερία και πως θα μπορούσαμε να πετύχουμε ένα βιώσιμο παλαιστινιακό κράτος. Η φαντασία είναι αναγκαία για να έρθει η πολιτική αλλαγή, αλλά από μόνη της δεν αρκεί.
Οι ευθύνες του Ισραήλ μετά την ίδρυση του παλαιστινιακού κράτους
Από το 1990, η κυρίαρχη ισραηλινή πολιτική για τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη ήταν αυτή του διαχωρισμού, όπως έγινε με τον τεμαχισμό της Παλαιστίνης σε περιοχές Α, Β και C, με το Τείχος και τον αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας. Οι ανώτατοι Ισραηλινοί σχεδιαστές στρατηγικής ελπίζουν πως μια μονομερής παλαιστινιακή διακήρυξη ανεξαρτησίας, θα αποτελέσει δικαιολογία για το Ισραήλ προκειμένου να προσαρτήσει τους περισσότερους εποικισμούς του στη Δυτική Όχθη, αποκηρύσσοντας τις ευθύνες του προς την παλαιστινιακή κοινωνία και αφήνοντας το λεγόμενο παλαιστινιακό κράτος περικυκλωμένο, υπανάπτυκτο και αθέατο. Οποιαδήποτε διακήρυξη ανεξαρτησίας από τους Παλαιστίνιους, δεν θα πρέπει να σημαίνει ότι το Ισραήλ δεν έχει καμία ευθύνη πλέον προς τον πληθυσμό των κατεχόμενων παλαιστινιακών περιοχών. Το Ισραήλ θα πρέπει να λογοδοτήσει για τις παραβιάσεις του διεθνές δικαίου και να εξαναγκαστεί να παρέχει ικανοποιητικές αποζημιώσεις για τα κτίρια που γκρέμισε, τους εργάτες που εκμεταλλεύτηκε, τους φυσικούς πόρους που εξόρυξε και τις βασικές ευθύνες για δημόσιες υπηρεσίες (υγεία, εκπαίδευση κλπ), που απέφυγε.
Πρέπει να είμαστε προσεχτικοί με τις εκφράσεις μας. Συχνά οι Παλαιστίνιοι στην Δυτική Όχθη και στην Λωρίδα της Γάζας, αναφέρονται ως αυτοί που «δεν έχουν κράτος», όμως δεν είναι αλήθεια. Κράτος υπάρχει και ασκεί την κυριαρχία του σε αυτές τις δύο περιοχές και στην πραγματικότητα επεμβαίνει στην ζωή του πληθυσμού περισσότερο από ότι άλλα κράτη επεμβαίνουν στους πολίτες τους. Η ισραηλινή κυβέρνηση ελέγχει ποιος επιτρέπεται να μετακινείται στα κατεχόμενα εδάφη και τι είδους αντικείμενα μπορούν να εισαχθούν και να εξαχθούν από την Λωρίδα της Γάζας. Οι ισραηλινές αρχές στα κατεχόμενα είναι υπεύθυνες για τις πράξεις τους. Ακόμα και όταν το παλαιστινιακό κράτος αντικαταστήσει το Ισραήλ ως κυρίαρχη δύναμη στις περιοχές αυτές, οι ευθύνες του Ισραήλ δεν πρέπει να ξεχαστούν ή να αγνοηθούν και οι Παλαιστίνιοι δεν πρέπει να εξαναγκαστούν να ανεχτούν την ολοκληρωτική ζημιά από την εγκατάλειψη και τις επιθέσεις του Ισραήλ.
Δημοκρατικά επιλεγμένες οικονομικές πολιτικές
Η ΠΑ συχνά επικαλείται τη λέξη «ελευθερία» όταν περιγράφει το μέλλον του Παλαιστινιακού κράτους, όμως η ελευθερία ως πολιτικός όρος είναι επιφορτισμένος με πολλές έννοιες. Η ισραηλινή κατοχή, η καταστολή και η εκμετάλλευση έχουν στερήσει από τους Παλαιστίνιους δύο είδη ελευθερίας, την ελευθερία από τον εξωτερικό έλεγχο και την ελευθερία του να διερευνήσουν τις προοπτικές τους.
Τα δημοκρατικά κράτη σε όλο τον κόσμο είναι χωρισμένα ανάμεσα στο αγγλοσαξονικό μοντέλο που επικεντρώνεται στο πρώτο είδος ελευθερίας και το βόρειο-ευρωπαϊκό μοντέλο του κράτους πρόνοιας, που δίνει έμφαση στο δεύτερο είδος. Το αγγλοσαξονικό μοντέλο δίνει προτεραιότητα στον ιδιωτικό τομέα, επιβάλλοντας τους ελάχιστους περιορισμούς στο πεδίο των επιχειρήσεων, βαθαίνοντας τις κοινωνικές ανισότητες και δίνοντας λιγότερες ευκαιρίες στις χαμηλότερες τάξεις να συμμετέχουν στη δημοκρατική διαδικασία.
