Οι Ισραηλινές φυλακές ως επαναστατικά πανεπιστήμια

Γράφει ο Khaled al-Azraq από τη φυλακή Nafha prison,
Πηγή: http://electronicintifada.net/v2/article10936.shtml 9 Δεκέμβρη 2009

Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω λέγοντας πως ο ρόλος του Κινήματος των Παλαιστίνιων φυλακισμένων στην εκπαίδευση των πυρήνων του, και η συμβολή του με αυτόν τον τρόπο στην Παλαιστινιακή «εθνική παιδεία» αποτελεί ένα μεγάλο θέμα που αξίζει περαιτέρω συζήτησης και έρευνας. Ως Παλαιστίνιος πολιτικός κρατούμενος που έχω περάσει τα τελευταία 20 χρόνια στις Ισραηλινές φυλακές, θα ήθελα να υπογραμμίσω μερικά από τα γενικά χαρακτηριστικά του αγώνα του κινήματος των φυλακισμένων να χτίσουν ένα σύστημα αυτομόρφωσης και συλλογικής εκπαίδευσης. Ενός αγώνα που αποτελεί κεντρικό τμήμα της ανάπτυξης μιας πατριωτικής και επαναστατικής κουλτούρας που να μπορεί να αποτελέσει στυλοβάτη του απελευθερωτικού κινήματος.

Ήμουν σε πολύ μικρή ηλικία όταν άρχισα να αντιλαμβάνομαι την κατοχή, και την ύπαρξή μου στα πλαίσια της. Μερικές από τις πρώτες εικόνες μου για την κατοχή σχετίζονταν με συζητήσεις που γίνονταν στην οικογένειά μου, για παράδειγμα για το πως στον μεγαλύτερο αδελφό μου δεν επιτρεπόταν να πάει στην Ιορδανία εξαιτίας του γεγονότος ότι είχε «φάκελο» στις κατοχικές αρχές. Έμαθα την έννοια της κατοχής με τις όλο και πιο συχνές ημέρες απαγόρευσης της κυκλοφορίας που επιβάλλονταν στο στρατόπεδο προσφύγων όπου ζούσαμε. Κάθε ερώτησή μου για αυτές τις δύσκολες περιόδους έπαιρνε πάντα την ίδια απάντηση: «το Ισραήλ, η κατοχή». Λίγο-λίγο έμαθα την έννοια Παλαιστίνη μέσα από τις ιστορίες που μου αφηγούνταν ο πατέρας και η γιαγιά μου για τη Nakba και τα δύσκολα πρώτα χρόνια της εξορίας και της προσφυγιάς. Ερωτεύτηκα την Παλαιστίνη μέσα από τις ιστορίες της «al-blad» (της γης), μέσα από τις αναμνήσεις των καιρών πριν τη Nakba, μέσα από την «αληθινή ζωή» όπως συνήθιζε να λέει η γιαγιά μου. Τις μέρες εκείνες που βουτούσα μέσα στις ιστορίες των μεγάλων –στα τέλη της δεκαετίας του 1970– δεν είχα καμιά άλλη πηγή για να μάθω για την Παλαιστίνη παρά μόνο τις ιστορίες αυτές και τις λίγες λέξεις που μυστικά ξεστόμιζε ένας δάσκαλος ρισκάροντας να χάσει τη δουλειά και τα μέσα επιβίωσής του αν το μάθαινε ο στρατιωτικός διοικητής της περιοχής.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, η Παλαιστινιακή κοινωνία μεταμορφώθηκε σε ένα ηφαίστειο διαμαρτυριών ενάντια στην προσπάθεια του Ισραηλινού καθεστώτος να επιβάλει τα «συμβούλια των χωριών» (village leagues) ως ένα είδος πολιτικής ηγεσίας που θα αντικαθιστούσε τις εκλεγμένες δημοτικές αρχές και την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Η περίοδος αυτή διαμαρτυριών μου άλλαξε τη ζωή. Έγινα ενεργό κομμάτι του αναπτυσσόμενου λαϊκού κινήματος. Ο ακτιβισμός μου δεν περιορίζονταν στη συμμετοχή σε απεργίες, συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες, γιατί είχε αρχίσει για μένα και η ισόβια διαδικασία της πολιτικής αυτομόρφωσης. Αυτό ήταν πολύ πιο δύσκολο απ’ ότι μπορεί να φαίνεται. Το να βρεις βιβλία για την Παλαιστινιακή πολιτική ιστορία και τη Σιωνιστική αποικιοκρατία στην Παλαιστίνη, απαιτούσε πολλές προσπάθειες και διακριτικότητα, καθώς όλα τα σχετικά βιβλία ήταν απαγορευμένα από το Ισραήλ και τα περισσότερα είχαν καεί ή κατασχεθεί από το στρατό. Ήταν πολύ δύσκολο να βρεις ένα βιβλίο για την Παλαιστίνη ή τους Παλαιστίνιους, ακόμα κι αν αυτό ήταν ένα μυθιστόρημα του Ghassan Kanafani, ή ένα βιβλίο με ποιήματα του Mahmoud Darwish. Έσβηνα τη δίψα μου για τέτοια κείμενα διαβάζοντας μυστικά βιβλία και φυλλάδια, που μπορεί να νιώθετε έκπληξη που το ακούτε, δεν ήταν εγχειρίδια οδηγιών για την κατασκευή εκρηκτικών, αλλά ιστορικά, λογοτεχνικά και πολιτικά γραφτά διάφορων Παλαιστινίων και διεθνών συγγραφέων που γύριζαν μυστικά από χέρι σε χέρι. Αν σε έπιανε ένας Ισραηλινός στρατιώτης με ένα από αυτά τα κείμενα, πιθανότατα θα κατέληγες στη φυλακή.

