Στην εποχή του Ομπάμα: Αναγνώριση ή αντίσταση;

Η επιλογή της Χαμάς
Άρθρο του Ali Abunimah 6 Ιούλη 2009 Πηγή: The Electronic Intifada

Σε μια σημαντική πολιτική ομιλία στις 25 Ιούνη του 2009, ο Khaled Meshal, επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς, προσπάθησε το αδύνατο: να παρουσιάσει την ισλαμική αντιστασιακή οργάνωση ως πρόθυμο συνεργάτη σε μία καθοδηγούμενη από τις ΗΠΑ ειρηνευτική διαδικασία, διατηρώντας ταυτόχρονα τις πολιτικές αρχές και βάσεις του κινήματος. Πρόκειται για ένα δίλημμα που κάθε Παλαιστινιακή ηγεσία, και ίσως σχεδόν κάθε απελευθερωτικό κίνημα, τελικά είναι υποχρεωμένο να αντιμετωπίσει. Πρόκειται για μια επιλογή, όπως έχει επισημάνει ο πολιτικός επιστήμονας Tamim Barghouti, ανάμεσα στην αναγνώριση και τη νομιμότητα. Σύμφωνα με τον Barghouti, η παλιά φρουρά της ηγεσίας της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) όταν αντιμετώπισε το ίδιο δίλημμα διάλεξε την αναγνώριση και έχασε τη νομιμότητά της, ανοίγοντας το δρόμο για να προκύψει η Χαμάς. Τώρα είναι η σειρά της Χαμάς: το τίμημα που απαιτούν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους για να συνομιλήσουν με τη Χαμάς είναι η εγκατάλειψη των ίδιων των αρχών στις οποίες το κίνημα έχει στηρίξει τη μαζική του υποστήριξη.

Η σχεδόν μιας ώρας ομιλία του Meshal «στον Παλαιστινιακό λαό και τον κόσμο» αναγγέλθηκε ως απάντηση στις ομιλίες του προέδρου των ΗΠΑ Ομπάμα στο Κάιρο και του Ισραηλινού πρωθυπουργού Benjamin Netanyahu νωρίτερα τον Ιούνιο. Στην ομιλία του στο Κάιρο ο Ομπάμα κάλεσε αμερικανούς και μουσουλμάνους να συμμετέχουν σε μια «συνεχή προσπάθεια να ακούσουν ο ένας τον άλλο, να μάθουν ο ένας από τον άλλο, να σεβαστούν ο ένας τον άλλο και να αναζητήσουν κοινό έδαφος». Εάν αυτά τα υποστηρίζει σοβαρά θα πρέπει –αυτός ή άλλοι– να δώσουν μεγάλη προσοχή σε αυτά που λέει η Χαμάς στο εσωτερικό, περιφερειακό και διεθνές ακροατήριο. Οι στόχοι του Meshal –με ιδιαίτερη ένταση – ήταν να δείξει πως το κίνημά του είναι έτοιμο να «κάνει δουλειές» με τις ΗΠΑ, να εκθέσει κόκκινες πολιτικές γραμμές, να καθησυχάσει τους υποστηρικτές του κινήματος και γενικά τους Παλαιστίνιους και να ασχοληθεί με την εσωτερική Παλαιστινιακή διαίρεση.

Κατ’ αρχάς, στην ομιλία του προσπάθησε να παρουσιάσει τη Χαμάς ως εθνικιστικό κίνημα του οποίου ο Ισλαμισμός ταιριάζει με την κυρίαρχη παλαιστινιακή συναίνεση. Χρησιμοποίησε ένα σαφώς οικουμενικό μήνυμα για να αντιμετωπίσει τις επιλεκτικές εβραϊκές αξιώσεις του Νετανιάχου για τα εδάφη της Παλαιστίνης. Σύμφωνα με τον Meshal, οι Παλαιστινιακές ρίζες εκτείνονται χιλιάδες χρόνια πίσω «σε αυτή την ευλογημένη γη των προφητών και των μηνυμάτων, της νυχτερινής ανάληψης (του Μωάμεθ), των μουσουλμανικών και χριστιανικών ιερών πόλεων – του τεμένους του al-Aqsa, του Dome of the Rock, του ναού της Γέννησης και του Πανάγιου Τάφου». Γενικότερα προσπάθησε να παρουσιάσει τους μουσουλμάνους ως εκπρόσωπους των ίδιων αξιών που οι δυτικοί ισχυρίζονται ότι λατρεύουν περισσότερο, και να απομακρύνει τη Χαμάς από τις φαντασμαγορικές και ψευδείς συγκρίσεις με ομάδες όπως αυτή των Ταλιμπάν. «Εμείς (οι μουσουλμάνοι) είμαστε αυτοί που γνωρίσαμε στον κόσμο και την ανθρωπότητα την επιστήμη, τον πολιτισμό και τις υψηλές ανθρωπιστικές αξίες» δήλωσε ο Meshal, «αξίες όπως δικαιοσύνη, ελευθερία, ισότητα, ευσπλαχνία και ανοχή, και αξίες όπως αυτή της αλληλεπίδρασης και όχι της αντιπαράθεσης των πολιτισμών».