Το μοντέλο του κράτους πρόνοιας βασίζεται στον κυβερνητικό παρεμβατισμό και τη νομοθεσία, στους υψηλότερους φόρους με καλύτερες όμως υπηρεσίες και περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνική κινητικότητα. Υπάρχουν κι άλλα μοντέλα οικονομικής διοίκησης, κυρίως το σοσιαλιστικό, όμως δεν είναι και τόσο σχετικά με το θέμα μας εδώ. Τα δύο οικονομικά μοντέλα ανταγωνίζονται μεταξύ τους εδώ και δεκαετίες, σε όλο τον κόσμο και η ανεξαρτησία της Παλαιστίνης θα ήταν μια ευκαιρία για να επιλεγούν οι οικονομικές πολιτικές της.
Ωστόσο η ΠΑ στην φάση οικοδόμησης τους κράτους, έχει ήδη αρχίσει να παίρνει αποφάσεις προς αυτή την κατεύθυνση, αποφάσεις που θα μπορούσαν να περιορίσουν την μελλοντική δημοκρατική επιλογή των Παλαιστινίων. Παρά την εκλογική νίκη της Χαμάς το 2006, μιας παράταξης που σχετίζεται με τις πολιτικές πρόνοιας, η κυβέρνηση της ΠΑ που επιλέχθηκε από την Δύση για να αντικαταστήσει τη Χαμάς, είχε μια καθαρή ατζέντα υπέρ του αγγλοσαξονικού οικονομικού μοντέλου. Η Παλαιστίνη δεν είναι ακόμα ένα ανεξάρτητο κράτος, όμως η ΠΑ εφαρμόζει ήδη πολιτικές που ενισχύουν τον ιδιωτικό τομέα σε βάρος του δημοσίου, για να περιορίσει την πρόσβαση στο νερό και στο ηλεκτρικό για οικογένειες που δεν μπορούν να πληρώσουν το αντίτιμο, για να ενθαρρύνει τους ξένους επενδυτές να εισέλθουν στην οικονομία της Παλαιστίνης και να ξεκινήσουν δραστηριότητες μεγάλης κλίμακας.
Όταν ιδρύονται νέα κράτη –και το Ισραήλ συχνά αναφέρεται σαν παράδειγμα οικοδόμησης κράτους- σπάνια εμπιστεύονται τον ιδιωτικό τομέα για τη διαμόρφωση της οικονομίας. Απεναντίας ακολουθούν το δρόμο του υψηλού κρατικού παρεμβατισμού προκειμένου να καθορίσουν τα επιθυμητά επίπεδα απασχόλησης, τους τομείς της οικονομίας που θέλουν να ενισχύσουν και ποιες δημόσιες υπηρεσίες είναι μεγαλύτερης προτεραιότητας για τον πληθυσμό.
Όπως έγραψαν οι Raja Khalidi και Sobhi Samour στην εργασία τους «νεοφιλελευθερισμός όπως απελευθέρωση», μπερδεύοντας την «απελευθέρωση από την κατοχή» με την «απελευθέρωση από την κυβέρνηση», μπορεί να οδηγήσει στην συνολική απώλεια της ελευθερίας των Παλαιστινίων. Και αυτό είναι αλήθεια εξαιτίας της διαφοράς στην ανάπτυξη της οικονομίας του Ισραήλ και των Παλαιστινίων. Η έλλειψη μηχανισμών ελέγχου και κανονισμών από το παλαιστινιακό κράτος θα έδινε την ευκαιρία στις ισραηλινές επιχειρήσεις να χειραγωγήσουν και να εκμεταλλευτούν την παλαιστινιακή οικονομία.
Απαιτούμενα για τη βιωσιμότητα
Για να καθορίσει τις δικές του πολιτικές και για να ανταποκρίνεται στη δημοκρατική επιθυμία του πληθυσμού του, ένα παλαιστινιακό κράτος θα χρειαστεί τέσσερα πράγματα. Θα χρειαστεί πολιτική βιωσιμότητα, στα μάτια των πολιτών του και στα μάτια της διεθνούς κοινότητας, ικανή ασφάλεια, να μπορεί να προστατέψει τους πολίτες του, οικονομική βιωσιμότητα – την ικανότητα να προσφέρει ένα επαρκές βιοτικό επίπεδο και να διατηρεί την ανεργία και τις ανισότητες σε χαμηλά επίπεδα και θα πρέπει να έχει την ικανότητα να παραμένει βιώσιμο, χωρίς να συσσωρεύει υπερβολικό χρέος και χωρίς να εξαντλεί τους φυσικούς πόρους.
Αυτή τη στιγμή, η παλαιστινιακή οικονομία είναι σχεδόν απόλυτα εξαρτημένη από την ισραηλινή. Το Ισραήλ παραμένει η πρωταρχική πηγή εισαγωγών στα κατεχόμενα εδάφη και η κύρια αγορά εξαγωγών από αυτά. Ένα ανεξάρτητο κράτος δεν θα σταματήσει αυτόματα αυτή την εξάρτηση και θα απαιτηθούν πολύπλοκοι μηχανισμοί για να αποτρέψουν τα επιχειρηματικά συμφέροντα του Ισραήλ να εκμεταλλευτούν την οικονομική αδυναμία του παλαιστινιακού κράτους. Για να εδραιωθούν απευθείας εμπορικές σχέσεις με άλλες αγορές, να δοθούν ευκαιρίες απασχόλησης για τους Παλαιστίνιους που δούλευαν στο Ισραήλ ή στους παράνομους εποικισμούς, χρειάζονται μεγάλες και επίμονες προσπάθειες από την πλευρά της κυβέρνησης. Η εξάρτηση επηρεάζει επίσης την εξωτερική πολιτική εμπορίου της Παλαιστίνης. Οι προστατευτικοί δασμοί θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην υποβάθμιση του εμπορίου με το Ισραήλ, ενώ το ελεύθερο εμπόριο θα άφηνε την παλαιστινιακή αγορά απροστάτευτη απέναντι στα ισραηλινά μονοπώλια.
