Τρίτη 3 Μαΐου 2011

Το σύμφωνο συμφιλίωσης της Φατάχ-Χαμάς: Προοπτικές και προκλήσεις

Του Nassar Ibrahim, πηγή: www.alternativenews.org/english 1 Μαΐου 2011

Μετά από τέσσερα χρόνια συζητήσεων, μόλις την προηγούμενη βδομάδα η Φατάχ και η Χαμάς συμφώνησαν να συμφιλιωθούν. Τι σημαίνει αυτή η συμφωνία και ποιες είναι οι προοπτικές και οι προκλήσεις που θα παρουσιαστούν σε τοπικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο;

Με την διαμεσολάβηση της αιγυπτιακής κυβέρνησης, οι δύο παρατάξεις, ανάμεσα σε άλλα, συμφώνησαν να σχηματιστεί μια προσωρινή κυβέρνηση τεχνοκρατών, να γίνουν εκλογές μέσα στον χρόνο και να υπάρξει κοινή ευθύνη για τις παλαιστινιακές δυνάμεις ασφαλείας. Επίσης υποσχέθηκαν πως θα απελευθερωθούν οι Παλαιστίνιοι πολιτικοί κρατούμενοι που κρατούνται από την ΠΑ στην Δυτική Όχθη και την Γάζα.

Ο Πρόεδρος της ΠΑ, Muhammad Abbas, ο αρχηγός της Χαμάς Khaled Mashaal και ο Πρωθυπουργός Ismail Haniyeh θα επισκεφτούν το Κάιρο μέσα στην βδομάδα για την τελική υπογραφή των συμφωνιών.

Πολλές ερωτήσεις προκύπτουν για την συμφωνία συμφιλίωσης – για το νόημα, τις προοπτικές και τις προκλήσεις που μπορεί να προκύψουν.

Γιατί η συμφωνία συμφιλίωσης επιτεύχθηκε τώρα, μετά από τόσα χρόνια;

Υπάρχουν τέσσερις κύριοι λόγοι πίσω από την συγκυρία της συμφωνίας.
1) Η αποτυχία της ειρηνευτικής διαδικασίας υπό την αιγίδα του Κουαρτέτου: Στις 27 Νοεμβρίου, μετά το Συνέδριο της Ανάπολις, δημοσιεύθηκε ένα κοινό κείμενο κατανόησης για τις διαπραγματεύσεις από τον πρόεδρο της ΠΑ Mahmoud Abbas και τον τότε Ισραηλινό πρωθυπουργό Ehud Olmert, που το υποστήριζαν οι ΗΠΑ, το Κουαρτέτο και άλλοι διεθνείς συμμετέχοντες. Το κείμενο είχε σκοπό να ανοίξει τον δρόμο των διαπραγματεύσεων για την λύση των δύο κρατών.

Η Ανάπολις από μόνη της ήταν μια αντίδραση της διεθνούς κοινότητας προς την Χαμάς και την ανάληψη του ελέγχου της Λωρίδας της Γάζας το 2007, μετά την νίκη της τελευταίας στις κοινοβουλευτικές εκλογές το 2006. Στόχος της ήταν να δώσει το πλαίσιο των διαπραγματεύσεων και να υποστηρίξει οικονομικά την οικοδόμηση του παλαιστινιακού κράτους μέσα από το Σχέδιο Μεταρρύθμισης και Ανάπτυξης της Παλαιστίνης (PRDP).

Καμία από τις πολιτικές υποσχέσεις της Ανάπολις δεν επιτεύχθηκε, ενώ το Ισραήλ συνέχισε την επέκταση των εποικισμών και τους περιορισμούς σε όλη την Δυτική Όχθη. Οι ΗΠΑ, η ΕΕ και το Κουαρτέτο προσπάθησαν να καλύψουν το πάγωμα της πολιτικής διαδικασίας με την οικονομική βοήθεια και με συζητήσεις για την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, όμως δεν δούλεψε. Το βέτο των ΗΠΑ τον Φεβρουάριο του 2011 στο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ, που καταδίκαζε τους ισραηλινούς εποικισμούς στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, οδήγησε στον σχεδιασμό ενός ψηφίσματος που να ταιριάζει απόλυτα στην πολιτική των ΗΠΑ, και ήταν μεγάλη απογοήτευση για τους Παλαιστίνιους.

Θα αντιδράσει η διεθνής κοινότητα στην συμφωνία συμφιλίωσης, όπως έκανε και στις παλαιστινιακές δημοκρατικές εκλογές τον Ιανουάριο του 2006, μποϋκοτάροντας και καταδικάζοντας; Ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι υποστηρίζει την συμφιλίωση των Παλαιστινίων που «προάγει την ειρηνευτική διαδικασία» και ότι «κάθε παλαιστινιακή κυβέρνηση πρέπει να αποδεχτεί τις αρχές του Κουαρτέτου… και να πράττει σύμφωνα με τις υπογραφόμενες συμφωνίες». Πολλά από τα μέλη του συνεδρίου ανακοίνωσαν τις προθέσεις τους να σταματήσουν την οικονομική βοήθεια της ΠΑ, αν σχηματισθεί μια κυβέρνηση με την Φατάχ και την Χαμάς.

2. Οι αραβικές επαναστάσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη: Οι πολιτικές επαναστάσεις στον αραβικό κόσμο, ειδικά στην Αίγυπτο, συνέβαλαν στην συγκυρία της συμφιλίωσης της προηγούμενης βδομάδας. Η Φατάχ κατάλαβε ότι η ισορροπία δυνάμεων στην Μέση Ανατολή αλλάζει και ότι η σημερινή Αίγυπτος βγαίνει από την σκιά του Μουμπάρακ και διεκδικεί πίσω τον ιστορικό της ρόλο ως ηγέτιδα μέσα κι έξω από τον αραβικό κόσμο. Δεν είναι σύμπτωση ότι η Αίγυπτος έφερε την συμφιλίωση της Φατάχ και της Χαμάς. Μια επιπλέον ένδειξη της εξελισσόμενης νέας αιγυπτιακής πολιτικής είναι και η ανακοίνωση την προηγούμενη βδομάδα πως θα ανοίξει μόνιμα πια, το πέρασμα της Ράφα, στα σύνορα της Αιγύπτου με την Γάζα και ότι θα επανεξετάσει την τιμή του φυσικού αερίου με το Ισραήλ.

3. Η πίεση στους δρόμους της Παλαιστίνης προς την Φατάχ και την Χαμάς: Μετά την αποτυχία των ΗΕ και του Κουαρτέτου να ηγηθούν μιας ειρηνευτικής διαδικασίας και ειδικά μετά την φιλοδοξία και την ελπίδα που γεννήθηκε μετά τις αραβικές εξεγέρσεις, η παλαιστινιακή κοινή γνώμη εκφράζει πια ανοιχτά την αντίθεση της στην τρέχουσα πολιτική κατάσταση και στις κατευθύνσεις της ΠΑ στην Ραμάλλα, όπως και για τις πολιτικές της στην Γάζα. Αυτό προφανώς επηρεάζει κάποιες φωνές μέσα στην Φατάχ, όπου ένας μεγάλος πλέον αριθμός αυτών, καταλαβαίνει πως το κίνημα κυνηγάει ένα θαύμα για την ειρήνη, πίσω από τις ΗΠΑ και το Κουαρτέτο. Και η Χαμάς, μετά από τέσσερα χρόνια αποκλεισμού και χάνοντας την υποστήριξη της μέσα στην Λωρίδα της Γάζας, δέχεται την πίεση και απομονώνεται όλο και περισσότερο στην Γάζα. Δεν μπορεί να παραβλέψει επίσης τις αλλαγές στην περιοχή και ειδικά στην Αίγυπτο.

4. Η αδιαλλαξία του Ισραήλ: Από όταν έγινε για δεύτερη φορά πρωθυπουργός, ο Netanyahu δεν έχει προχωρήσει σε καμία δέσμευση που να αφορά την ειρηνευτική διαδικασία και την εκπλήρωση των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων, ενώ αρνείται να παγώσει την επέκταση των εποικισμών προκειμένου να αρχίσουν ξανά οι διαπραγματεύσεις ή να εξασφαλίσει τα δικαιώματα των Παλαιστινίων. Σε απάντηση στο σύμφωνο συμφιλίωσης, ο Netanyahu θυμήθηκε ξαφνικά την ειρηνευτική διαδικασία, ενάντια στην οποία είχε ενεργήσει, ανακοινώνοντας ότι η ΠΑ πρέπει να διαλέξει ανάμεσα «στην ειρήνη με το Ισραήλ ή με την Χαμάς». Ο Πρόεδρος Αμπάς ανταπάντησε πως το ο Netanyahu πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στην ειρήνη και τους εποικισμούς.

Πως το σύμφωνο συμφιλίωσης θα αλλάξει την τρέχουσα κατάσταση;

1. Θα οδηγήσει η συμφωνία σε καθαρές πολιτικές στρατηγικές; Αν το σύμφωνο καταλήξει να είναι ένα είδος «συμβιβασμού», που θα διατηρεί το ίδιο χαμηλό επίπεδο προσδοκιών και πιθανοτήτων που έχουν κληροδοτηθεί από την ειρηνευτική διαδικασία, τότε η εσωτερική πολιτική κρίση θα επιστρέψει πολύ γρήγορα. Πως μπορεί αυτό το σύμφωνο να προωθήσει τα εθνικά δικαιώματα των Παλαιστινίων, ενώ θα ενισχύει το ζήτημα της αντίστασης και της εθνικής απελευθέρωσης; Κατά συνέπεια, μένει να δούμε αν το σύμφωνο συμφιλίωσης μπορεί να μεταμορφωθεί σε μια θετική δύναμη για αλλαγή και να μην είναι απλά μια μορφή διαμαρτυρίας ενάντια στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ.

Η συμμετοχή των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων, των κοινωνικών ομάδων και κινημάτων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη σε αυτό το στάδιο. Αυτές οι ομάδες μπορούν να συνεισφέρουν θετικά στην δημιουργία ενός καθαρού πολιτικού προγράμματος, με περιεχόμενο που θα είναι κοντά στις πλατιές μάζες της παλαιστινιακής κοινωνίας. Ελπίζουμε ότι η Φατάχ και η Χαμάς δεν θα επαναλάβουν το λάθος της Συμφωνίας της Μέκκας, όπου καμία άλλη ομάδα δεν ερωτήθηκε και δεν μπλέχτηκε στην διαδικασία και οδήγησε σε μια συμφωνία που δεν είχε συνάφεια και τελική εφαρμογή.

2. Θα αλλάξει η πολιτική δομή της Παλαιστίνης; Η αξιολόγηση του συμφώνου συμφιλίωσης και οι προοπτικές του, θα είναι πιο εύκολη όταν καταλάβουμε ότι οι πολιτικές δυνάμεις της Παλαιστίνης σκοπεύουν να αλλάξουν την πολιτική δομή. Αυτή η αλλαγή θα περιελάμβανε μια γενική ανασυγκρότηση της PLO και του διαχωρισμού των πολιτικών δυνάμεων και ομάδων που ενεργούν για την απελευθέρωση.

Πιστεύουμε πως οι παλαιστινιακές πολιτικές παρατάξεις γενικά, και ειδικά η Φατάχ με την Χαμάς, πρέπει τώρα να αρχίσουν μια περιεκτική κοινωνική και πολιτική διαδικασία, που θα είναι συνδεδεμένη πρωτίστως και κυρίως, με τα παλαιστινιακά δικαιώματα. Το νέο σκηνικό απαιτεί την οικοδόμηση μιας νέας πολιτικής στρατηγικής, που θα βασίζεται σε μια κριτική αναθεώρηση των Συμφωνιών του Όσλο και τα 15 χρόνια χαμένου χρόνου. Η προηγούμενη διαδικασία απέτυχε και όσοι μιλούν για την συνέχιση της, είναι μη ρεαλιστές και βάζουν σε κίνδυνο όλους στην περιοχή. Η ειρήνη μπορεί να επιτευχθεί με την συνεχιζόμενη παλαιστινιακή αντίσταση και δυναμώνοντας την παλαιστινιακή θέση με συμμαχίες στους αραβικούς λαούς και όχι με τα αραβικά καθεστώτα.

Πρέπει να σταλεί ένα ξεκάθαρο μήνυμα στην διεθνή κοινότητα, ειδικά στην ΕΕ και τις ΗΠΑ, ότι η συνεχόμενη ρητή και σιωπηρή υποστήριξη τους στο Ισραήλ και τις αποικιοκρατικές πολιτικές του, δεν θα φέρει την ειρήνη και την σταθερότητα στην Μέση Ανατολή, αλλά νέους πολέμους και συγκρούσεις. Η ειρήνη πρέπει να χτιστεί οπωσδήποτε πάνω σε θεμέλια δικαιοσύνης και με τον τερματισμό της κατοχής, και γι’ αυτό οι δυτικές δυνάμεις πρέπει να ενεργήσουν ενάντια στις ισραηλινές πολιτικές και στα πολυάριθμα εμπόδια που βάζει στην ειρηνευτική διαδικασία, ειδικά για τα θέματα της Ιερουσαλήμ, των Παλαιστινίων προσφύγων, των πολιτικών κρατουμένων, το τείχος του Απαρτχάιντ, τα σημεία ελέγχου κλπ.

Χωρίς την άμεση αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων μέσα στο νομικό πλαίσιο του διεθνές δικαίου, οποιαδήποτε συνομιλία για ειρήνη, θα θεωρηθεί από τους Παλαιστίνιους και τον Αραβικό κόσμο ως εξαπάτηση. Φτάνουν όμως τα ψέματα. Οι Ισραηλινοί ζητούν ειρήνη με τους Παλαιστίνιους -και όχι κολακευτικές δηλώσεις από τα μέλη του αμερικανικού κογκρέσου ή από ομάδες στην Ευρώπη και της Βόρεια Αμερική- για να ζήσουνε με ειρήνη και ασφάλεια ως κομμάτι της Μέσης Ανατολής. Η ειρήνη είναι απαραίτητη και όπως μας δείχνει η Αραβική Μέση Ανατολή, ένας άλλος κόσμος είναι πιθανός.