Ο Meshal, καλωσόρισε μια «αλλαγή τόνου» από τον πρόεδρο Ομπάμα αλλά υπογράμμισε επανειλημμένα πως μόνο μια αλλαγή πολιτικής έχει σημασία. Εντούτοις, χαρακτήρισε αυτόν τον νέο τόνο ως καρπό της «επίμονης σταθερότητας των λαών της περιοχής που αντιστέκονται στην Παλαιστίνη, τον Λίβανο, το Ιράκ και το Αφγανιστάν». Η αντίσταση αυτή, σύμφωνα με τον Meshal, ματαίωσε τα σχέδια του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους για περιφερειακή κυριαρχία, και προέτρεψε τους αμερικανούς ψηφοφόρους να αναζητήσουν έναν διαφορετικό δρόμο απεγκλωβισμού της χώρας τους από κρίσεις και τέλματα.

Επέπληξε τους ηγέτες των χωρών της περιοχής που «εμπορεύτηκαν και προώθησαν» τις πολιτικές Μπους. «Αν οι λαοί της περιοχής τους είχαν ακούσει», είπε ο Meshal «η πολιτική του Μπους και των νεοσυντηρητικών θα μπορούσε να πετύχει και τότε η κατάσταση στην περιοχή θα ήταν χειρότερη απ’ ότι μπορούμε να φανταστούμε». Ο Meshal εξέφρασε έναν διαδεδομένο σκεπτικισμό και πιθανές ελπίδες πως οι υποσχέσεις του Ομπάμα ισοδυναμούν με κάτι παραπάνω από τα ίδια λόγια που χρησιμοποιούσε για την Παλαιστίνη η κυβέρνηση Μπους.

Απαντώντας στις ιστορικές αναφορές του Ομπάμα, ο Meshal δεν αρνήθηκε το ναζιστικό ολοκαύτωμα αλλά το οικειοποιήθηκε. Κατέκρινε τον Ομπάμα ότι αναφέρθηκε λεπτομερώς στα «βάσανα των Εβραίων και το Ολοκαύτωμα στην Ευρώπη, ενώ αγνόησε τα τωρινά βάσανα και το επί δεκαετίες εξελισσόμενο ισραηλινό ολοκαύτωμα». Υπογράμμισε ακόμα πως παρόλο που το μόνο που ακούν οι Παλαιστίνιοι είναι λόγια είναι έτοιμοι να κρίνουν τις ΗΠΑ με βάση τις ενέργειές τους, οι οποίες θα πρέπει να «ξεκινήσουν με την ανοικοδόμηση της Γάζας και την άρση του αποκλεισμού, τον τερματισμό της καταπίεσης και των πιέσεων ασφαλείας στη Δυτική Όχθη και το άφημα της Παλαιστινιακής συμφιλίωσης να πάρει το δρόμο της χωρίς εξωτερικές πιέσεις και παρεμβάσεις». Το «μόνο πράγμα» που μπορεί να πείσει τους Παλαιστίνιους, τους Άραβες και τους Μουσουλμάνους, δήλωσε ο Meshal, «είναι μια γνήσια προσπάθεια τον ΗΠΑ, μια διεθνής επιθυμία για τερματισμό της Κατοχής και της καταπίεσης του λαού μας, μια γνήσια προσπάθεια να μας επιτραπεί να ασκήσουμε τα δικαιώματά μας για αυτοδιάθεση και εκπλήρωση του εθνικού μας σκοπού». Όταν η κυβέρνηση Ομπάμα πάρει μια τέτοια πρωτοβουλία, είπε ο Meshal, «τότε εμείς και όλες οι δυνάμεις του λαού μας θα είναι έτοιμες να συνεργαστούν μαζί της και με οποιαδήποτε διεθνή προσπάθεια σ’ αυτή την κατεύθυνση».

Η «νέα γλώσσα» του Ομπάμα «απέναντι στη Χαμάς» υπογράμμισε ο Meshal, «είναι το πρώτο βήμα στην σωστή κατεύθυνση για έναν άμεσο διάλογο χωρίς όρους». Κι αυτό είναι η ουσία του θέματος. Ο διάλογος αυτός, όσο αφορά τη Χαμάς, είπε ο Meshal, πρέπει να βασιστεί στην αναγνώριση της δημοκρατικής της εντολής και όχι στην επιβολή αυθαίρετων όρων όπως εκείνοι του Κουαρτέτου που ζητά από το Κίνημα να αναγνωρίσει το Ισραήλ, να εγκαταλείψει τη βία και να δεσμευτεί έναντι προγενέστερων συμφωνιών.

Ο Meshal επαναβεβαίωσε τις πολιτικές κόκκινες γραμμές της Χαμάς διατηρώντας ταυτόχρονα μια αίσθηση ευελιξίας. Ειδικότερα:

• Απέρριψε ένα Παλαιστινιακό κράτος σαν κι αυτό που οραματίζεται ο ισραηλινός ηγέτης χαρακτηρίζοντάς το μια «παραμορφωμένη οντότητα, μια μεγάλη φυλακή βασανιστηρίων, και όχι το εθνικό σπίτι που αξίζει σε έναν σπουδαίο λαό».
• Απέρριψε την απαίτηση του Ισραήλ να αναγνωριστεί ως «Εβραϊκό Κράτος» και προειδοποίησε ενάντια σε οποιαδήποτε παλαιστινιακή ή αραβική συναίνεση που θα σημαίνει «ακύρωση του δικαιώματος επιστροφής στις εστίες τους για έξι εκατομμύρια πρόσφυγες και βίαιη εκδίωξη το λαού μας από τις περιοχές του 1948 (εννοεί τους παλαιστίνιους υπηκόους του Ισραήλ) από τις πόλεις και τα χωριά τους». Σύμφωνα με τον Meshal, η απαίτηση του Ισραήλ δεν διαφοροποιείται από τις ρατσιστικές απαιτήσεις της φασιστικής Ιταλίας και των Ναζί.
• Επιβεβαίωσε την παλιότερη αποδοχή από τη Χαμάς ενός «προγράμματος που να αντιπροσωπεύει τα μίνιμουμ αιτήματα του λαού μας» για «την ίδρυση ενός Παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ, με πλήρη κυριαρχία στα σύνορα της 4ης Ιούνη του 1967, μετά την απόσυρση των κατοχικών στρατευμάτων, τη διάλυση όλων των εποικισμών και την ικανοποίηση του δικαιώματος επιστροφής των προσφύγων.
• Επιβεβαίωσε πως «το δικαίωμα των προσφύγων για επιστροφή στα σπίτια τους από τα οποία εκδιώχθηκαν το 1948 αποτελεί εθνικό και ατομικό δικαίωμα που κατέχουν προσωπικά» οι πρόσφυγες «και κανένας ηγέτης ή διαπραγματευτής δεν μπορεί να το παραμερίσει ή να κάνει συμβιβασμούς».
  

Ο Meshal έδωσε μια υπαινικτική απάντηση στην έκκληση του Ομπάμα προς τους Παλαιστίνιους να εγκαταλείψουν την «αδιέξοδη» βία προς όφελος μιας μη-βίαιης αντίστασης. «Επιβεβαιώνουμε την εμμονή μας στην αντίσταση ως στρατηγική επιλογή για την απελευθέρωση της πατρίδας και την αποκατάσταση των δικαιωμάτων μας», είπε ο Meshal, αναφέροντας την ένοπλη ευρωπαϊκή αντίσταση στη Ναζιστική Γερμανία, την αμερικανική αντίσταση στην Βρετανική διοίκηση και τον Βιετναμέζικο και Νοτιοαφρικανικό αντιαποικιακό αγώνα ως προηγούμενα για τους Παλαιστίνιους. «Η μη-βίαιη αντίσταση ταιριάζει σε έναν αγώνα για πολιτικά δικαιώματα», υποστήριξε ο Meshal, «αλλά όταν πρόκειται για μια στρατιωτική κατοχή που χρησιμοποιεί συμβατικά και μη συμβατικά όπλα, μόνο η ένοπλη αντίσταση μπορεί να την αντιμετωπίσει». Οι Παλαιστίνιοι αναγκάστηκαν να πάρουν τα όπλα, είπε ο Meshal. Θα μπορούσε επίσης να αφήσει να εννοηθεί πως αν οι Παλαιστίνιοι άλλαζαν τον προσδιορισμό του αγώνα τους σε αγώνα για πολιτικά δικαιώματα, τότε τα μέσα της αντίστασης θα άλλαζαν κι αυτά.

«Η αντίσταση είναι ένα μέσο όχι ένα τέλος», είπε ο Meshal, «και δεν είναι τυφλή. Αντιλαμβάνεται τις εν εξελίξει αλλαγές». Ακόμα, ενώ υπερασπίζεται πιστά το δικαίωμα στην ένοπλη αντίσταση – απειλώντας ακόμα και με νέες επιχειρήσεις για να συλλάβει ισραηλινούς στρατιώτες, αν αυτός είναι ο μόνος τρόπος να ελευθερωθούν οι Παλαιστίνιοι φυλακισμένοι – ο Meshal αναγνωρίζει και άλλες μορφές αγώνα. Ζήτησε να ενισχυθούν οι Παλαιστινιακές, Αραβικές και διεθνείς προσπάθειες αλληλεγγύης, για άρση του αποκλεισμού της Γάζας, αντίσταση στο τοίχος του απαρτχάιντ και τους εποικισμούς και αποτροπή κατεδάφισης σπιτιών και εξιουδαϊσμό της Ιερουσαλήμ.

Για τους ηγέτες της Χαμάς, οι κίνδυνοι υποταγής στις δυτικές προϋποθέσεις, μπορούν να ειδωθούν μόνο αν εξετάσουμε την πορεία της ηγεσίας της PLO η οποία αναγνώρισε το Ισραήλ το 1993, αρνήθηκε τον ένοπλο αγώνα και υπέγραψε τις συμφωνίες του Όσλο. Από τότε, υποστήριξε ο Meshal, η κατοχή και η τυραννία εντάθηκαν, βάθυναν και αυξήθηκε ο αριθμός των ισραηλινών εποικισμών, όπως και αυτός των Παλαιστίνιων φυλακισμένων. Όπως το έθεσε ο Meshal, «Οι όροι δεν έχουν τέλος. Μόλις ο Παλαιστίνιος διαπραγματευτής δεσμευτεί σε έναν όρο, εμφανίζονται κι άλλοι. Για παράδειγμα, αρχικά ο όρος ήταν η αναγνώριση του Ισραήλ, τώρα είναι να το αναγνωρίσουμε ο Εβραϊκό κράτος. Ακολουθεί η Ιερουσαλήμ ως αιώνια πρωτεύουσα, η παραίτηση από το δικαίωμα επιστροφής των προσφύγων, η αποδοχή της παραμονής των συγκροτημάτων των εποικισμών. Ακολούθως, οι Παλαιστίνιοι πρέπει όχι μόνο να εγκαταλείψουν την αντίσταση, αλλά οι ίδιοι να παλέψουν για να την καταστείλουν, να την καταδιώξουν και να την αφοπλίσουν.

Το τελευταίο σημείο ήταν μια αναφορά στην εκστρατεία συλλήψεων στη Δυτική Όχθη και αυτό που ο Meshal αποκάλεσε άλλα «καταπιεστικά μέτρα της Παλαιστινιακής Αρχής, της κυβέρνησης Fayyad και των υπηρεσιών της ασφαλείας υπό την επίβλεψη του στρατηγούν Keith Dayton». Ο Meshal παρουσίασε αυτή την συνεχιζόμενη συνεργασία ανάμεσα στις δυνάμεις ασφαλείας της Ραμάλα, το Ισραήλ και τις ΗΠΑ ως το μεγαλύτερο εμπόδιο στις συνομιλίες για την Παλαιστινιακή συμφιλίωση στο Κάιρο που στοχεύουν στην αποκατάσταση μιας ενιαίας εθνικής ηγεσίας. Μετά την εκλογική νίκη της Χαμάς το 2006, η κυβέρνηση Μπους ξεκίνησε ένα πρόγραμμα υπό την επιτήρηση του Dayton, για εξοπλισμό και εκπαίδευση αντι-Χαμάς πολιτοφυλάκων εικονικά πιστών στην Παλαιστινιακή Αρχή του Προέδρου Μαχμούντ Αμπάς. Το πρόγραμμα συνοδεύονταν από αυτό που η Χαμάς και αρκετές ομάδες για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν περιγράψει ως συστηματική καταστολή εναντίον πολιτικών, καθηγητών και δημοσιογράφων που ήταν ύποπτοι για δεσμούς συμπάθειας με την Χαμάς. Η Χαμάς πολλές φορές έχει εκδικηθεί με τη σύλληψη ατόμων που σχετίζονται με τη Φατάχ στη Λωρίδα της Γάζας. Τις τελευταίες εβδομάδες, οι εποπτευόμενες από τον Dayton πολιτοφυλακές σκότωσαν αρκετά μέλη της Χαμάς στη Δυτική Όχθη φαινομενικά προσπαθώντας να τα συλλάβουν. Ο Meshal έξυπνα επέστησε την προσοχή στον εξωτερικό παράγοντα που πυροδοτεί τις παλαιστινιακές διαιρέσεις – και στο πόσο λίγα πράγματα έχουν αλλάξει πραγματικά σε σχέση με την κυβέρνηση Μπους – καλώντας τον Ομπάμα «να αποσύρει τον Dayton από τη Δυτική Όχθη και να τον καλέσει πίσω στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το νέο πνεύμα αλλαγής».

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ομιλίας του ο Meshal επεδίωξε να καθησυχάσει τους Παλαιστίνιους ότι η Χαμάς δεν θα εγκαταλείψει τις θεμελιώδεις αρχές της προκειμένου να κερδίσει αναγνώριση και δύναμη. «Η γη είναι πιο σημαντική από την εξουσία, και η απελευθέρωση από το κράτος» ανέφερε σε κάποιο σημείο, και «καμιά Παλαιστινιακή ηγεσία δεν έχει το δικαίωμα να παραμερίσει τα παλαιστινιακά εθνικά δικαιώματα και συμφέροντα ως τίμημα για την αναγνώριση». Κάποιοι Παλαιστίνιοι ανησυχούν πως παρά τις διαβεβαιώσεις αυτές, η Χαμάς έχει ήδη ξεκινήσει να βαδίζει ακριβώς αυτό το δρόμο για τον οποίο προειδοποιεί ο Meshal, και ρισκάρει να σπαταλήσει της θυσίες που έχουν κάνει οι Παλαιστίνιοι, ειδικά στη Γάζα. Ο Haider Eid, ανεξάρτητος αναλυτής στη Γάζα, έγραψε πριν την ομιλία του Meshal πως μερικές από τις πρόωρες ενθουσιώδεις αντιδράσεις της Χαμάς στην ομιλία του Ομπάμα στο Κάιρο, όπως και η αποδοχή της λύση των δύο κρατών, έδειξαν «την έναρξη μιας διαδικασίας εκφυλισμού – ακόμα και Οσλοποίησης – όχι μόνο στην ρητορική αλλά και στη δράση». Ο ίδιος ο συγγραφέας έχει ακούσει παρόμοιους φόβους από Παλαιστίνιους στη Δυτική Όχθη και πρόσφατα στο Αμάν. Δεδομένου ότι πολλοί Παλαιστίνιοι θεωρούν πως μια προηγούμενη γενιά ηγετών της αντίστασης έστρεψαν την πλάτη τους στα πιο θεμελιώδη συμφέροντα και δικαιώματα του λαού – τέτοιοι φόβοι δεν είναι καθόλου παράλογοι ή ασυνήθιστοι.

Μια άλλη ανάλυση της μετατόπισης της Χαμάς που κυκλοφορεί τελευταία, υποστηρίζει πως έχει δεχτεί την Παλαιστινιακή «συναινετική» θέση της λύσης των δύο-κρατών στο σύνολο των κατεχόμενων από το 1967 εδαφών με διάλυση όλων των εποικισμών και αποδοχή του δικαιώματος επιστροφής. Γνωρίζει όμως πως καμιά πιθανή ειρηνευτική διαπραγμάτευση προερχόμενη από πρωτοβουλία του Ομπάμα δεν πρόκειται ποτέ να αγγίξει ούτε καν τους μίνιμουμ όρους, και πως αν ο Αμπάς και ο πρώην Ισραηλινός πρωθυπουργός Ehud Olmert δεν μπόρεσαν να φτάσουν ούτε στο περίγραμμα μιας συμφωνίας μετά από δυό χρόνια διαπραγματεύσεων, οι πιθανότητες οποιασδήποτε διαπραγμάτευσης με την κυβέρνηση Netanyahu-Lieberman είναι ακόμα πιο αμυδρές. Σ’ αυτό το σενάριο, η Χαμάς δεν χρειάζεται στάση για τη λύση των δύο κρατών καθώς θα αποτύχει έτσι κι αλλιώς. Όμως λέγοντας πως θα δεχόταν μια τέτοια μινιμαλιστική έκβαση θα απέφευγε τις κατηγορίες για την αποτυχία και θα υπερασπίζονταν την εμμονή της στην αντίσταση.

Αυτό που ξέρουμε είναι ότι οι ηγέτες της Χαμάς και γενικότερα οι Παλαιστίνιοι, έχουν τεθεί κάτω από έντονη πίεση, κατοχή, αποκλεισμούς, λιμοκτονικές πολιορκίες και επαναλαμβανόμενα ισραηλινά εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και η συντριπτική πλειοψηφία μέχρι τώρα δεν έχει υποταχθεί στους ισραηλινούς όρους. Αλλά παρόλο που τονίζει το ρόλο της αντίστασης και του απελευθερωτικού αγώνα, η Χαμάς δεν έχει προσφέρει ένα καθαρό όραμα για το με τί μοιάζει η απελευθέρωση εκτός από το μη πειστικό και όλο και περισσότερο μη ρεαλιστικό όραμα των δύο κρατών (αφήνοντας κατά μέρος τις ξεπερασμένες, αν και πολυαναφερόμενες αρχές της που δεν προσφέρουν κανένα μπούσουλα για την τωρινή σκέψη του κινήματος).

Η ομιλία του Meshal επιβεβαιώνει την μακροπρόθεσμη μετατόπιση της Χαμάς από την ισλαμική ρητορική προς τον κυρίαρχο παλαιστινιακό εθνικιστικό λόγο. Δείχνει πως η Χαμάς είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στη διεθνή και την Παλαιστινιακή κοινή γνώμη και γνωρίζει πως οι Παλαιστίνιοι χρειάζονται πραγματική διεθνή αλληλεγγύη ως τμήμα μιας στρατηγικής για να ισορροπήσουν την έντονη δυσαναλογία δύναμης με το Ισραήλ. Δεν είναι όμως προετοιμασμένη να επιδιώξει την αναγνώριση με οποιοδήποτε τίμημα. Όλα αυτά έχουν επιπτώσεις στο μήνυμα που δίνει το κίνημα και στις μεθόδους του.

Έτσι μένει ανοιχτός ο δρόμος για μια επείγουσα συζήτηση ανάμεσα στους Παλαιστίνιους σχετικά με το ποιο πρέπει να είναι το μελλοντικό όραμα και ποιος ο ρόλος της αντίστασης σε όλες τις νόμιμες μορφές της. Καμιά ηγετική ομάδα, είτε από τη Χαμάς είτε από κάποια άλλη οργάνωση, δεν μπορεί ή δεν πρέπει να φέρει μόνη το φορτίο της αποκατάστασης των Παλαιστινιακών δικαιωμάτων. Η Χαμάς όπως και άλλες Παλαιστινιακές οργανώσεις μπορεί μόνο να είναι θεματοφύλακας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο βαθμό που ενσωματώνεται σε ένα ευρύτερο κίνημα που κινητοποιείται στην Παλαιστίνη και παγκόσμια για να υπερασπίσει τα δικαιώματα αυτά.

Και αν οι πιθανοί συνομιλητές της Χαμάς επιδιώκουν ειλικρινά τρόπους να αναγνωρίσουν τη δημοκρατική εντολή του κινήματος χωρίς να προσπαθούν να την πιέσουν να πληρώσει με τη νομιμότητά της, υπάρχουν προηγούμενα. Το Εθνικό Κογκρέσο της Νότιας Αφρικής και ο Ιρλανδικός Επαναστατικός Στρατός μπόρεσαν και τα δύο να συμμετέχουν σε πετυχημένες πολιτικές διαπραγματεύσεις που έβγαλαν τις αντίστοιχες χώρες από καταστροφικά πολιτικά και στρατιωτικά αδιέξοδα χωρίς να τους ζητηθεί να υποταχθούν σε απαράδεκτες προϋποθέσεις. Αυτό απαίτησε μια ηγεσία, μια εκτίμηση και ένα πολιτικό θάρρος του οποίου η απουσία στις διεθνείς διαπραγματεύσεις με τη Χαμάς είναι αξιοσημείωτη.