Το νόμισμα της Παλαιστίνης είναι ένα από τα βασικά διλήμματα που αντιμετωπίζει το μελλοντικό κράτος. Αν εκδώσει ξεχωριστό νόμισμα, θα δώσει την ευκαιρία στους κερδοσκόπους να στοχεύσουν το παλαιστινιακό νόμισμα και η διαρκής ανάγκη να μετατρέπεται από και σε ισραηλινά σέκελς (για τις εισαγωγές και τις εξαγωγές), θα εμποδίσει την παλαιστινιακή νομισματική αρχή να υιοθετήσει μια ελεύθερη συναλλαγματική πολιτική. Όμως, αν δεν εκδώσει ξεχωριστό νόμισμα, το παλαιστινιακό κράτος θα επηρεάζεται από την νομισματική πολιτική που καθορίζει η Κεντρική Τράπεζα του Ισραήλ ή Ιορδανίας ή της Αιγύπτου.
Ένας κράτος στα σύνορα του 1967 θα είναι ένα από τα μικρότερα κράτη στον κόσμο και γι’ αυτό θα είναι ιδιαίτερα εξαρτόμενο από το εμπόριο με άλλες χώρες. Γι’ αυτό και είναι κρίσιμο προαπαιτούμενο η είσοδος στις παγκόσμιες αγορές μέσα από ποιοτικές δομές και όχι με τη διαμεσολάβηση του Ισραήλ. Δεν είναι καν ξεκάθαρο πως η ΠΑ πιστεύει ότι θα μπορεί να εδραιώσει την εδαφική συνέχεια μέσα στο παλαιστινιακό κράτος και πως θα εξαναγκαστεί το Ισραήλ να εγκαταλείψει τους παράνομους εποικισμούς του στη Δυτική Όχθη.
Η Παλαιστίνη είναι επίσης φτωχή σε φυσικούς πόρους, ειδικά το νερό. Εξαιρόντας το φυσικό αέριο στις ακτές της Γάζας και τα μάρμαρα κοντά στην Χεβρώνα, η χώρα θα πρέπει να βασιστεί στο ανθρώπινο κεφάλαιο για να παράξει ανταλλάξιμη αξία. Οι Ισραηλινές κατοχικές δυνάμεις είχαν αποτρέψει την ανάπτυξη του βιομηχανικού και οικονομικού τομέας της Παλαιστίνης και θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να μπορέσουν να φτάσουν στο επιθυμητό επίπεδο για μια υγιή οικονομία. Από την άλλη, δεν πρέπει να παραβλέπουμε τα πλεονεκτήματα του παλαιστινιακού πληθυσμού και τα στοιχεία που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να πετύχουν οικονομική κυριαρχία.
Οι Παλαιστίνιοι έχουν υψηλό επίπεδο ανθρώπινου κεφαλαίου, με το μεγαλύτερο ποσοστό αποφοίτων πανεπιστημίων στον αραβικό κόσμο. Οι τουριστικοί προορισμοί (ειδικά οι θρησκευτικές τοποθεσίες) είναι μια άλλη πηγή που μπορεί να αναπτυχθεί. Έχουν επίσης υψηλά επίπεδα κατά κεφαλήν οικονομικής βοήθειας σε σύγκριση με τις περισσότερες περιοχές του κόσμου, γιατί πολλές δωρήτριες χώρες αναγνωρίζουν ότι ο τερματισμός των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή θα είναι και προς το δικό τους συμφέρον. Τα ποσά της βοήθειας μέχρι τώρα επικεντρώνονταν κυρίως στη διατήρηση του status-quo και στην πραγματικότητα βοηθούσαν το Ισραήλ να πληρώνει το κόστος της κατοχής, όμως οι δωρητές πρέπει να αναγνωρίσουν πως μια απότομη παύση της βοήθειας θα προκαλέσει πιθανά άμεση οπισθοδρόμηση της πολιτικής κατάστασης, ανθρωπιστική κρίση και βία.
Οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες σε όλο τον κόσμο είναι ένα σημαντικό στοιχείο του μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους. Πολλοί πρόσφυγες μένουν στα κατεχόμενα και όταν επιτέλους εφαρμοστεί το δικαίωμα της επιστροφής τους και αποζημιωθούν, αυτοί οι πρόσφυγες θα μπορούν να εργάζονται στο Ισραήλ και να στέλνουν εμβάσματα στο παλαιστινιακό κράτος, ενώ σίγουρα θα ξοδεύουν κάποια από τα χρήματα τους στην παλαιστινιακή αγορά.
