Γασσάν Καναφάνι: Η συνεχιζόμενη αντίσταση

Πηγή: http://www.alternativenews.org/ 18/7/2010

Στις 8 Ιουλίου 1972, η ισραηλινή Μοσσάντ δολοφόνησε τον Γασσάν Καναφάνι, έναν από τους πιο επιφανείς Παλαιστίνιους συγγραφείς, διανοούμενους και πολιτικούς ηγέτες. Τριαντα οχτώ χρόνια μετά συζητούμε με τον Νασσάρ Ιμπαραχίμ, συγγραφέα και Διευθυντή Πολιτικών θεμάτων στο Εναλλακτικό Κέντρο Πληροφόρησης (AIC), για το έργο του Γασσάν Καναφάνι, το όρομά του και την κληρονομιά του. Ο Νασσάρ ήταν 14 χρονών τον καιρό της δολοφονίας τους Καναφάνι.

Νασσάρ, ποιές είναι οι αναμνήσεις σου από τον Γασσάν Καναφάνι;

Για τη γενιά μας, που έζησε τις διασπάσεις τους παλαιστινιακού πολιτικού κινήματος στη Συρία, την Ιορδανία και το Λίβανο, ο Γασσάν ήταν μια από τις κεντρικές παλαιστινιακές φιγούρες που επηρέασε τις ζωές μας, πολιτιστικά και ηθικά. Γεννήθηκε στην Άκκα το 1936 και μετά το 1948 η οικογένειά του έγιναν πρόσφυγες και πήγαν στο Λίβανο και τη Συρία, όπου πήρε το πτυχίο του στην αραβική λογοτεχνία στη Δαμασκό. Ξεκίνησε να διδάσκει παιδιά προσφύγων, η αναμνήσεις τους από τη Νάκμπα ήταν πρόσφατες και αυτή η εμπειρία επηρέασε σημαντικά την πολιτική δομή του Καναφάνι.

Ο Καναφάνι ξεκίνησε να γράφει το 1950, όταν ήταν ακόμα πολύ νέος. Πριν από εκείνον, όλα τα γραπτά για τη Νάκμπα απλώς περιέγραφαν πόσο μίσερες και καταθλιπτικές ήταν οι ζωές των παλαιστίνιων προσφύγων. Με την προσωπική ιστορία και το έργο του Καναφάνι ωστόσο ανακαλύψαμε μια άλλη διάσταση: την αντίσταση μέσα στους Παλαιστίνιους, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά. Ήταν ο πρώτος συγγραφέας που άρχισε να ασχολείται με το παλαιστινιακό θέμα από παλαιστινιακή άποψη. Δίδαξε τους Παλαιστίνιους να ανακαλύπτουν τους εαυτούς τους και τη δική τους αντίσταση. Η πιο σημαντική πλευρά είναι ότι έγραψε για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες και την αντίσταση χρησιμοποιώντας λογοτεχνικά κριτήρια, και μέσα από αυτό ανακαλύψαμε ότι ο καθένας είναι ήρωας και αντιστασιακός. Όταν προστατεύεις τη ζωή σου και τα παιδιά σου, αντιστέκεσαι. Αν και είμαστε στους προσφυγικούς καταυλισμούς, έχουμε ακόμα την Παλαιστίνη στη μνήμη και επομένως αντιστεκόμαστε. Μας δίδαξε να διατηρούμε τις αναμνήσεις μας. Αυτό ήταν μια σημαντική τομή στη λογοτεχνία τη σχετική με τη Νάκμπα.

Ο Γασσάν περιέγραψε την πραγματικότητα και την ψυχολογία της μετά 1948 εξορίας, μια εποχή μόνιμης σύγκρουσης. Η πρωτεραιότητα ήταν κανείς να ζει, να τρώει, να προστατεύσει τα παιδιά: όλες αυτές οι κινήσεις ήταν αντίσταση. Ακόμα και όταν πεθαίνεις, είναι ένα είδος αντίστασης. Έδειξε πως η καθημερινή παλαιστινιακή αντίσταση είναι μια λαϊκή αντίσταση.

Ο Γασσάν Καναφάνι έχει μια βαθιά συμβολική αξία για τους Παλαιστίνιους.. Ενώ οι διανοούμενοι γενικά είναι απομακρυσμένοι από τους ανθρώπους, ο Καναφάνι ένιωσε και συνδύασε τη λογοτεχνία και τα πολιτικά οράματα, πρώτα στο Κίνημα των Αράβων Εθνικιστών και μετέπειτα στο Λαικό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PFLP) ως αρχισυντάκτης. Και ο Καναφάνι δεν ήταν μόνο ένας συγγραφέας αλλά και καλλιτέχνης. Έγραψε το περίφημο διήγημα Άνθρωποι στον Ήλιο τα πρώτα τρία χρόνια μετά τη Νάκμπα. Ήταν ένα πολύ κρίσιμο διήγημα μέσα από το οποίο χιλιάδες άραβες άρχισαν να ανακαλύπτουν πως να αντιμετωπίζουν τις Παλαιστινιακές επιδιώξεις.

