Τα δύο πρόσωπα του Λιβάνου

του Lamis Andoni, Πηγή: Al Jazeera, 27 Ιούνη 2010

Χιλιάδες Λιβανέζοι και Παλαιστίνιοι ακτιβιστές διαδήλωσαν σήμερα (27/6/2010) στην Βυρηττό για να στηρίξουν τα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα των 400.000 Παλαιστινίων που ζουν στους 12 προσφυγικούς καταυλισμούς της χώρας. Η συζήτηση που έχει ξεκινήσει στο λιβανέζικο κοινοβούλιο για την αναγνώριση κοινωνικών δικαιωμάτων -εκτός από το δικαίωμα ψήφου και πολιτογράφησης- των Παλαιστινίων προσφύγων, αναμένεται να πολώσει τα αυστηρά θρησκευτικά όρια της χώρας, και όχι μόνο.

Οι παρατάξεις των Μαρωνιτών Χριστιανών έχουν προσωρινά συσπειρωθεί για να εναντιωθούν σε αυτή την κίνηση, εκφράζοντας τον φόβο πως «η διείσδυση των Παλαιστινίων προσφύγων» στην λιβανέζικη κοινωνία θα άλλαζε την δημογραφική ισορροπία υπέρ των Μουσουλμάνων και θα στέγνωνε τις πηγές του Λιβάνου και την αγορά εργασίας. Οι περισσότερες από τις μουσουλμανικές, φιλελεύθερες, εθνικιστικές και παναραβικές παρατάξεις, έχουν ενωθεί με την Hezbollah για να πιέσουν ώστε να επιτραπεί στους Παλαιστίνιους να έχουν το δικαίωμα ιδιοκτησίας και εργασίας στην χώρα που τους φιλοξενεί από το 1948, έτος ίδρυσης του Ισραηλινού κράτους.

Μερικοί από αυτούς που εναντιώνονται στο προσχέδιο νόμου, φοβούνται πως αυτό θα οδηγήσει στην πολιτογράφηση των Παλαιστινίων και στην μόνιμη παραμονή τους στον Λίβανο- κάτι που υποβαθμίζει το δικαίωμα επιστροφής των Παλαιστινίων προσφύγων. Αντίθετα, οι υπέρμαχοι λένε πως η αναγνώριση των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και δεν έρχεται σε αντιπαράθεση με το δικαίωμα επιστροφής των προσφύγων.

Αν και οι Παλαιστίνιοι που ζουν στον Λίβανο έχουν λιβανέζικα ταξιδιωτικά έγγραφα και πρόσβαση στην εκπαίδευση, απαγορεύεται να εξασκήσουν περισσότερα από 70 επαγγέλματα.

Αναζωπυρώνοντας παλιές αντιπάθειες

Η διαμαρτυρία της προηγούμενης Κυριακής αναμένεται να εντείνει τις αντιπαραθέσεις και να αναβιώσει τον διχασμό του εμφύλιου πολέμου, όπου οι σεχταριστικές, ιδεολογικές και πολιτικές αντιπαλότητες οξύνθηκαν εξαιτίας της παρουσίας των Παλαιστινίων στην χώρα.

Η αντίθεση στον νόμο βασίζεται εν μέρει στην ιστορική αντιπάθεια που έχουν τα δεξιά χριστιανικά κόμματα στην παρουσία και την ανάμειξη των Παλαιστινίων στον Λίβανο. Η παράταξη της Kataeb και αργότερα οι Λιβανέζικες Δυνάμεις, αντιστάθηκαν στην ανάμειξη του Λιβάνου στην αραβό-ισραηλινή διαμάχη, λέγοντας πως η χώρα δεν έπρεπε να συρθεί σε περιφερειακές εχθροπραξίες. Αυτή η απομόνωση έφτασε στο αποκορύφωμα της τις δεκαετίες 70 και 80, όταν κάποιοι από τους αρχηγούς του κινήματος συνεργάστηκαν ανοιχτά με το Ισραήλ ενάντια της «κοινής παλαιστινιακής απειλής». Το 1982, παραστρατιωτικοί της Kataeb –έχοντας την υποστήριξη των Ισραηλινών-σκότωσαν εκατοντάδες Παλαιστίνιους στους προσφυγικούς καταυλισμούς Σάμπρα και Σατίλα. Έκτοτε, αρκετοί Μαρωνίτες πολιτικοί αρχηγοί έχουν γίνει πιο μετριοπαθείς στις θέσεις τους και εκφράζουν την στήριξη τους στα δικαιώματα των Παλαιστινίων και στον αγώνα τους, δηλώνοντας πως ο Λίβανος είναι μέρος της παναραβικής πολιτείας.

Εύθραυστη ισορροπία

Όμως, ο φόβος των Μαρωνιτών ότι η ανάμειξη των Παλαιστινίων θα μετατόπιζε την ισορροπία στην κατανομή της εξουσίας μέσα στην χώρα, ήταν αυτός που εδραίωσε αυτές τις ιστορικές αντιπαραθέσεις για την παρουσία των Παλαιστινίων.

Αυτές οι ανησυχίες είναι κατανοητές μέχρι ενός βαθμού, μια και οι περισσότερες παρατάξεις που υποστηρίζουν την αναγνώριση των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων στους Παλαιστίνιους, ενδιαφέρονται εξίσου για την ενδυνάμωση των σεκταριστικών δεσμών. Τα περισσότερα λιβανέζικα κόμματα βασίζονται στις σέκτες και τα υπόλοιπα θα ήταν αντίθετα σε οποιαδήποτε νομοθεσία υπονόμευε το καθεστώς τους. Αλλά η τρέχουσα αντιπαράθεση θα πρέπει να επικεντρωθεί στο να εξομαλύνει παρά να εντείνει τους φόβους των διαφόρων λιβανέζικων παρατάξεων.

Πολλοί Λιβανέζοι Χριστιανοί ίσως φοβούνται πως η ανάμειξη της μεγάλης μουσουλμανικής παλαιστινιακής κοινότητας θα αλλάξει τον ανοιχτό χαρακτήρα της λιβανέζικης κοινωνίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η παρουσία της Ελληνορθόδοξης Χριστιανικής και Μαρωνίτικης κοινότητας, έχει συμβάλει στο πολιτικό άνοιγμα και την πλούσια πολιτισμική πολυμορφία της Λιβανέζικης κοινωνίας, κάτι το οποίο παραδέχονται και οι ισλαμιστές αρχηγοί. Αλλά η προστασία αυτής της πολυμορφίας έχει αρχίσει να μπερδεύεται με την διατήρηση των σεκταριστικών κομμάτων-για το οποίο ευθύνονται όλες οι κοινωνικές ομάδες. Όμως, τα ανθρώπινα δικαιώματα των Παλαιστίνιων πρέπει να σταματήσουν να θυσιάζονται για χάρη ενός σεκταριστικού πολιτικού συστήματος.

Ένα ευρύτερο ζήτημα

Αν και η αντιπαράθεση προέρχεται από τις ειδικές δημογραφικές και σεκταριστικές ευαισθησίες του Λιβάνου, αντανακλά επίσης τον φόβο πολλών σύγχρονων κοινωνιών για τους «μετανάστες».

Για παράδειγμα, οι Μαρωνίτες αρχηγοί επιχειρηματολογούν ότι ο νόμος θα οδηγήσει σε αύξηση των δεικτών ανεργίας ανάμεσα στους Λιβανέζους, αν οι Παλαιστίνιοι αποκτήσουν πρόσβαση και ανταγωνιστικότητα στην αγορά εργασίας. Ξεχνάνε όμως πως οι Παλαιστίνιοι δεν είναι απλοί μετανάστες, που ήρθαν στον Λίβανο για να βρουν δουλειά. Εκδιώχθηκαν και απλά δεν έχουν την επιλογή να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.

Η αντιπάθεια προς τους μετανάστες εργάτες, ειδικά σε περιόδους οικονομικών δυσκολιών και που πολύ συχνά οδηγεί σε ακροδεξιές μισαλλοδοξίες, είναι συχνό φαινόμενο-και σε αυτό το θέμα ο Λίβανος και ο αραβικός κόσμος, δεν διαφέρει σε τίποτα με την Δύση. Στην πραγματικότητα, ο Λίβανος και σε ποιο ευρεία έννοια ο αραβικός κόσμος, έχει κακές επιδόσεις στην αντιμετώπιση των μεταναστών. Μόλις λίγες μέρες πριν, Σουδανέζοι βγήκαν στους δρόμους του Χαρτούμ για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στην κακομεταχείριση των Σουδανέζων μεταναστών από τις Λιβανέζικες αρχές.

Ο Λίβανος, όπως και οι περισσότερες αραβικές χώρες, δεν έχει προσυπογράψει την διεθνή συνθήκη για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Κατά συνέπεια η χώρα έχει αναποτελεσματικούς νόμους για την προστασία τους. Από τον Κόλπο μέχρι το Μαρόκο, υπάρχουν λίγα πράγματα για τα οποία θα μπορούν να είναι υπερήφανοι οι Άραβες στο ζήτημα αυτό, αν και υπάρχουν ενδείξεις βελτίωσης.

Έτσι, αν και το καθεστώς των Παλαιστινίων προσφύγων παρουσιάζει μια ιδιαίτερη πολιτική διάσταση που θα προκαλέσει και όλες τις υπόλοιπες χώρες φιλοξενίας τους, η αντιπαράθεση στον Λίβανο θα πρέπει να εξεταστεί και σαν ευρύτερο ζήτημα του ανεπαρκούς σεβασμού για τα δικαιώματα των προσφύγων και των μεταναστών.

Πολιορκημένοι

Στα παραπάνω θα πρέπει να προστεθεί και η ανησυχία για την παρουσία ένοπλων ομάδων στους παλαιστινιακούς προσφυγικούς καταυλισμούς και πως αυτές θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις λιβανέζικες πολιτικές, ειδικά αν σκεφτούμε πως η ένοπλη ΟΑΠ συνεργάστηκε με αριστερά και εθνικιστικά κόμματα στον εμφύλιο πόλεμο. Αυτές όμως τις ανησυχίες μοιράζονται όλα τα κόμματα στον Λίβανο και θα πρέπει να υπάρξει διάλογος που θα εγγυάται την ασφάλεια και την προστασία των καταυλισμών.

Η διατήρηση του status quo των κυριολεκτικά πολιορκημένων Παλαιστινίων, δεν είναι πλέον βιώσιμη ή αποδεχτή. Και δεν είναι πλέον δυνατό να παρουσιάζουν ένα μοντέρνο, ανοιχτό και φιλελεύθερο πρόσωπο του Λιβάνου ενώ την ίδια στιγμή διατηρούν μια καθαρά ρατσιστική νομοθεσία που απομονώνει τους Παλαιστίνιους κατοίκους της χώρας και τους στερεί βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.