Ωστόσο, το πιο σημαντικό στοιχείο του παλαιστινιακού κράτους είναι το χρέος που του οφείλει το Ισραήλ για τις δεκαετίες κατοχής. Μόλις το Ισραήλ αναγκαστεί να δώσει αποζημιώσεις στους Παλαιστίνιους, αυτοί οι πόροι –αν χρησιμοποιηθούν προσεχτικά- θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για την οικοδόμηση μιας δυνατότερης και υγιέστερης παλαιστινιακής κοινωνίας με υψηλό βιοτικό επίπεδο και καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες.
Συμπέρασμα
Οι πολιτικές εκτιμήσεις δεν μπορούν να διαχωριστούν από τις οικονομικές, ειδικά όταν συζητιέται η οικοδόμηση ενός κράτους. Ενώ οι Παλαιστίνιοι δικαιούνται ελευθερία, υπάρχουν ισραηλινές στρατηγικές που διαμορφώνονται για να μετατρέψουν το παλαιστινιακό κράτος σε ένα κενό σχέδιο και βρίσκουν τρόπους να διατηρήσουν τον έλεγχο στα παλαιστινιακά εδάφη, τον πληθυσμό και την οικονομία.
Μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων του Όσλο, υπήρξε μια δραματική αλλαγή στην παλαιστινιακή κοινή γνώμη. Την περασμένη δεκαετία είδαμε μια αυξανόμενη υποστήριξη του παλαιστινιακού πληθυσμού για τον επανασχεδιασμό της παλαιστινιακής στρατηγικής, μια μετακίνηση από τις αποσχιστικές τάσεις σε ένα κίνημα πολιτικών δικαιωμάτων. Η υποστήριξη αυτή είναι εμφανής στις Λαϊκές Επιτροπές των χωριών, στην αριστερά και ειδικά στη νεολαία. Είναι ακόμα διαδεδομένη και στην παλαιστινιακή διασπορά σε όλο τον κόσμο, στους Παλαιστίνιους διανοούμενους και έχει λάβει μεγάλη διεθνή υποστήριξη μέσα από το αυξανόμενο παγκόσμιο κίνημα BDS (Μποϋκοτάζ-απόεπένδυση-κυρώσεις), που καθοδηγούν οι Παλαιστίνιοι.
Η προοπτική ενός δημοκρατικού κράτους όπου οι Παλαιστίνιοι θα είναι ισότιμοι πολίτες είναι μεγαλύτερη απειλή για την ισραηλινή κυβέρνηση από ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος στην Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας και γι’ αυτό η ισραηλινή κυβέρνηση θα εφαρμόσει, κι έχει ήδη αρχίσει να το κάνει, μηχανισμούς για να μετατρέψει την ΠΑ σε υπεργολάβο της κατοχής. Είναι ευθύνη των μελών της διεθνούς κοινότητας, που θέλουν να βοηθήσουν τους Παλαιστίνιους να πετύχουν τα αναπαλοτρίωτα δικαιώματα τους, να το κάνουν με τρόπο που να έχει σημασία και να διασφαλίσουν ότι οι προσπάθειες τους δεν παραμερίζονται από το Ισραήλ που θέλει για να συνεχίσει να κρατάει του Παλαιστίνιους υποταγμένους, ακόμα κι αν τυπικά έχουν ξεχωριστό κράτος.
*Παρουσίαση σε σεμινάριο των ΗΕ: Για τον παλαιστινιακό λαό: Κινητοποίηση της διεθνούς προσπάθειας για την στήριξη του προγράμματος οικοδόμησης του κράτους της παλαιστινιακής κυβέρνησης, Ελσίνκι 28-29 Απριλίου 2011
Η έντονη διεθνής δράση της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ) και η συνεχιζόμενη αποτυχία της ειρηνευτικής διαδικασίας, έκαναν πολλά κράτη σε όλο τον κόσμο να αναγνωρίσουν το παλαιστινιακό κράτος και η κυβέρνηση της ΠΑ ετοιμάζεται να ανακοινώσει την ανεξαρτησία του τον ερχόμενο Σεπτέμβρη.Η προοπτική ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους γρήγορα γίνεται μια απτή πραγματικότητα, όμως πρέπει κανείς να εξετάσει τις διαφορές ανάμεσα στην ανεξαρτησία μόνο στα χαρτιά και την πραγματική κυριαρχία. Μόλις τελειώσουν οι διακηρύξεις και οι τελετές, αυτό που θα καθορίσει αν το νέο Παλαιστινιακό κράτος μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις τους προς τους πολίτες, δεν είναι οι δηλώσεις αναγνώρισης από την διεθνή κοινότητα, αλλά η οικονομική, πολιτική και στρατιωτική πραγματικότητα.
