Πρόσφυγες για πάντα

Της Eliza Ernshire , Γραμμένο στις 28 Μάη 2007
Eliza.ernshire@google.com / Μετάφραση: "Νέα από την Παλαιστίνη"

Ο προσφυγικός καταυλισμός Μπεντάουι μοιάζει με κάθε άλλον παλαιστινιακό προσφυγικό καταυλισμό: πυκνοκατοικημένος, στενοί δρόμοι που φιδογυρίζουν ανάμεσα σε τσιμεντένια κτίρια με κουβάρια καλωδίων να κρέμονται ανάμεσά τους, το έδαφος καλυμμένο με νερά, συχνά λασπωμένο επειδή δεν είναι ασφαλτοστρωμένο. Μικρά σκουτεράκια ανοίγουν δρόμο ανάμεσα στον κόσμο, παιδιά με ρούχα μπασμένα για την ηλικία τους και με τρύπες στα γόνατα τρέχουν και παίζουν μπάλα και είναι πρόθυμα να ποζάρουν για πολλές φωτογραφίες στη σειρά.

Αλλά σήμερα ο καταυλισμός Μπεντάουι είναι πιο κοσμοβριθής απ’ ότι συνήθως επειδή προσφέρει καταφύγιο σε ανθρώπους που εκτοπίστηκαν για μία ακόμη φορά και προσπαθούν και πάλι να γλιτώσουν από μια σύγκρουση και αναγκάζονται ξανά να εγκαταλείψουν τα πάντα πίσω τους: ρούχα, φαγητό, στρώματα και συχνά επίσης αδέλφια και συζύγους. Ήρθαν εδώ με άδεια χέρια και οι Παλαιστίνιοι στον καταυλισμό Μπεντάουι ανοίγουν τα χτυπημένα από τη φτώχεια σπίτια τους σε αυτούς. Δεν είναι μόνο το Μπεντάουι που προσφέρει αυτή τη στιγμή καταφύγιο σε οικογένειες που είχαν την τύχη να αποδράσουν από τους πολιορκημένους και βαμμένους με θάνατο δρόμους του καταυλισμού Ναχρ αλ-Μπάρεντ. Ορισμένες οικογένειες έχουν καταφύγει τόσο νότια όσο η Βηρυτός και άλλες ακόμη πιο πέρα. Η Σατίλα, μάρτυρας της δικής της σφαγής, ανοίγει τώρα τα σπίτια της στις 153 οικογένειες μέχρι στιγμής που έφτασαν ως εκεί. Η βοήθεια φτάνει στο Μπεντάουι, αλλά τίποτα δεν πηγαίνει ακόμη στη Σατίλα. Πολλές οικογένειες εδώ δεν κατάφεραν να γλιτώσουν παρά μόνο τις ταυτότητές τους.

Στο Μπεντάουι οι τραυματίες και οι υγιείς μοιράζονται την ίδια φέτα ψωμί, στη Σατίλα η γυναίκα είναι χωρίς τον άντρα της και μοιράζεται το ίδιο στρώμα με τα τρία ή τέσσερα παιδιά της, και συχνά δεν υπάρχει ούτε καν στρώμα. Πολλοί που ξέφυγαν δεν έχουν τρόπο να μάθουν πως είναι οι σύντροφοί τους, ακόμη αποκλεισμένοι μέσα στον πολιορκημένο καταυλισμό. Μια γυναίκα μου είπε ότι το τελευταίο πράγμα που είδε καθώς έφευγε με το μωρό της αγκαλιά ήταν τον άντρας της να αιμορραγεί από πυροβολισμό που δέχτηκε στον ώμο. Έκλαιγε καθώς μου έλεγε ότι δεν μπορούσε να σταματήσει να αναρωτιέται αν θα τον ξανάβλεπε ποτέ. «Πώς μπορώ να ξέρω ότι η Σατίλα δεν θα ναι από δώ και πέρα και για πάντα το σπίτι μου; Ίσως να μην μπορείτε να καταλάβετε πως είναι η ζωή των προσφύγων. Πάντα στη φυγή, πάντα να μένουν σ’ έναν τόπο που είναι προσωρινός και πάντα να ονειρεύονται… Τι ονειρεύομαι τώρα ρωτάς; Να επιστρέψω στην Παλαιστίνη; Όχι, μόνο να επιστρέψω στο Ναχρ αλ-Μπάρεντ και να δω ότι ο άντρας μου είναι καλά».

Είναι ταπεινωτικό να βλέπεις πόσα προσφέρουν οι Παλαιστίνιοι στα νέα εκτοπισμένα αδέλφια τους. Είδα άντρες να δωρίζουν 100 δολάρια, στοίβες ρούχων στον κεντρικό κάδο, κουβέρτες και φυσικά τη στέγη των σπιτιών τους, όταν αυτοί οι ίδιοι έχουν τόσο λίγα. Αυτοί οι άνθρωποι ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, στοιβαγμένοι σε μίζερα στρατόπεδα χωρίς σταθερό εισόδημα ή προοπτική για ένα μέλλον και παρ’ όλα αυτά είναι εκείνοι που δωρίζουν και ανοίγουν τις αγκαλιές τους στα θύματα των πολιτικών περιπλοκών και της διεθνούς επέμβασης που κλιμακώνεται πέρα από κάθε έλεγχο σ’ αυτή τη χώρα.

Καθώς εργαζόμασταν στη Σατίλα μάθαμε ότι η λιβανική κυβέρνηση έδωσε στους παλαιστίνιους ηγέτες 72 ώρες για να επιλύσουν την κατάσταση στο Βορρά του Λιβάνου, διαφορετικά θα εισβάλουν στον καταυλισμό με τον αμερικανόδωτο εξοπλισμό τους. Οι παλαιστίνιοι ηγέτες πρέπει να λύσουν ένα πρόβλημα με μια ομάδα εξτρεμιστών ενόπλων που κατά 70% δεν είναι Παλαιστίνιοι και που εξοπλίστηκαν κατ’ αρχάς από την κυβέρνηση Σινιόρα εναντίον της Χεζμπολάχ, αλλιώς ο λαός τους θα σφαγιαστεί και ένας ακόμη καταυλισμός θα κηλιδωθεί με μια ιστορία τρόμου;

Τι μπορεί θα μπορούσε να πετύχει η εισβολή στον καταυλισμό; Η κυβέρνηση Σινιόρα λέει ότι θα «ξεριζώσει την τρομοκρατία» επειδή ο Λίβανος μετατράπηκε ξαφνικά στην παιδική χαρά του «Πολέμου ενάντια στην Τρομοκρατία». Αλλά πως θα γίνει αυτό; 200 ένοπλοι θα δολοφονηθούν ή θα εξαναγκαστούν σε αυτοκτονία. Αλλά θα σταματήσει αυτό την Φατάχ αλ-Ισλάμ στον Λίβανο; Κανένας δεν είναι τόσο απλοϊκός ώστε να φαντάζεται κάτι τέτοιο. Ένα τέτοιο κίνημα απλώς θα εναντιωθεί και θα μεγαλώσει αν ένας μικρός αριθμός μελών του εξολοθρευτεί με τόσο επαχθή τρόπο. Και το σημαντικότερο με τι κόστος; Θάνατος πολιτών που εξακολουθούν να είναι αποκλεισμένοι στον καταυλισμό, τραυματίες και οδύνη. Καταστροφή των φτωχών υποδομών του καταυλισμού και ελάχιστες πιθανότητες χρηματοδότησης για την ανοικοδόμησή του. Μια έκρηξη οργής σε όλα τα παλαιστινιακά στρατόπεδα εναντίον της κυβέρνησης και κυρίως εναντίον του Λιβανικού Στρατού που απεδείχθη ο μόνος θεσμός της χώρας που μπόρεσε τους τελευταίους τέσσερις μήνες να κρατήσει σε απόσταση τον εμφύλιο. Αν ο Λιβανικός Στρατός διαταχθεί να εισβάλει στο Στρατόπεδο θα χάσει το σεβασμό που του αποδίδεται από τις περισσότερες οργανώσεις σ’ αυτή τη χώρα.

Εν ολίγοις η πλειονότητα του λαού πολύ πραγματιστικά λέει ότι αν ο καταυλισμός δεχθεί εισβολή, ο εμφύλιο πόλεμος θα είναι πολύ δύσκολο να αποφευχθεί σε ολόκληρο τον Λίβανο. Μαζί με τον εμφύλιο πόλεμο που θα ακολουθήσει τις βαθιά ριζωμένες διαχωριστικές γραμμές της θρησκείας (δυστυχώς βαθιά ενσωματωμένες στη λιβανική κοινωνία) θα υπάρχει ένα τρίτο στοιχείο που θα συμβάλει στο χάος: η επιρροή του εξτρεμισμού της Αλ Κάιντα που θρέφει τη βία. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μέχρι στιγμής, ο μόνος ηγέτης πολιτικής οργάνωσης στη χώρα που αντιτάχθηκε δημόσια σε μια τέτοια ενέργεια εισβολής στον καταυλισμό ήταν ο Χασάν Νασράλα, ο ηγέτης της, συκοφαντημένης στη Δύση ως «Τρομοκρατική Οργάνωση», Χεζμπολάχ.

Κάθομαι εδώ κι αναρωτιέμαι για μια ακόμη φορά τι λάθος κάνουμε σε όλη αυτή την επιχείρηση «Τρομοκρατίας». Στη Γάζα ο Χανίγια ζητάει εκεχειρία, εδώ ο Νασράλα ζητάει αυτοσυγκράτηση, και οι δύο εκπορευόμενοι από ανθρωπιστικές ανησυχίες. Και οι δύο αυτοί άντρες ηγούνται «τρομοκρατικών» οργανώσεων (αν και σήμερα το CNN πρόσθεσε ευγενικά ότι η Χαμάς και Χεζμπολάχ είναι και οι δύο «μετριοπαθείς τρομοκρατικές οργανώσεις» ό,τι κι αν σημαίνει αυτό!). Ενώ ορισμένες μαριονέτες του λιβανέζου πρωθυπουργού Φουάντ Σινιόρα επαναλαμβάνουν το σχόλιο του Μπους για την εξολόθρευση της απειλής της Τρομοκρατίας με στρατιωτικές ενέργειες και ο Ολμέρτ επιμένει ότι η εξαπόλυση επιθέσεων εναντίον των κατοίκων της Γάζας και η δολοφονία κατά μέσο όρο 5 Παλαιστινίων την ημέρα (το νούμερο έως το μεσημέρι) γίνεται για την προάσπιση της δημοκρατίας και είναι αναγκαία για την εξάλειψη της τρομοκρατίας.

Αισθάνομαι ότι έφτασε η στιγμή οι άνθρωποι στη Δύση να αναρωτηθούν σοβαρά εάν δεν χάσαμε εντελώς την όλη σκευωρία σχετικά με το τι είναι και τι όχι Τρομοκρατία. Επειδή αν ρωτήσετε οποιονδήποτε από τους τρομοκρατημένους πρόσφυγες που στριμώχνονται στα ξέχειλα από κόσμο σπίτια και σχολεία στο Μπεντάουι ή στη Σατίλα ή σε όποιο άλλο καταυλισμό βρίσκεται στον Λίβανο τι είναι τρομοκρατία, θα σας δώσουν μια απάντηση που είναι πολύ πιο προφανής απ’ όσες ακούω να παπαγαλίζουν οι πολιτικοί ή οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων στα μέσα ενημέρωσης.

Ο λόγος που μου πήρε μια βδομάδα να γράψω έστω και μια λέξη για την κρίση δεν είναι μόνο ότι πέρναγα το περισσότερο διάστημα ταξιδεύοντας ανάμεσα στη Βηρυτό και την Τρίπολη και ότι ήμουν μέσα στο Μπεντάουι και τη Σατίλα, αλλά και επειδή μου πήρε λίγο χρόνο να προσπαθήσω να κατανοήσω την πολιτική που κρύβεται πίσω απ’ αυτήν την κατάσταση. Το μόνο πράγμα για το οποίο ήμουν σίγουρη από την αρχή ήταν ότι αυτή η σύγκρουση δεν γινόταν για μια ευτελή τραπεζική ληστεία 1.500 δολαρίων.

Η Φατάχ αλ-Ισλάμ είναι διάσπαση του κινήματος της Φατάχ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι παλαιστινιακή οργάνωση. Αυτό είναι προφανές από το γεγονός ότι η πλειονότητα των μελών της Φατάχ αλ-Ισλάμ είναι αλλοδαποί από την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, το Πακιστάν, το Σουδάν… πολύ λίγοι είναι όντως Παλαιστίνιοι. Είναι μια σουνιτική ομάδα και για το λόγο αυτό είχαν εξοπλιστεί από τη σουνιτική κυβέρνηση Σινιόρα που φοβόταν τη σιτική ομάδα της Χαζμπολάχ περισσότερο από μια ομάδα μέσα στη χώρα με επιρροές από την Αλ Κάιντα.

Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι το κίνητρο της Αλ Κάιντα είναι να εκριζώσει βίαια τη σταθερότητα, μπορεί επίσης να είναι χρήσιμο εργαλείο για αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής (όπως τα προληπτικά χτυπήματα, ή την εκθρόνιση μιας κυβέρνησης Ταλιμπάν) και ίσως να μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης για την αντιμετώπιση εσωτερικών συγκρούσεων. Η Χεζμπολάχ συνιστά απειλή για την εξουσία των Λιβανέζων Σουνιτών και ορισμένων χριστιανικών ομάδων.

Το Ισραήλ απέτυχε να την εξολοθρεύσει πέρυσι. Τον προηγούμενο μήνα η Επιτροπή Βίνογκραντ στο Ισραήλ υπέβαλε μια καταδικαστική αναφορά για την ισραηλινή ηγεσία για τον περσινό πόλεμο στον Λίβανο. Λέγεται ότι ένα μυστικό τμήμα αυτής της αναφοράς περιλάμβανε αποδείξεις συνενοχής ανάμεσα στον Σινιόρα και το Ισραήλ κατά τη διάρκεια εκείνων των 33 ημερών αιματοχυσίας. Αν αυτή η αναφορά είχε δημοσιοποιηθεί πολύ λίγοι Λιβανέζοι θα ήταν σε θέση να δικαιολογήσουν το περιεχόμενό της καθώς όλοι υπέφεραν κατά τη διάρκεια εκείνου του ισραηλινού πολέμου εναντίον του Λιβάνου. Ξαφνικά η κρίση της Τρίπολης ξεσπάει φαινομενικά από το πουθενά και έκτοτε το μοναδικό επίκεντρο της χώρας είναι το ξετύλιγμα της τραγωδίας εκεί και ο φόβος ότι σπέρνεται εσκεμμένα στη Βηρυτό μαζί με τις τρεις βόμβες που εκπυρσοκρότησαν στρατηγικά στην πόλη. Τώρα σχεδόν εκμηδενίστηκε ο φόβος των συνεπειών για την κυβέρνηση Σινιόρα μιας ενδεχόμενης δημοσιοποίησης της αναφοράς αυτή τη στιγμή.

Υπάρχει μια τρίτη πολιτοφυλακή μέσα στον καταυλισμό Ναχρ αλ-Μπάρεντ. Οι κάτοικοι που μένουν εκεί μιλάνε γι’ αυτή την τρίτη πολιτοφυλακή που θα ανοίξει πυρά ενάντια στο Λιβανικό Στρατό και μετά ενάντια στη Φατάχ αλ-Ισλάμ κατά τη διάρκεια εκεχειρίας και θα πυροδοτήσει και πάλι τη σύγκρουση… Κανένας δεν γνωρίζει με βεβαιότητα ποιοι ανήκουν σ’ αυτή την πολιτοφυλακή, αλλά ορισμένοι λένε ότι αυτή η ομάδα συνδέεται με τη πολιτοφυλακή του Χαρίρι.

Αν ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος, η Χεζμπολάχ θα μπορούσε να ηττηθεί επειδή όσο καλά οπλισμένη και εκπαιδευμένη κι αν είναι, είναι εκπαιδευμένη ως αντιστασιακή ομάδα ενάντια στην ισραηλινή εισβολή και όχι ως στρατός έτοιμος να συγκρουστεί και να σκοτώσει αδελφούς Λιβανέζους μέσα στους δρόμους.

Δεν μπορώ να ταχθώ με τη μία ή την άλλη πλευρά σ’ αυτή τη χώρα καθώς είμαι τρομοκρατημένη με το βαθύ μίσος που ελλοχεύει στην καρδιά πολλών Λιβανέζων που μεγάλωσαν μακριά από την πραγματικότητα του εμφυλίου πολέμου και των οποίων τα παιδιά έχουν εμποτιστεί με τις ιδέες τους από νεαρή ηλικία. Μέχρι την προηγούμενη βδομάδα, όταν οι άνθρωποι με ρώταγαν αν είμαι με τη Χεζμπολάχ ή με το Σινιόρα πάντοτε απαντούσα ότι δεν είμαι με καμιά ομάδα που βάζει την πολιτική και τη θρησκεία πάνω από την ίδια της τη χώρα, αλλά αυτή τη βδομάδα η απάντησή μου έγινε λίγο πιο συγκεκριμένη επειδή η μία πλευρά έκανε ξεδιάντροπα ακριβώς αυτό και η άλλη έκανε έκκληση για αυτοσυγκράτηση, λόγω των ανθρώπινων ζωών που διακυβεύονταν μέσα στον καταυλισμό. Ποιος μπορεί να υποστηρίζει μια κυβέρνηση που δέχεται αμερικανικά όπλα να επιτίθενται σ’ έναν παλαιστινιακό καταυλισμό μέσα στον οποίο βρίσκονται ακόμη πολιορκημένοι οι μισοί κάτοικοι; (Το ίδιο «δώρο» που δέχεται κάθε χρόνο το Ισραήλ και χρησιμοποιήθηκε πέρσι το καλοκαίρι για εξολοθρευτεί το ήμισυ αυτής της χώρας).

Και αυτή τη φορά δεν έχει τίποτα να κάνει με Σουνίτες ή Σιίτες. Σουνίτες μέσα στον καταυλισμό θυσιάζονται από τη σουνιτική τους κυβέρνηση και ο ηγέτης της Σιτικής κοινότητας ζητάει την προστασία τους.

Ρώτησα απεγνωσμένα σε τι συγκεκριμένες ενέργειες προέβη η Φατάχ αλ-Ισλάμ τον περασμένο μήνα ώστε να θεωρείται τόσο ξαφνική απειλή για τη λιβανική κοινωνία. Πέραν της ληστείας 1.500 δολαρίων οι άνθρωποι δεν μπορούσαν σκεφτούν τίποτα άλλο (μέχρι που ξέσπασε η κρίση φυσικά και καρατόμησαν αιματηρά μέλη του Λιβανικού Στρατού). Φαίνεται ότι η μέγιστη απειλή που βοηθάει να αποφύγει ο Σινιόρα είναι μια αναφορά της Επιτροπής Βίνογκραντ που συνδέει την κυβέρνησή του με εκείνη του Ισραήλ και η χρησιμότητά της αυτή τη στιγμή έγκειται στο ότι βοηθάει να στραφεί η χώρα προς την εμφύλια σύρραξη κατά την οποία η Χεζμπολάχ θα αναγκαζόταν πλέον να έρθει αντιμέτωπη μ’ έναν ενισχυμένο από τις ΗΠΑ τώρα Λιβανικό Στρατό. Και για να διασφαλιστεί ότι καμία εκεχειρία δεν θα είναι επιτυχής στον καταυλισμό Ναχρ αλ-Μπάρεντ μια τρίτη και απροσδιόριστη πολιτοφυλακή βοηθάει επίσης να μη σταματήσουν οι ριπές των όπλων.

Αλλά στο τέλος οι σκέψεις μου αναγκαστικά επιστρέφουν στους προσφυγικούς καταυλισμούς των οποίων τους στενούς γεμάτους κόσμο δρόμους περιδιαβαίνω την τελευταία αυτή εβδομάδα. Στην τραγωδία που είναι η ζωή αυτών των ανθρώπων: Πρόσφυγες που αναγκάζονται να είναι πρόσφυγες για πάντα.