Ποιά είναι η κληρονομιά του Καναφάνι;

Η κληρονομιά του είναι ακόμα νωπή. Η μεθοδολογία που χρησιμοποιούσε, πως αντικατόπτριζε την καθημερινή ζωή. Η κληρονομιά του είναι τεράστια και έγραψε πολλές ιστορίες, παραμύθια, διηγήματα, θεατρικά έργα, έρευνες και πολιτικά άρθρα. Τα γραπτά του Καναφάνι ήταν ζωντανά, όχι προϊόν ενός μοναχικού ανθρώπου και της δουλειάς του, ήταν εκφράσεις της ανάγκης να κατανοήσουμε τι συμβαίνει, ως άτομα και συλλογικά και αυτό ήταν κρίσιμο την περίοδο μεταξύ 1948 και 1967, κατά τη διάρκεια της οποίας οι Παλαιστίνιοι ήταν σε φοβερή σύγχιση. Ακόμα και την εποχή που ο Καναφάνι ήταν παιδί, αναρωτιόταν γιατί οι Παλαιστίνιοι είναι σε τέτοια δραματική κατάσταση; Ήταν επίσης πολιτικός ηγέτης και είχε βαθιά κατανόηση των δυνατών και αδύντατων σημείων των Παλαιστίνιων.

Στο διήγημά του Umm Sa’ad, μια γυναίκα πρόσφυγας στο Λίβανο φυτεύει ένα αμπέλι μετά τον πόλεμο της μέσης ανατολής τους 1967, που συμβολίζει το γεγονός ότι ενώ εμείς ως Παλαιστίνιοι πεθαίνουμε, μια μέρα να αναστηθούμε.

Ο Καναφάνι κριτικάρει έντονα την εξάρτηση των ανθρώπων από μεταφυσικές δυνάμεις. Στο παραμύθι Τυφλός και Κουφός, καταπιάνεται με ειρωνία με τις προσδωκίες των ανθρώπων από θεύματα για να τους γιατρέψουν. Οι Παλαιστίνιοι πρέπει να αντισταθούν, και αυτό είναι το «θαύμα»: αν θέλουμε να επιστρέψουμε στην Παλαιστίνη πρέπει να παλέψουμε.

Στο Άνθρωποι στον Ήλιο, ο Καναφάνι περιγράφει τρείς Παλαιστίνιους που προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα ανάμεσα στο Ιράκ και το Κουβέιτ για να αναζητήσουν δουλειά. Στο τέλος του διηγήματος, οι άντρες πεθαίνουν στο βυτίο νερού ενώ ένας άλλος ζητούσε άδεια για να περάσει τα σύνορα. Μετά από αυτά τα γεγονότα, αναρωτιέται: γιατί δεν χτύπησαν τον τοίχο του βυτίου νερού; Αλλά και πάλι το πρόβλημα είναι ποιός είπε ότι δεν χτύπησαν; Και αν χτύπησαν, ποιός θα άκουγε και θα εγγυόταν ότι η αστυνομία δεν θα τους πυροβολούσε; Αυτές οι σελίδες είναι βαθιά συμβολικές σε σχέση με την Παλαιστινιακή κατάσταση.

Στην παλαιστινιακή ιστορία ακριβώς μετά το 1948, η πρώτη ερώτηση ήταν γιατί συνέβη η Νάκμπα. Το δεύτερο στάδιο, όπως προτείνει ο Καναφάνι δεν είναι να περιμένουμε λύση από τον ουρανό αλλά να αγωνιζόμαστε και να αντιστεκόμαστε κάθε μέρα. Στην του Umm Sa’ad διευκρινίζει ότι στον προσφυγικό καταυλισμό υπάρχει διαφορά μεταξύ σκηνής και σκηνής, η σκηνή της UNRWA όπου οι άνθρωποι περιμένουν φαγητό-μια σκηνή ελεημοσύνης-και η σκηνή όπου τα παιδιά μαθαίνουν πως να πολεμούν-μια σκηνή αντίστασης. Υπάρχει σκηνή ελεημοσύνης και σκηνή αντίστασης. Ο Καναφάνι κριτικάρει έντονα την ηγεσία ότι δεν στάθηκε στην πρώτη γραμμή της τέντας αντίστασης.

Τι συνεχίζει ο Γασσάν Καναφάνι να διδάσκει στις μέρες μας;

Αν παρακολουθούμε τον Γασσάν Καναφάνι, μπορούμε να πούμε αλήθεια ότι οι Παλαιστίνιοι δεν χτύπησαν τον τοίχο του βυτίου; Ποιός χτύπησε τον τοίχο περισσότερο από τους Παλαιστίνιους; Αν ο Καναφάνι ζούσε ακόμα, τι θα έλεγε; Νομίζω ότι ακόμα και σήμερα δεν θα έχανε την αισιόδοξη συμπεριφορά του και ότι θα διοχέτευε περισσότερη ενέργεια στην κριτική της Παλαιστινιακής εσωτερικής δομής και κατάστασης.

Οι Παλαιστίνιοι περιμένουν την ώρα να κινητοποιηθούν ξανά και για αυτό τώρα χρειαζόμαστε περισσότερη αλληλεγγύη από το εξωτερικό. Χάρη στον Καναφάνι οι Παλαστίνιοι άρχισαν να πιστέυουν όλο και περισσότερο στον αγώνα τους. Είναι επομένως εύκολο να καταλάβουμε γιατί η ισραηλινή Μοσάντ τον σκότωσε: δεν ήταν μόνο ένας συγγραφέας, αλλά ένας ηγέτης. Ο Καναφάνι έσωσε την αραβική λογοτεχνία με το αίμα του. Της έδωσε χιούμορ με το αίμα του. Μας έδωσε ξανά αξιοπρέπεια. Ο Καναφάνι πειραματίστηκε με αυτά που έγραψε και πλήρωσε το τίμημα.