Έχοντας διαβάσει τα πρόσφατα έγγραφα που δημοσίευσε η ΠΑ, προετοιμάζοντας την ανακήρυξη του κράτους και κυρίως τα: Τερματίζοντας την κατοχή, Ιδρύοντας το κράτος (2009), Σχέδιο Εθνικού Σχεδιασμού 2011-2013, Ιδρύοντας το κράτος, Οικοδομώντας το μέλλον μας και Οικοδομώντας την Παλαιστίνη, κατορθώματα και προκλήσεις (Έκθεση της ΠΑ 13 Απριλίου), εντυπωσιάστηκα από την περιεκτική φύση των εγγράφων και τα υψηλά στάνταρτ που θέτουν. Τα έγγραφα τονίζουν ότι η οικονομική ανάπτυξη δεν είναι βιώσιμη ή αποτελεσματική κάτω από την στρατιωτική κατοχή και επιλέγει να παρουσιάσει μια σειρά από σχεδιαζόμενες πολιτικές που βασίζονται στην υπόθεση ότι η κατοχή θα τερματιστεί και οι Παλαιστίνιοι θα απελευθερωθούν από τον ισραηλινό έλεγχο.
Υπάρχει όμως κάτι που καταφανώς λείπει από όλα αυτά τα έγγραφα. Δεν λένε με ποιο τρόπο η ηγεσία της ΠΑ σχεδιάζει να επιτύχει τον τερματισμό του στρατιωτικού και οικονομικού ελέγχου από το Ισραήλ. Ακόμα και οι πιο φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα της ΠΑ δεν πρόκειται να αποκρούσουν τα ισραηλινά πολεμικά αεροπλάνα και τανκς και ο βασικός συσχετισμός δυνάμεων ανάμεσα στην κατεχόμενη Παλαιστίνη και στοn κατακτητή Ισραήλ, παραμένει ο ίδιος.
Η επιλογή της ΠΑ να υιοθετήσει πολιτικές που βασίζονται στο υποθετικό σενάριο ότι η κατοχή τελειώνει, είναι μια πολιτική επιλογή που βοηθάει να οραματιστούμε και φανταστούμε πως θα ήταν η ελευθερία και πως θα μπορούσαμε να πετύχουμε ένα βιώσιμο παλαιστινιακό κράτος. Η φαντασία είναι αναγκαία για να έρθει η πολιτική αλλαγή, αλλά από μόνη της δεν αρκεί.
Οι ευθύνες του Ισραήλ μετά την ίδρυση του παλαιστινιακού κράτους
Από το 1990, η κυρίαρχη ισραηλινή πολιτική για τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη ήταν αυτή του διαχωρισμού, όπως έγινε με τον τεμαχισμό της Παλαιστίνης σε περιοχές Α, Β και C, με το Τείχος και τον αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας. Οι ανώτατοι Ισραηλινοί σχεδιαστές στρατηγικής ελπίζουν πως μια μονομερής παλαιστινιακή διακήρυξη ανεξαρτησίας, θα αποτελέσει δικαιολογία για το Ισραήλ προκειμένου να προσαρτήσει τους περισσότερους εποικισμούς του στη Δυτική Όχθη, αποκηρύσσοντας τις ευθύνες του προς την παλαιστινιακή κοινωνία και αφήνοντας το λεγόμενο παλαιστινιακό κράτος περικυκλωμένο, υπανάπτυκτο και αθέατο. Οποιαδήποτε διακήρυξη ανεξαρτησίας από τους Παλαιστίνιους, δεν θα πρέπει να σημαίνει ότι το Ισραήλ δεν έχει καμία ευθύνη πλέον προς τον πληθυσμό των κατεχόμενων παλαιστινιακών περιοχών. Το Ισραήλ θα πρέπει να λογοδοτήσει για τις παραβιάσεις του διεθνές δικαίου και να εξαναγκαστεί να παρέχει ικανοποιητικές αποζημιώσεις για τα κτίρια που γκρέμισε, τους εργάτες που εκμεταλλεύτηκε, τους φυσικούς πόρους που εξόρυξε και τις βασικές ευθύνες για δημόσιες υπηρεσίες (υγεία, εκπαίδευση κλπ), που απέφυγε.
Πρέπει να είμαστε προσεχτικοί με τις εκφράσεις μας. Συχνά οι Παλαιστίνιοι στην Δυτική Όχθη και στην Λωρίδα της Γάζας, αναφέρονται ως αυτοί που «δεν έχουν κράτος», όμως δεν είναι αλήθεια. Κράτος υπάρχει και ασκεί την κυριαρχία του σε αυτές τις δύο περιοχές και στην πραγματικότητα επεμβαίνει στην ζωή του πληθυσμού περισσότερο από ότι άλλα κράτη επεμβαίνουν στους πολίτες τους. Η ισραηλινή κυβέρνηση ελέγχει ποιος επιτρέπεται να μετακινείται στα κατεχόμενα εδάφη και τι είδους αντικείμενα μπορούν να εισαχθούν και να εξαχθούν από την Λωρίδα της Γάζας. Οι ισραηλινές αρχές στα κατεχόμενα είναι υπεύθυνες για τις πράξεις τους. Ακόμα και όταν το παλαιστινιακό κράτος αντικαταστήσει το Ισραήλ ως κυρίαρχη δύναμη στις περιοχές αυτές, οι ευθύνες του Ισραήλ δεν πρέπει να ξεχαστούν ή να αγνοηθούν και οι Παλαιστίνιοι δεν πρέπει να εξαναγκαστούν να ανεχτούν την ολοκληρωτική ζημιά από την εγκατάλειψη και τις επιθέσεις του Ισραήλ.
