Το ατσαλένιο τείχος της Αιγύπτου

του Uri Avnery, Πηγή: The Palestine Chronicle, 3 Γενάρη 2010

Κάτι περίεργο, σχεδόν παράξενο, συνέβη αυτές τις μέρες στην Αίγυπτο. Σχεδόν 1400 ακτιβιστές συγκεντρώθηκαν εκεί, για να πάνε στην Λωρίδα της Γάζας. Με αφορμή την επέτειο του ενός χρόνου από την «Επιχείρηση Συμπαγές Μολύβι», σκόπευαν να παραστούν σε μια μη-βίαιη διαδήλωση ενάντια στον αποκλεισμό που κάνει αβάστακτη την ζωή 1,5 εκατ. ανθρώπων. Την ίδια ώρα, διαδηλώσεις θα πραγματοποιούνταν σε πολλές χώρες, όπως έγινε και στο Tel Aviv.

Όταν οι διεθνείς ακτιβιστές έφτασαν στην Αίγυπτό, τους περίμενε μια έκπληξη. Η αιγυπτιακή κυβέρνηση τους απαγόρεψε να ταξιδέψουν στην Γάζα, τα λεωφορεία τους αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στο Κάιρο, μεμονωμένοι διαδηλωτές που κατάφεραν να φτάσουν στο Sinai εμποδίστηκαν και απομακρύνθηκαν και οι αιγυπτιακές δυνάμεις ασφάλειας εξαπέλυσαν κυνηγητό εναντίον των ακτιβιστών.

Οι εξαγριωμένοι ακτιβιστές απέκλεισαν τις πρεσβείες τους στο Κάιρο και στον δρόμο μπροστά από την γαλλική πρεσβεία στήθηκαν σκηνές που γρήγορα περικυκλώθηκαν από την αστυνομία της Αιγύπτου. Αμερικανοί διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν μπροστά από την πρεσβεία τους και απαίτησαν να δουν τον πρέσβη. Αρκετοί διαδηλωτές, ακόμα και 70χρονοι ξεκίνησαν απεργία πείνας. Παντού, οι διαδηλωτές ήταν περικυκλωμένοι από την ελίτ των αιγυπτιακών δυνάμεων ασφαλείας, με οχήματα εκτόξευσης νερού να περιμένουν στο βάθος. Διαδηλωτές που προσπάθησαν να συγκεντρωθούν στην κεντρική πλατεία του Καΐρου, κακοποιήθηκαν. Στο τέλος, αφού συναντήθηκαν με την σύζυγο του Προέδρου, βρέθηκε μια τυπική αιγυπτιακή λύση: 100 ακτιβιστές μπορούσαν να περάσουν στην Γάζα. Οι υπόλοιποι παρέμειναν στο Κάιρο, απογοητευμένοι και συγχυσμένοι.

Και ενώ οι διαδηλωτές βρίσκονταν στην πρωτεύουσα της Αιγύπτου, προσπαθώντας να βρουν τρόπους να εκδηλώσουν την οργή τους, ο Netanyahu έγινε δεκτός στο παλάτι του Προέδρου, στην καρδιά της πόλης. Η φιλοξενία του είχε σκοπό να εξυμνήσει και να γιορτάσει της συμμετοχή του στην ειρηνευτική διαδικασία, ειδικότερα στο «πάγωμα» των εποικισμών, μια ψεύτικη χειρονομία που δεν περιλαμβάνει την Ανατολική Ιερουσαλήμ.

Ο Hosni Mubarak και ο Netanyahu έχουν συναντηθεί ξανά στο παρελθόν, αλλά ποτέ στο Κάιρο. Ο Αιγύπτιος Πρόεδρος επέμενε οι συναντήσεις τους να γίνονται στο Sharm-al-Sheikh, όσο πιο μακριά γίνεται από τα αστικά κέντρα της Αιγύπτου. Γι’ αυτό και η πρόσκληση στο Κάιρο ήταν μια συμβολική κίνηση που δείχνει τις στενές σχέσεις που έχουν αναπτύξει. Σαν δώρο προς τον Netanyahu, ο Mubarak δέχτηκε να αφήσει εκατοντάδες Ισραηλινούς να έρθουν στην Αίγυπτο για να προσευχηθούν στον τάφο του Ραβίνου Yaakov Abu-Hatzeira, που πέθανε και θάφτηκε στην αιγυπτιακή πόλη Damanhur, 130 χρόνια πριν κατά την επιστροφή του από το Μαρόκο στους Άγιους Τόπους. Υπάρχει και εδώ ένας συμβολισμός: εμποδίζει τους υπερασπιστές των Παλαιστινίων να φτάσουν στην Γάζα και την ίδια στιγμή προσκαλεί Ισραηλινούς στο Damanhur.

Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς για την συμβολή της Αιγύπτου στον αποκλεισμό της Γάζας. Ο αποκλεισμός ξεκίνησε πολύ πριν τον πόλεμο στην Γάζα και την έχει μετατρέψει σε αυτό που χαρακτηρίζεται σαν «η μεγαλύτερη φυλακή του κόσμου». Ο αποκλεισμός εφαρμόζεται στα πάντα, εκτός από τα φάρμακα ζωτικής σημασίας και τα πιο βασικά τρόφιμα. Ο Γερουσιαστής των ΗΠΑ John Kerry, πρώην υποψήφιος για την προεδρεία, είχε σοκαριστεί όταν έμαθε ότι ο αποκλεισμός απαγόρευε τα μακαρόνια – ο ισραηλινός στρατός με την σοφία του τα είχε χαρακτηρίσει είδος πολυτελείας. Ο αποκλεισμός περιλαμβάνει τα πάντα, από οικοδομικά υλικά μέχρι τετράδια για τα παιδιά. Εκτός από εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις, κανένας δεν μπορεί να περάσει από και προς το Ισραήλ ή την Δυτική Όχθη.

Αλλά το Ισραήλ ελέγχει μόνο τα τρία περάσματα. Τα βόρεια και ανατολικά σύνορα έχουν αποκλειστεί από τον ισραηλινό στρατό και τα δυτικά σύνορα από το ισραηλινό ναυτικό. Τα σύνορα στο νότο, ελέγχονται από την Αίγυπτο. Γι’ αυτό και ο αποκλεισμός θα ήταν ανέφικτος χωρίς την συμμετοχή της Αιγύπτου. Φαινομενικά, δεν ακούγεται ογικό. Η Αίγυπτος θεωρεί ότι είναι η ηγέτιδα δύναμη των αραβικών κρατών. Είναι η πιο δημοφιλής αραβική χώρα, που βρίσκεται στο κέντρο του αραβικού κόσμου. Πενήντα χρόνια πριν, ο Πρόεδρος της Gamal Abd-al-Nasser ήταν αποτελούσε είδωλο για όλους τους Άραβες, ειδικά για τους Παλαιστίνιους. Πως μπορεί η Αίγυπτος να συνεργάζεται με τον «σιωνιστικό εχθρό», όπως αποκαλούν οι Αιγύπτιοι το Ισραήλ, και να οδηγεί στην εξαθλίωση 1,5 εκατ. αδερφούς Άραβες;

Μέχρι πρόσφατα, η αιγυπτιακή κυβέρνηση παρέμενε προσκολλημένη σε μια λύση, που εξηγεί την πολιτική της διορατικότητα εδώ και 6000 χρόνια. Συμμετείχε στον αποκλεισμό, αλλά έκλεινε τα μάτια στα εκατοντάδες τούνελ που είχαν ανοιχτεί κάτω από τα σύνορα Αιγύπτου-Γάζας και από τα οποία μεταφέρονταν οι καθημερινές προμήθειες (σε εξωπραγματικές τιμές και με υψηλό κέρδος για τους Αιγύπτιους λαθρέμπορους). Από τα τούνελ πέρναγαν και άνθρωποι-από τους αρχηγούς της Χαμάς μέχρι και νύφες. Αυτό όμως πρόκειται να αλλάξει. Η Αίγυπτος άρχισε να κατασκευάζει έναν ατσαλένιο, στην κυριολεξία, τοίχο σε όλο το μήκος των συνόρων της με την Γάζα, αποτελούμενο από ατσαλένιους πυλώνες που θα εκτείνονται σε βάθος κάτω από τη γη ώστε να μπλοκάρουν όλα τα τούνελ. Αυτό θα πνίξει τους κάτοικους της Γάζας. Όταν ο πιο εξτρεμιστής σιωνιστής, ο Vladimir Ze’ev Jabotinsky, έγραφε πριν 80 χρόνια για ένα «Σιδερένιο Τείχος» ενάντια στους Παλαιστίνιους, δεν φαντάζονταν ότι κάτι τέτοιο θα το έκαναν Άραβες.

Γιατί το κάνουν; Υπάρχουν αρκετές απόψεις. Οι κυνικοί λένε πως η Αιγυπτιακή κυβέρνηση επιχορηγείται κάθε χρόνο γενναία από τις ΗΠΑ – με σχεδόν 2 εκατομμύρια δολάρια – μια ευγενική χειρονομία του Ισραήλ. Ξεκίνησε σαν ανταμοιβή για την συνθήκη ειρήνης μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ και το Ισραηλινό λόμπι στο αμερικανικό Κογκρέσο, μπορεί να την σταματήσει ανά πάσα στιγμή.

Άλλοι πιστεύουν ότι ο Mubarak φοβάται την Χαμάς. Η οργάνωση ξεκίνησε σαν παρακλάδι των Αδερφών Μουσουλμάνων και αποτελεί ακόμα τον κυριότερο εχθρό του αυτοκρατορικού καθεστώτος του. Ο άξονας Κάιρο-Αμμάν-Ραμάλλα ισορροπεί τον άξονα Δαμασκός-Γάζα, που συνεργάζεται με τον άξονα Τεχεράνη-Χεσμπολάχ. Πολλοί πιστεύουν ότι ο Mahmoud Abbas έχει συμφέρον από τον αποκλεισμό, προκειμένου να βλάψει την Χαμάς. Ο Mubarak είναι θυμωμένος με την Χαμάς, που αρνείται να χορέψει στον ρυθμό του. Όπως και οι προκάτοχοι του, απαιτεί την υπακοή των Παλαιστινίων στις διαταγές του. Ο Πρόεδρος Abd-al-Nasser ήταν εξαγριωμένος με την ΟΑΠ (μια οργάνωση που δημιούργησε ο ίδιος για να εξασφαλίσει τον έλεγχο της Αιγύπτου πάνω στους Παλαιστίνιους, αλλά που ξέφυγε από τα χέρια του όταν ανέλαβε ο Yasser Arafat). Ο Πρόεδρος Anwar Sadat ήταν θυμωμένος με την ΟΑΠ που απέρριψε την συμφωνία του Camp David, που υποσχόταν στους Παλαιστίνιους μόνο την «αυτονομία». Πως τολμούν οι Παλαιστίνιοι, ο μικρός καταπιεσμένος λαός, να αρνείται τις συμβουλές του Μεγάλου Αδερφού;

Όλες οι απόψεις έχουν κάποια λογική, αλλά η συμπεριφορά την αιγυπτιακής κυβέρνησης συνεχίζει να εκπλήσσει. Ο αιγυπτιακός αποκλεισμός καταστρέφει τις ζωές 1,5 εκατομμυρίου ανθρώπων, αντρών και γυναικών, γέρων και παιδιών, που οι περισσότεροι δεν είναι ακτιβιστές της Χαμάς. Και το κάνει απροκάλυπτα, μπροστά στα μάτια εκατοντάδων εκατομμυρίων Αράβων και ενός δισεκατομμυρίου μουσουλμάνων. Στην Αίγυπτο μόνο, εκατομμύρια άνθρωποι ντρέπονται για την συμμετοχή της κυβέρνησης τους στην εξαθλίωση των αδερφών Αράβων.

Πρόκειται για μια πολύ επικίνδυνη πολιτική. Γιατί την ακολουθεί ο Mubarak; Η πραγματική απάντηση είναι γιατί μάλλον δεν έχει άλλη επιλογή. Η Αίγυπτος είναι πολύ υπερήφανη χώρα. Όποιος έχει πάει στην Αίγυπτο γνωρίζει ότι ακόμα και οι πιο φτωχοί Αιγύπτιοι είναι γεμάτοι με εθνική υπερηφάνεια και προσβάλλονται εύκολα όταν πλήττεται η εθνική τους αξιοπρέπεια. Αυτό φάνηκε και λίγες βδομάδες πριν, όταν η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου τους έχασε από την Αλγερία και συμπεριφέρθηκαν σαν να έχασαν έναν πόλεμο. Ο Ναπολέων είχε πει στους στρατιώτες του την παραμονή της μάχης του Καΐρου: «Σκεφτείτε ότι από την κορυφή των πυραμίδων σας κοιτούν 40 αιώνες». Κάθε Αιγύπτιος αισθάνεται ότι 6000 χρόνια –κάποιοι λένε και 8000– ιστορίας, τον κοιτούν κάθε στιγμή. Αυτό το βαθύ συναίσθημα αντιμάχεται με την πραγματικότητα, όταν η κατάσταση στην Αίγυπτο γίνεται πιο μίζερη μέρα με την μέρα. Η Σαουδική Αραβία έχει μεγαλύτερη επιρροή, το μικροσκοπικό Ντουμπάι έχει γίνει το διεθνές οικονομικό κέντρο, το Ιράν είναι πολύ πιο σημαντική δύναμη στην περιοχή. Σε αντίθεση με το Ιράν που οι οικογένειες έχουν περιοριστεί στα δύο παιδιά, το ποσοστό γεννήσεων στην Αίγυπτο, καταβροχθίζει τα πάντα, καταδικάζοντας την χώρα σε μόνιμη φτώχεια.

Στο παρελθόν, η Αίγυπτος κατάφερνε να ισορροπήσει την εσωτερική της αδυναμία με τις επιτυχίες στο εξωτερικό. Όλος ο κόσμος την θεωρούσε κέντρο του Αραβικού κόσμου και της συμπεριφερόταν ανάλογα. Όχι πια. Η Αίγυπτος είναι σε άσχημη κατάσταση. Γι’ αυτό ο Mubarak δεν έχει άλλη επιλογή από το να ακολουθήσει τις προσταγές των ΗΠΑ, που στην πραγματικότητα είναι προσταγές του Ισραήλ. Αυτή είναι η πραγματική εξήγηση για την συμμετοχή του στον αποκλεισμό.

Ομολογώ ότι συμπαθώ τους ανθρώπους που γνώρισα την Αίγυπτο. Ο «άνθρωπος του δρόμου» είναι πολύ φιλόξενος. Στη συμπεριφορά τους υπάρχει η αίσθηση της ηρεμίας, απουσία επιθετικότητας, μια ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ. Ακόμα και οι πιο φτωχοί κρατούν την αξιοπρέπεια τους στις συχνά άθλιες συνθήκες. Δεν τους έχω ακούσει να παραπονιούνται. Σε όλα αυτά τα χιλιάδες χρόνια της ιστορίας τους, οι Αιγύπτιοι έχουν ξεσηκωθεί τρεις με τέσσερις φορές. Αυτή η κληρονομιά έχει και τα αρνητικά της. Όταν οι άνθρωποι επαναπαύονται σε αυτή, χάνουν την ευκαιρία για οικονομική, κοινωνική και πολιτική πρόοδο.

Φαίνεται ότι οι Αιγύπτιοι είναι έτοιμοι να δεχτούν τα πάντα. Από τους παλιούς Φαραώ μέχρι τον σημερινό, οι άρχοντες τους έχουν συναντήσει ελάχιστη αντίσταση. Αλλά ίσως έρθει η μέρα που η εθνική περηφάνια θα ξεπεράσει την υπομονή τους.

Σαν Ισραηλινός, διαμαρτύρομαι για τον Ισραηλινό αποκλεισμό στη Γάζα. Αν ήμουν Αιγύπτιος, θα διαμαρτυρόμουν για τον Αιγυπτιακό αποκλεισμό. Σαν πολίτης του κόσμου, διαμαρτύρομαι και για τα δύο.