Εκείνα τα χρόνια έθρεφα το επαναστατικό μου πάθος με πατριωτικά τραγούδια. Λαχταρούσα ειδικά τις συνθέσεις των Marcel Khalife και Ahmad Qaabour, και τη φωνή του Muthaffar al-Nuwwab να διαβάζει ποιήματά του. Οι κασέτες με ηχογραφήσεις πατριωτικής μουσικής και τα τυπωμένα αντίγραφά τους, ήταν επίσης παράνομες όσο αφορούσε τους Ισραηλινούς. Ηχογραφούσαμε τα τραγούδια σε κασέτες με ξένα ερωτικά τραγούδια για την περίπτωση που ένας στρατιώτης αποφάσιζε να κάνει έλεγχο. Ήταν μέσα από αυτά τα απαγορευμένα τραγούδια και ποιήματα που έμαθα τη σημασία του αγώνα για ελευθερία, τη σημασία της διεθνούς αλληλεγγύης και το πως μια νίκη του ενός μπορεί να αποτελεί νίκη για όλους.

Παρότι οι μέρες εκείνες ήταν σκληρές και δύσκολες, μου λείπουν. Σήμερα μετά από δυό δεκαετίες απομόνωσης στην φυλακή λέω «μόνο να μπορούσα να ζήσω ξανά εκείνες τις μέρες!»

Φυλακίστηκα για πρώτη φορά το 1982 σε ηλικία 16 χρονών. Στη φυλακή βρήκα πράγματα που δεν περίμενα να συναντήσω. Βρήκα πράγματα που δεν μπορούσα να βρω έξω. Βρήκα ένα Παλαιστινιακό πολιτικό, εθνικό, επαναστατικό πανεπιστήμιο. Ήταν στη φυλακή που συνειδητοποίησα πως η γνώση στρώνει το δρόμο για τη νίκη και την ελευθερία.

Στη φυλακή, και μέσα από έναν μακρόχρονο και σκληρό αγώνα, το κίνημα των φυλακισμένων κατάφερε να κερδίσει και να διατηρήσει το δικαίωμα να έχει βιβλιοθήκη. Μέλη του κινήματος βρήκαν έξυπνους τρόπους να βάλουν κρυφά στις φυλακές βιβλία, τρόπους που οι Ισραηλινοί δεσμοφύλακες δεν μπορούσαν να ανακαλύψουν. Το κίνημα συστηματικά οργάνωσε εργαστήρια, σεμινάρια και σειρές μαθημάτων μέσα στις φυλακές για να εκπαιδεύσουν τους φυλακισμένους για κάθε σχετικό θέμα που θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί. Κάθε μέρα, ο κρατούμενος που εκτελούσε χρέη «βιβλιοθηκάριου» περνούσε από όλα τα κελιά και τους τομείς, και οι κρατούμενοι αντάλλαζαν το βιβλίο που είχαν μόλις τελειώσει με ένα καινούργιο. Το βιβλιοθηκάριος κουβαλούσε το «βιβλίο βιβλιοθήκης» ένα αρχείο των διαθέσιμων βιβλίων και μια λίστα με τα βιβλία που ζητούσε ο κάθε κρατούμενος.

Μιλώντας για όλα αυτά θυμάμαι μια από τις πιο αξιομνημόνευτες στιγμές σχετικά με τη βιβλιοθήκη της φυλακής. Είχαμε ανακαλύψει πως το κίνημα είχε κατορθώσει να βάλει κρυφά στη φυλακή της Ναμπλούς το βιβλίο του Ghassan Kanafani «Άνθρωποι στον ήλιο». Τρέξαμε όλοι να βάλουμε το όνομά μας στη λίστα αυτών που ήθελαν να το διαβάσουν και η αναμονή κράτησε βδομάδες! Πολλές φορές, προσφύγαμε στην αντιγραφή περιζήτητων βιβλίων όπως αυτό. Φυσικά, τα αντίγραφα γίνονταν με μολύβι και χαρτί και θυμάμαι τον εαυτό μου να αντιγράφει το «Παλαιστινιακό Εθνικό Κίνημα» του Naji Aloush για το οποίο φτιάξαμε πέντε χειρόγραφα αντίγραφα. Θυμάμαι πως συναγωνιζόμασταν όλοι για τα βιβλία του Gabriel Garcia Marquez και του Jorge Amado, του Tolstoy και του Dostoevsky, των Hanna Mina, Nazim Hikmet, και πολλών πολλών άλλων.

Με τη θέληση και την επιμονή των φυλακισμένων, η φυλακή μεταμορφώθηκε σε σχολείο, σε πραγματικό πανεπιστήμιο που προσφέρει εκπαίδευση στη λογοτεχνία, τις γλώσσες, την πολιτική, την φιλοσοφία, την ιστορία και άλλους τομείς. Οι απόφοιτοι του πανεπιστήμιου αυτού υπερείχαν σε διάφορους τομείς. Θυμάμαι ακόμα τα λόγια του Bader al-Qawasmah, ενός από τους συμπατριώτες μου που τον συνάντησα στην παλιά φυλακή της Ναμπλούς το 1984. Μου έλεγε: «πριν τη φυλακή ήμουν ένας αχθοφόρος που δεν μπορούσε ούτε να διαβάσει ούτε να γράψει. Τώρα, μετά από 14 χρόνια στη φυλακή, γράφω αραβικά, διδάσκω εβραϊκά και μεταφράζω από τα αγγλικά». Θυμάμαι τα λόγια του Saleh Abu Tayi, Παλαιστίνιου πρόσφυγα στη Συρία που έμεινε ως πολιτικός κρατούμενος στις ισραηλινές φυλακές για 17 χρόνια, μέχρι την ανταλλαγή κρατουμένων του 1985, που μου διηγούνταν παραστατικά ιστορίες για τις περιπέτειες λαθραίας εισόδου στη φυλακή βιβλίων, κομματιών χαρτιού και μελανιού για τις πένες.

Οι φυλακισμένοι μετέδιδαν όσα ήξεραν και μάθαιναν με έναν οργανωμένο και συστηματικό τρόπο. Για να το θέσω απλά, η μόρφωση και η μετάδοση γνώσεων, σχετικά με την Παλαιστίνη αλλά και γενικότερα, θεωρούνταν πατριωτικό καθήκον απαραίτητο για τη διασφάλιση της ακλόνητης στάσης και της επιμονής στον αγώνα για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων μας ενάντια στον Σιωνισμό και την αποικιοκρατία. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το κίνημα των Παλαιστίνιων πολιτικών κρατούμενων έχει παίξει έναν ηγετικό ρόλο στην ανάπτυξη της Παλαιστινιακής εθνικής παιδείας.

Ο Khaled al-Azraq ζούσε στον προσφυγικό καταυλισμό Aida της Βηθλεέμ, πριν συλληφθεί και φυλακιστεί από το Ισραήλ. Είναι πολιτικός κρατούμενος για 20 χρόνια και τώρα κρατείτε στην φυλακή της Nafha (Hadarim) στην νότια Παλαιστίνη. Το άρθρο δημοσιεύτηκε την Άνοιξη του 2009 στο τετραμηνιαίο περιοδικό al-Majdal που εκδίδει το κέντρο Badil για τα δικαιώματα των προσφύγων (http://www.badil.org/)