Δημοκρατικά επιλεγμένες οικονομικές πολιτικές
Η ΠΑ συχνά επικαλείται τη λέξη «ελευθερία» όταν περιγράφει το μέλλον του Παλαιστινιακού κράτους, όμως η ελευθερία ως πολιτικός όρος είναι επιφορτισμένος με πολλές έννοιες. Η ισραηλινή κατοχή, η καταστολή και η εκμετάλλευση έχουν στερήσει από τους Παλαιστίνιους δύο είδη ελευθερίας, την ελευθερία από τον εξωτερικό έλεγχο και την ελευθερία του να διερευνήσουν τις προοπτικές τους.
Τα δημοκρατικά κράτη σε όλο τον κόσμο είναι χωρισμένα ανάμεσα στο αγγλοσαξονικό μοντέλο που επικεντρώνεται στο πρώτο είδος ελευθερίας και το βόρειο-ευρωπαϊκό μοντέλο του κράτους πρόνοιας, που δίνει έμφαση στο δεύτερο είδος. Το αγγλοσαξονικό μοντέλο δίνει προτεραιότητα στον ιδιωτικό τομέα, επιβάλλοντας τους ελάχιστους περιορισμούς στο πεδίο των επιχειρήσεων, βαθαίνοντας τις κοινωνικές ανισότητες και δίνοντας λιγότερες ευκαιρίες στις χαμηλότερες τάξεις να συμμετέχουν στη δημοκρατική διαδικασία.
Το μοντέλο του κράτους πρόνοιας βασίζεται στον κυβερνητικό παρεμβατισμό και τη νομοθεσία, στους υψηλότερους φόρους με καλύτερες όμως υπηρεσίες και περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνική κινητικότητα. Υπάρχουν κι άλλα μοντέλα οικονομικής διοίκησης, κυρίως το σοσιαλιστικό, όμως δεν είναι και τόσο σχετικά με το θέμα μας εδώ. Τα δύο οικονομικά μοντέλα ανταγωνίζονται μεταξύ τους εδώ και δεκαετίες, σε όλο τον κόσμο και η ανεξαρτησία της Παλαιστίνης θα ήταν μια ευκαιρία για να επιλεγούν οι οικονομικές πολιτικές της.
Ωστόσο η ΠΑ στην φάση οικοδόμησης τους κράτους, έχει ήδη αρχίσει να παίρνει αποφάσεις προς αυτή την κατεύθυνση, αποφάσεις που θα μπορούσαν να περιορίσουν την μελλοντική δημοκρατική επιλογή των Παλαιστινίων. Παρά την εκλογική νίκη της Χαμάς το 2006, μιας παράταξης που σχετίζεται με τις πολιτικές πρόνοιας, η κυβέρνηση της ΠΑ που επιλέχθηκε από την Δύση για να αντικαταστήσει τη Χαμάς, είχε μια καθαρή ατζέντα υπέρ του αγγλοσαξονικού οικονομικού μοντέλου. Η Παλαιστίνη δεν είναι ακόμα ένα ανεξάρτητο κράτος, όμως η ΠΑ εφαρμόζει ήδη πολιτικές που ενισχύουν τον ιδιωτικό τομέα σε βάρος του δημοσίου, για να περιορίσει την πρόσβαση στο νερό και στο ηλεκτρικό για οικογένειες που δεν μπορούν να πληρώσουν το αντίτιμο, για να ενθαρρύνει τους ξένους επενδυτές να εισέλθουν στην οικονομία της Παλαιστίνης και να ξεκινήσουν δραστηριότητες μεγάλης κλίμακας.
Όταν ιδρύονται νέα κράτη –και το Ισραήλ συχνά αναφέρεται σαν παράδειγμα οικοδόμησης κράτους- σπάνια εμπιστεύονται τον ιδιωτικό τομέα για τη διαμόρφωση της οικονομίας. Απεναντίας ακολουθούν το δρόμο του υψηλού κρατικού παρεμβατισμού προκειμένου να καθορίσουν τα επιθυμητά επίπεδα απασχόλησης, τους τομείς της οικονομίας που θέλουν να ενισχύσουν και ποιες δημόσιες υπηρεσίες είναι μεγαλύτερης προτεραιότητας για τον πληθυσμό.
Όπως έγραψαν οι Raja Khalidi και Sobhi Samour στην εργασία τους «νεοφιλελευθερισμός όπως απελευθέρωση», μπερδεύοντας την «απελευθέρωση από την κατοχή» με την «απελευθέρωση από την κυβέρνηση», μπορεί να οδηγήσει στην συνολική απώλεια της ελευθερίας των Παλαιστινίων. Και αυτό είναι αλήθεια εξαιτίας της διαφοράς στην ανάπτυξη της οικονομίας του Ισραήλ και των Παλαιστινίων. Η έλλειψη μηχανισμών ελέγχου και κανονισμών από το παλαιστινιακό κράτος θα έδινε την ευκαιρία στις ισραηλινές επιχειρήσεις να χειραγωγήσουν και να εκμεταλλευτούν την παλαιστινιακή οικονομία.
Απαιτούμενα για τη βιωσιμότητα
Για να καθορίσει τις δικές του πολιτικές και για να ανταποκρίνεται στη δημοκρατική επιθυμία του πληθυσμού του, ένα παλαιστινιακό κράτος θα χρειαστεί τέσσερα πράγματα. Θα χρειαστεί πολιτική βιωσιμότητα, στα μάτια των πολιτών του και στα μάτια της διεθνούς κοινότητας, ικανή ασφάλεια, να μπορεί να προστατέψει τους πολίτες του, οικονομική βιωσιμότητα – την ικανότητα να προσφέρει ένα επαρκές βιοτικό επίπεδο και να διατηρεί την ανεργία και τις ανισότητες σε χαμηλά επίπεδα και θα πρέπει να έχει την ικανότητα να παραμένει βιώσιμο, χωρίς να συσσωρεύει υπερβολικό χρέος και χωρίς να εξαντλεί τους φυσικούς πόρους.
Αυτή τη στιγμή, η παλαιστινιακή οικονομία είναι σχεδόν απόλυτα εξαρτημένη από την ισραηλινή. Το Ισραήλ παραμένει η πρωταρχική πηγή εισαγωγών στα κατεχόμενα εδάφη και η κύρια αγορά εξαγωγών από αυτά. Ένα ανεξάρτητο κράτος δεν θα σταματήσει αυτόματα αυτή την εξάρτηση και θα απαιτηθούν πολύπλοκοι μηχανισμοί για να αποτρέψουν τα επιχειρηματικά συμφέροντα του Ισραήλ να εκμεταλλευτούν την οικονομική αδυναμία του παλαιστινιακού κράτους. Για να εδραιωθούν απευθείας εμπορικές σχέσεις με άλλες αγορές, να δοθούν ευκαιρίες απασχόλησης για τους Παλαιστίνιους που δούλευαν στο Ισραήλ ή στους παράνομους εποικισμούς, χρειάζονται μεγάλες και επίμονες προσπάθειες από την πλευρά της κυβέρνησης. Η εξάρτηση επηρεάζει επίσης την εξωτερική πολιτική εμπορίου της Παλαιστίνης. Οι προστατευτικοί δασμοί θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην υποβάθμιση του εμπορίου με το Ισραήλ, ενώ το ελεύθερο εμπόριο θα άφηνε την παλαιστινιακή αγορά απροστάτευτη απέναντι στα ισραηλινά μονοπώλια.
Το νόμισμα της Παλαιστίνης είναι ένα από τα βασικά διλήμματα που αντιμετωπίζει το μελλοντικό κράτος. Αν εκδώσει ξεχωριστό νόμισμα, θα δώσει την ευκαιρία στους κερδοσκόπους να στοχεύσουν το παλαιστινιακό νόμισμα και η διαρκής ανάγκη να μετατρέπεται από και σε ισραηλινά σέκελς (για τις εισαγωγές και τις εξαγωγές), θα εμποδίσει την παλαιστινιακή νομισματική αρχή να υιοθετήσει μια ελεύθερη συναλλαγματική πολιτική. Όμως, αν δεν εκδώσει ξεχωριστό νόμισμα, το παλαιστινιακό κράτος θα επηρεάζεται από την νομισματική πολιτική που καθορίζει η Κεντρική Τράπεζα του Ισραήλ ή Ιορδανίας ή της Αιγύπτου.
Ένας κράτος στα σύνορα του 1967 θα είναι ένα από τα μικρότερα κράτη στον κόσμο και γι’ αυτό θα είναι ιδιαίτερα εξαρτόμενο από το εμπόριο με άλλες χώρες. Γι’ αυτό και είναι κρίσιμο προαπαιτούμενο η είσοδος στις παγκόσμιες αγορές μέσα από ποιοτικές δομές και όχι με τη διαμεσολάβηση του Ισραήλ. Δεν είναι καν ξεκάθαρο πως η ΠΑ πιστεύει ότι θα μπορεί να εδραιώσει την εδαφική συνέχεια μέσα στο παλαιστινιακό κράτος και πως θα εξαναγκαστεί το Ισραήλ να εγκαταλείψει τους παράνομους εποικισμούς του στη Δυτική Όχθη.
Η Παλαιστίνη είναι επίσης φτωχή σε φυσικούς πόρους, ειδικά το νερό. Εξαιρόντας το φυσικό αέριο στις ακτές της Γάζας και τα μάρμαρα κοντά στην Χεβρώνα, η χώρα θα πρέπει να βασιστεί στο ανθρώπινο κεφάλαιο για να παράξει ανταλλάξιμη αξία. Οι Ισραηλινές κατοχικές δυνάμεις είχαν αποτρέψει την ανάπτυξη του βιομηχανικού και οικονομικού τομέας της Παλαιστίνης και θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να μπορέσουν να φτάσουν στο επιθυμητό επίπεδο για μια υγιή οικονομία. Από την άλλη, δεν πρέπει να παραβλέπουμε τα πλεονεκτήματα του παλαιστινιακού πληθυσμού και τα στοιχεία που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να πετύχουν οικονομική κυριαρχία.
Οι Παλαιστίνιοι έχουν υψηλό επίπεδο ανθρώπινου κεφαλαίου, με το μεγαλύτερο ποσοστό αποφοίτων πανεπιστημίων στον αραβικό κόσμο. Οι τουριστικοί προορισμοί (ειδικά οι θρησκευτικές τοποθεσίες) είναι μια άλλη πηγή που μπορεί να αναπτυχθεί. Έχουν επίσης υψηλά επίπεδα κατά κεφαλήν οικονομικής βοήθειας σε σύγκριση με τις περισσότερες περιοχές του κόσμου, γιατί πολλές δωρήτριες χώρες αναγνωρίζουν ότι ο τερματισμός των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή θα είναι και προς το δικό τους συμφέρον. Τα ποσά της βοήθειας μέχρι τώρα επικεντρώνονταν κυρίως στη διατήρηση του status-quo και στην πραγματικότητα βοηθούσαν το Ισραήλ να πληρώνει το κόστος της κατοχής, όμως οι δωρητές πρέπει να αναγνωρίσουν πως μια απότομη παύση της βοήθειας θα προκαλέσει πιθανά άμεση οπισθοδρόμηση της πολιτικής κατάστασης, ανθρωπιστική κρίση και βία.
Οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες σε όλο τον κόσμο είναι ένα σημαντικό στοιχείο του μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους. Πολλοί πρόσφυγες μένουν στα κατεχόμενα και όταν επιτέλους εφαρμοστεί το δικαίωμα της επιστροφής τους και αποζημιωθούν, αυτοί οι πρόσφυγες θα μπορούν να εργάζονται στο Ισραήλ και να στέλνουν εμβάσματα στο παλαιστινιακό κράτος, ενώ σίγουρα θα ξοδεύουν κάποια από τα χρήματα τους στην παλαιστινιακή αγορά.
Ωστόσο, το πιο σημαντικό στοιχείο του παλαιστινιακού κράτους είναι το χρέος που του οφείλει το Ισραήλ για τις δεκαετίες κατοχής. Μόλις το Ισραήλ αναγκαστεί να δώσει αποζημιώσεις στους Παλαιστίνιους, αυτοί οι πόροι –αν χρησιμοποιηθούν προσεχτικά- θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για την οικοδόμηση μιας δυνατότερης και υγιέστερης παλαιστινιακής κοινωνίας με υψηλό βιοτικό επίπεδο και καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες.
Συμπέρασμα
Οι πολιτικές εκτιμήσεις δεν μπορούν να διαχωριστούν από τις οικονομικές, ειδικά όταν συζητιέται η οικοδόμηση ενός κράτους. Ενώ οι Παλαιστίνιοι δικαιούνται ελευθερία, υπάρχουν ισραηλινές στρατηγικές που διαμορφώνονται για να μετατρέψουν το παλαιστινιακό κράτος σε ένα κενό σχέδιο και βρίσκουν τρόπους να διατηρήσουν τον έλεγχο στα παλαιστινιακά εδάφη, τον πληθυσμό και την οικονομία.
Μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων του Όσλο, υπήρξε μια δραματική αλλαγή στην παλαιστινιακή κοινή γνώμη. Την περασμένη δεκαετία είδαμε μια αυξανόμενη υποστήριξη του παλαιστινιακού πληθυσμού για τον επανασχεδιασμό της παλαιστινιακής στρατηγικής, μια μετακίνηση από τις αποσχιστικές τάσεις σε ένα κίνημα πολιτικών δικαιωμάτων. Η υποστήριξη αυτή είναι εμφανής στις Λαϊκές Επιτροπές των χωριών, στην αριστερά και ειδικά στη νεολαία. Είναι ακόμα διαδεδομένη και στην παλαιστινιακή διασπορά σε όλο τον κόσμο, στους Παλαιστίνιους διανοούμενους και έχει λάβει μεγάλη διεθνή υποστήριξη μέσα από το αυξανόμενο παγκόσμιο κίνημα BDS (Μποϋκοτάζ-απόεπένδυση-κυρώσεις), που καθοδηγούν οι Παλαιστίνιοι.
Η προοπτική ενός δημοκρατικού κράτους όπου οι Παλαιστίνιοι θα είναι ισότιμοι πολίτες είναι μεγαλύτερη απειλή για την ισραηλινή κυβέρνηση από ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος στην Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας και γι’ αυτό η ισραηλινή κυβέρνηση θα εφαρμόσει, κι έχει ήδη αρχίσει να το κάνει, μηχανισμούς για να μετατρέψει την ΠΑ σε υπεργολάβο της κατοχής. Είναι ευθύνη των μελών της διεθνούς κοινότητας, που θέλουν να βοηθήσουν τους Παλαιστίνιους να πετύχουν τα αναπαλοτρίωτα δικαιώματα τους, να το κάνουν με τρόπο που να έχει σημασία και να διασφαλίσουν ότι οι προσπάθειες τους δεν παραμερίζονται από το Ισραήλ που θέλει για να συνεχίσει να κρατάει του Παλαιστίνιους υποταγμένους, ακόμα κι αν τυπικά έχουν ξεχωριστό κράτος.
*Παρουσίαση σε σεμινάριο των ΗΕ: Για τον παλαιστινιακό λαό: Κινητοποίηση της διεθνούς προσπάθειας για την στήριξη του προγράμματος οικοδόμησης του κράτους της παλαιστινιακής κυβέρνησης, Ελσίνκι 28-29 Απριλίου 2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου