Προσφυγικοί καταυλισμοί

Η απόφαση ελήφθη τιμώντας την απόφαση 194 για την επιστροφή των Παλαιστινίων προσφύγων στα σπίτια τους και την απόφαση 302 για την εγκαθίδρυση επιμελητείας και την επαγγελματική αποκατάσταση των Παλαιστινίων προσφύγων.

Ποιός είναι Παλαιστίνιος πρόσφυγας;
«Σύμφωνα με τον ορισμό της υπηρεσίας των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες (UNRWA, United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees), οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες είναι άνθρωποι που η κανονική τους κατοικία βρίσκονταν στην Παλαιστίνη μεταξύ του Ιουνίου του 1946 και του Μαΐου του 1948, οι οποίοι έχασαν τα σπίτια και τα μέσα διαβίωσής τους ως αποτέλεσμα της Αραβο-Ισραηλινής σύγκρουσης του 1948. Οι υπηρεσίες της UNRWA διατίθενται σε όλους όσοι ζουν στις περιοχές της δραστηριότητάς της που ε μπίπτουν σε αυτό τον ορισμό, που είναι εγγεγραμμένοι στην υπηρεσία και που χρήζουν βοήθειας. Ο ορισμός της UNRWA για τους πρόσφυγ ες καλύπτει επίσης τους απογόνους των ανθρώπων που έγιναν πρόσφυγες το 1948. Ο αριθμός των καταγεγραμμένων Παλαιστινίων προσφύγων έχει κατά συνέπεια αυξηθεί από 914.000 το 1950 σε περισσότερα από 4 εκατομμύρια το 2002 και συνεχίζει να αυξάνεται λόγω της φυσιολογικής ανάπτυξης του πληθυσμού.

Που ζουν οι πρόσφυγες;

Το 1/3 των καταγεγραμμένων Παλαιστινίων προσφύγων, περίπου 1,3 εκατομμύρια, ζουν σε 59 αναγνωρισμένους προσφυγικούς καταυλισμούς στις περιοχές επιχειρήσεων στην Ιορδανία, τον Λίβανο, τη Συριακή Αραβική Δημοκρατί α, τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας.

Ένας προσφυγικός καταυλισμός, σύμφωνα με τον ορισμό εργασίας της UNRWA, είναι μια έκταση γης που έχει διατεθεί στην UNRWA από την κυβέρνηση της χώρας υποδοχής για την εγκατάσταση Παλαιστινίων προσφύγων και για την εγκαθίδρυση υποδομών για την κάλυψη των αναγκών τους. Περιοχές που δεν έχουν επιλεγεί ως τ έτοιες δεν θεωρούνται προσφυγικοί καταυλισμοί. Ωστόσο η UNRWA διατηρεί επίσης σχολεία, κέντρα υγείας και κέντρα διανομής σε περιοχές έξω από τους προσφυγικούς καταυλισμούς όπου είναι συγκεντρωμένοι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες, όπως η Γιαρμούκ κοντά στη Δαμασκό.

Οι εδαφικές εκτάσεις στις οποίες στήνονται προσφυγικοί καταυλισμοί είτε αποτελούν κρατική ιδιοκτησία, είτε στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι εδάφη που εκμισθώνει η κυβέρνηση της χώρας υποδοχής από τους κατά τόπους ιδιοκτήτες. Αυτό σημαίνει ότι οι πρόσφυγες στους καταυλισμούς δεν «κατέχουν» τη γη στην οποία στήθηκαν τα καταφύγιά τους, αλλά έχουν το δικαίωμα να «χρησιμοποιούν» τη γη γ ια κατοικία.

Η ευθύνη της UNRWA στους προσφυγικούς καταυλισμούς περιορίζεται στην παροχή υπηρεσιών και στη διαχείριση των εγκαταστάσεών της. Η υπηρεσία δεν κατέχει, διοικεί, ή αστυνομεύει τους καταυλισμούς καθώς αυτές είναι αρμοδιότητες των αρχών της χώρας φιλοξενίας. Η UNRWA διαθέτει ένα γραφείο υπηρεσιών του προσφυγικού καταυλισμού σε κάθε προσφυγικό καταυλισμό, το οποίο οι κάτοικοι επισκέπτονται προκειμένου να ανανεώσουν τα αρχεία τους ή για να θέσουν ζητήματα αναφορικά με τις υπηρεσίες της UNRWA στον Διοικητή των Υπηρεσιών του Καταυλισμού (ΔΥΚ). Ο διοικητής, εν συνεχεία, διαβιβάζει τα ζητήματα που απασχολούν τους πρόσφυγες και τις αιτήσεις τους στη διοίκηση της UNRWA στην περιο χή όπου βρίσκεται ο προσφυγικός καταυλισμός.

Δέκα από τα στρατόπεδα εγκαθιδρύθηκαν μετά τον πόλεμο του Ιουνίου του 1967 και την ισραηλινή κατοχή της Δυτικής Όχθης και της Λωρ ίδας της Γάζας, προκειμένου να εγκατασταθεί ένα νέο κύμα εκτοπισμένων, προσφύγων και μη.

Οι κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες στους προσφυγικούς καταυλισμούς είναι σε γενικές γραμμές υποβαθμισμένες με μεγάλη πληθυσμιακή πυκνό τητα, καθηλωτικές συνθήκες ζωής και ανεπαρκείς βασικές υποδομές, όπως δρόμους και αποχετευτικά δίκτυα.

Τα υπόλοιπα 2/3 των εγγεγραμμένων προσφύγων ζουν μέσα και γύρω από πόλεις των χωρών φιλοξενίας, και στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, συχνά στις παρυφές των επίσημων καταυλισμών. Αν και οι περισσότερες εγκατα στάσεις της UNRWA, όπως τα σχολεία και τα κέντρα υγείας βρίσκονται μέσα σε προσφυγικούς καταυλισμούς, ένας αριθμός είναι έξω από τους καταυλισμούς και όλες οι υπηρεσίες της UNRWA απευθύνονται τόσο στους κατοί κους μέσα όσο και έξω από τον καταυλισμό.

Το προφίλ των προσφυγικών καταυλισμών της Ιορδανίας

Δέκα επίσημοι προσφυγικοί καταυλισμοί βρίσκονται στην Ιορδανία. Εξυπηρετούν 307.785 εγγεγραμμένους πρόσφυγες, ή το 17% του 1,7 εκατ ομμυρίου προσφύγων που είναι εγγεγραμμένοι στην UNRWA στην Ιορδανία. Τέσσερις από τους προσφυγικούς καταυλισμούς δημιουργήθηκαν στην ανατολική όχθη του ποταμού Ιορδάνη μετά τον Αραβο-Ισραηλινό πόλεμο του 1948 και έξι μετά τον Αραβο-Ισραηλινό πόλεμο του 1967. Επιπλέον υπάρχουν τρεις γειτονιές στο Αμάν, τη Ζάρκα και τη Μαμπάμπα τα οποία θεωρούνται προσφυγικοί καταυλισμοί από την Ιορδανική κυβέρνηση και «ανεπίσημοι» καταυλισμοί από την UNRWA. Ο πληθυσμός των δέκα καταυλισμών, των τριών «ανεπίσημων» καταυλισμών και των προσφύγων που διαμένουν πέριξ των καταυλισμών ζει υπό παρόμοιες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες και όλοι μαζί αποτελούν το 65% των Παλαιστινίων προσφύγων στην Ιορδανία.

Το 1948, σύμφωνα με υπολογισμούς 100.000 πρόσφυγες π έρασαν τον ποταμό Ιορδάνη και αρχικά βρήκαν καταφύγιο σε προσωρινούς καταυλισμούς, σε τζαμιά και σε σχολεία, ή σε πόλεις και χωριά. Οι διεθνείς οργανισμοί, ιδιαίτερα η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ΔΥΕΣ), παρείχε άμεση βοήθεια στους πρόσφυγες μέχρι τον Μάιο του 1950 που ξεκίνησε η δραστηριότητα της UNRWA.

Ο πρώτος προσφυγικός καταυλισμός, στη Ζάρκα, στήθηκε το 1949 από τη ΔΥΕΣ, όπου ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων είχε συγκεντρωθεί κοντά στην πόλη Ζάρκα, περίπου 25 χλμ βορειοανατολικά του Αμμάν. Μεταξύ 1951-1954 στήθηκαν άλλοι τρεις καταυλισμοί, δύο στο Αμάν και ένας στο Ιρμπίν, στη βόρεια Ιορδανία.

Οι πρόσφυγες είχαν εγκατασταθεί σε σκηνές μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950 όταν η UNRWA αντικατέστησε τις σκηνές με πιο ανθεκτικά καταφύγια. Κάθε νέο καταφύγιο ήταν ένα δωμάτιο από τούβλα με οροφή από άσβεστο. Μια οικογένεια 4-5 μελών είχε ένα δωμάτιο 12 τμ και μια οικογένεια 6-8 μελών είχε δύο δωμάτια σε μια έκταση γης που δεν υπερέβαινε τα 80-100 τμ. Οι πρόσφυγες μπορούσαν να κατασκευάσουν επιπλέον δωμάτια καθώς η οικογένεια μεγάλωνε με γεννήσεις και γάμους. Ωστόσο με την τέταρτη γενιά προσφύγων να ενηλικιώνονται σήμερα, τα καταφύγια και οι γειτονικές εκτάσεις γης έχουν χρησιμοποιηθεί στο έπακρο ως τόποι διαβίωσης με συνέπεια οι προσφυγικοί καταυλισμοί σήμερα να μαστίζονται από συμφόρηση και υπερπληθυσμό.

Πολλοί από τους προσφυγικούς καταυλισμούς περιστοιχίζονται σήμερα από περιοχές κατοικιών συνέπεια της ανάπτυξης του ιορδανικού πληθυσμού και της συνεπακόλουθης ανάπτυξης των πόλεων. Οι προσφυγικοί καταυλισμοί εξελίχθηκαν σε τετράγωνα που μοιάζουν με τις παρακείμενες γειτονιές λόγω των ίδιων των προσφύγων που εργάστηκαν σκληρά για να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους και της κυβέρνησης της Ιορδανίας, που επένδυσε μεγάλα ποσά για να παράσχει στους καταυλισμούς τις βασικές υποδομές.

Το 1967 μετά την κατοχή από το Ισραήλ της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας δημιουργήθηκε νέα συρροή προσφύγων προς την Ιορδανία. Περίπου 140.000 άνθρωποι, ήδη εγγεγραμμένοι πρόσφυγες στην UNRWA, πήραν μέρος στη νέα έξοδο μαζί με περίπου 240.000 πολίτες της Δυτικής Όχθης που αναφέρονται ως «εκτοπισμένοι άνθρωποι» (η Δυτική Όχθη διοικούνταν από την Ιορδανία μεταξύ 1948-1967). Αυτοί οι νέοι πρόσφυγες βρήκαν προσωρινό καταφύγιο στην κοιλάδα του Ιορδάνη. Όταν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις κλιμακώθηκαν στην περιοχή αναγκάστηκαν να μεταφερθούν σε πιο ασφαλείς περιοχές σε άλλα σημεία της Ιορδανίας. Στις αρχές του 1968, έξι «επείγοντες» προσφυγικοί καταυλισμοί με σκηνές στήθηκαν για αυτούς τους πρόσφυγες και τους εκτοπισμένους ανθρώπους. Η UNRWA αργότερα αντικατέστησε τις σκηνές με προκατασκευασμένα καταφύγια και οι ίδιοι οι πρόσφυγες μόνοι τους έχουν αντικαταστήσει πλέον τις προκάτ κατασκευές με τσιμεντένιες υποδομές. Παρά το γεγονός ότι έχουν γίνει σημαντικές βελτιώσεις στην «επείγουσα κατάσταση του 1967» των καταυλισμών με την πάροδο των χρόνων, παραμένουν λιγότερο αναπτυγμένοι από εκείνους που εγκαθιδρύθηκαν τη δεκαετία του 1950. Ορισμένοι από αυτούς έχουν ελλείψεις βασικών υποδομών και δημοσίων υπηρεσιών, ιδιαίτερα οι καταυλισμοί των απομακρυσμένων περιοχών.

Η UNRWA συντονίζει μαζί με το Τμήμα Παλαιστινιακών Υποθέσεων (ΤΟΥ) της ιορδανικής κυβέρνησης καθώς και με τις επιτροπές βελτίωσης των καταυλισμών. Τα μέλη των επιτροπών επιλέγονται από το ΤΟΥ μεταξύ των ηγετών της κοινότητας και διακεκριμένους πρόσφυγες οι οποίοι στην πράξη υιοθετούν το ρόλο των δημοτικών συμβούλων.

Οι υποδομές των καταυλισμών ανήκουν κατά προτεραιότητα στη δικαιοδοσία της χώρας φιλοξενίας. Ωστόσο τα τμήματα υγιεινής και τεχνικής της UNRWA συνεργάζονται με το ΤΟΥ και τις επιτροπές του καταυλισμού προκειμένου να βοηθήσουν στη βελτίωση των δρόμων και της αποχέτευσης.

Όλοι οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες που είναι εγγεγραμμένοι στην UNRWA στην Ιορδανία, είτε ζουν σε καταυλισμούς είτε έξω από καταυλισμούς δικαιούνται να απολαμβάνουν τις υπηρεσίες της. Ωστόσο εκείνοι που ζουν μέσα σε ή κοντά σε καταυλισμού, γενικά οι πιο φτωχοί των προσφύγων έχουν ευκολότερη πρόσβαση στις υπηρεσίες.

Όλοι οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες στην Ιορδανία έχουν πλήρη ιορδανική υπηκοότητα με την εξαίρεση περίπου 100.000 προσφύγων που προέρχονται από τη Λωρίδα της Γάζας, η οποία μέχρι το 1967 διοικούνταν από την Αίγυπτο. Δικαιούνται προσωρινά ιορδανικά διαβατήρια, που δεν τους παρέχουν πλήρη δικαιώματα πολίτη όπως το δικαίωμα του εκλέγειν και το δικαίωμα στην εργασία.

Το αρχηγείο της UNRWA του Αμάν και το γραφείο του τομέα της Ιορδανίας βρίσκονται και τα δύο στο Αμάν.

Στοιχεία και αριθμοί
Συνολικός αριθμός εγγεγραμμένων προσφύγων – 1.740.170
Καταγεγραμμένος πληθυσμός προσφυγικών καταυλισμών – 307.785
Αριθμός προσφυγικών καταυλισμών – 10
Δημοτικά και γυμνάσια – 190
Αριθμός εγγεγραμμένων μαθητών (2002/2003) – 134.195
Κέντρα μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες – 8
Κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης – 2
Υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας – 23
Πρόσφυγες εγγεγραμμένοι ως ιδιαίτερα δύσκολες περιπτώσεις – 46.286
Κέντρα γυναικείων προγραμμάτων – 21
Κέντρα κοινωνικής αποκατάστασης – 10
Αριθμός προσωπικού της UNRWA στην περιοχή – 6.663

Το προφίλ των προσφυγικών καταυλισμών του Λιβάνου

Από τους αρχικά 16 επίσημους καταυλισμούς του Λιβάνου, οι τρεις καταστράφηκαν την περίοδο της σύγκρουσης και δεν ξαναχτίστηκαν ή αντικαταστάθηκαν: ο καταυλισμοί Ναμπατίεχ στον νότιο Λίβανο και Ντικγουανέχ και Τζισρ ελ-Μπάσα στην περιοχή της Βηρυτού. Οι περισσότεροι από τους εκτοπισμένους πρόσφυγες στον Λίβανο, περίπου 6.000 οικογένειες, προέρχονται αρχικά από αυτούς τους τρεις καταυλισμούς. Ένας τέταρτος καταυλισμός, Γκουρόντ ιν Μπααλμπέκ, εκκενώθηκε πολλά χρόνια πριν και οι κάτοικοί του μεταφέρθηκαν στον καταυλισμό Ρασίντιεχ στην περιοχή Ταϊρέ.

Σήμερα και οι 12 επίσημοι καταυλισμοί στον Λίβανο αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα – ακατάλληλες υποδομές, υπερπληθυσμός, φτώχεια και ανεργία. Ο τομέας του Λιβάνου έχει το μεγαλύτερο ποσοστό Παλαιστινίων προσφύγων που ζουν σε συνθήκες απόλυτης ένδειας και που είναι καταγεγραμμένοι στο πρόγραμμα «ιδιαίτερα δύσκολων περιπτώσεων» της υπηρεσίας.

Ο αριθμός των Παλαιστινίων προσφύγων που είναι καταγεγραμμένοι από την UNRWA στον Λίβανο είναι σήμερα 394.532 ή το 10% του πληθυσμού του Λιβάνου, μιας μικρής χώρας η οποία είναι πλέον σχετικά υπερπληθυσμένη. Οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες στον Λίβανο αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα. Δεν έχουν κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα και έχουν πολύ περιορισμένη πρόσβαση στις κυβερνητικές υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης και καθόλου πρόσβαση στις δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες. Η πλειονότητα εξαρτάται απόλυτα από την UNRWA ως τον μοναδικό πάροχο εκπαίδευσης, υγείας και βοήθειας και κοινωνικών υπηρεσιών. Καταχωρημένοι ως αλλοδαποί, οι Παλαιστίνιο πρόσφυγες απαγορεύεται από το νόμο να απασχολούνται σε περισσότερα από 70 δραστηριότητες και επαγγέλματα. Αυτό έχει οδηγήσει σε πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας. Οι λαϊκές επιτροπές στους καταυλισμούς που εκπροσωπούν τους πρόσφυγες συχνά συζητούν τα προβλήματα αυτά με τη Λιβανέζικη κυβέρνηση ή με την UNRWA και ζητούν καλύτερες συνθήκες ζωής για τους πρόσφυγες.

Στοιχεία και αριθμοί
Συνολικός αριθμός εγγεγραμμένων προσφύγων – 394. 532
Καταγεγραμμένος πληθυσμός προσφυγικών καταυλισμών – 223.956
Αριθμός προσφυγικών καταυλισμών – 12
Δημοτικά και γυμνάσια – 81
Δευτεροβάθμια σχολεία – 5
Αριθμός εγγεγραμμένων μαθητών (2003/2004) – 41.5 83
Υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας – 25
Πρόσφυγες εγγεγραμμένοι ως ιδιαίτερα δύσκολες περιπτώσεις – 46.235
Αριθμός προσωπικού της UNRWA στην περιοχή – 2.629

Το προφίλ των προσφυγικών καταυλισμών

της Συριακής Αραβικής Δημοκρατίας

Οι περισσότεροι από τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες που κατέφυγαν στη Συριακή Αραβική Δημοκρατία εξαιτίας της Αραβο-Ισραηλινής σύγκρουσης του 1948 προέρχονταν από το βόρειο τμήμα της Παλαιστίνης, κυρίως από τη Σάφαντ και τις πόλεις Χάιφα και Γιάφο.

Το 1967, περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων Παλαιστινίων προσφύγων διέφυγαν από τα υψίπεδα του Γκολάν σε ά λλα σημεία της Συρίας όταν η περιοχή καταλήφθηκε από το Ισραήλ. Μερικές χιλιάδες πρόσφυγες εγκατέλειψαν τον πληγέντα από τον πόλεμο Λίβανο το 1982 και βρήκαν επίσης καταφύγιο στη Συρία.

Στη Συρία οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες έχουν πρόσβαση στις κυβερνητικές υπηρεσίες όπως τα δημόσια σχολεία, τα πανεπιστήμια και τα νοσοκομεία. Οι υπηρεσίες της UNRWA λειτουργούν συμπληρωματικά προς εκείνες της Συριακής κυβέρνησης. Ενώ η συριακή κυβέρνηση έχει αναλάβει την ευθύνη να παρέχει βασικές υποδομές στους προσφυγικούς καταυλισμούς, η UNRWA παρέχει βασικές περιβαλλοντικές υπηρεσίες υγείας, συμπεριλαμβανομένου του αποχετευτικού δικτύου, την αποκομιδή των στερεών αποβλήτων και τον έλεγχο των επιδρομών εντόμων και τρωκτικών. Ωστόσο μεγάλο τμήμα των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης χρειάζεται αναβάθμιση, ενώ ορισμένοι καταυλισμοί δεν έχουν καθόλου τέτοιο δίκτυο. Η κακές συνθήκες υγιεινής στους καταυλισμούς εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία των προσφύγων. Στην πλειονότητα των προσφυγικών καταυλισμών τα καταφύγια παραμένουν εξαιρετικά πρωτόλεια και πολλά χρειάζονται δομική αποκατάσταση.

Τα σχολεία που λειτουργεί η UNRWA παρέχουν βασική εκπαίδευση και ακολουθούν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του συριακού υπουργείου Παιδείας. Η UNRWA επίσης λειτουργεί ένα κέντρο επαγγελματικής κατάρτισης στη Δαμασκό, που προετοιμάζει τους νεαρούς πρόσφυγες για την αγορά εργασίας παρέχοντάς τους δεξιότητες που έχουν ζήτηση. Περισσότεροι από 11.563 ειδικευόμενοι έχουν αποφοιτήσει από το κέντρο από την έναρξη της λειτουργίας του το 1961.

Στο χώρο της υγείας η UNRWA παρέχει προληπτικές κ αι θεραπευτικές υπηρεσίες μέσω ενός δικτύου πρωτοβάθμιων κέντρων υγείας.

Η UNRWA επιχορηγεί κέντρα γυναικείων προγραμμάτων και κέντρων κοινωνικής αποκατάστασης και υποστηρίζει πρόσφυγες που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες παρέχοντας επιπλέον βοήθεια.

Η UNRWA συνεργάζεται με τη Γενική Διοίκηση για τους Παλαιστινίους Άραβες Πρόσφυγες (ΓΔΠΑΠ), ένα τμήμα του υπουργείου Εργασία ς και Κοινωνικών Υποθέσεων που δημιουργήθηκε το 1950.

Στοιχεία και αριθμοί
Συνολικός αριθμός εγγεγραμμένων προσφύγων – 401.185
Καταγεγραμμένος πληθυσμός προσφυγικών καταυλισμών – 115.863 (εξαιρουμένων των 16.848 καταγεγραμμένων προσφύγων στον ανεπίσημο καταυλισμό της Τζαραμάνα) Αριθμός προσφυγικών καταυλισμώ ν – 10
Δημοτικά και γυμνάσια – 111
Αριθμός εγγεγραμμένων μαθητών (2001/2002) – 63.021
Κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης – 1
Υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας – 23
Πρόσφυγες εγγεγραμμένοι ως ιδιαίτερα δύσκο λες περιπτώσεις – 29.643
Κέντρα γυναικείων προγραμμάτων – 15
Κέντρα κοινωνικής αποκατάστασης – 5
Προγράμματα δημιουργίας εισοδήματος – 497
Αριθμός προσωπικού της UNRWA στην περιοχή – 2.842

Το προφίλ των προσφυγικών καταυλισμών της Δυτικής Όχθης

Η Δυτική Όχθη καλύπτει 5.500 τχλμ και διαθέτει πλ ηθυσμό 1,8 εκατομμυρίου ανθρώπων. Περίπου το 1/4 των προσφύγων ζουν σε 19 αναγνωρισμένους προσφυγικούς καταυλισμούς και η πλειονότητα ζει σε πόλεις και χωριά της Δυτικής Όχθης. Ορισμένοι καταυλισμοί βρίσκονται δίπλα σε μεγάλες πόλεις και άλλοι είναι σε αγροτικές περιοχές. Αν και η Δυτική Όχθη έχει τον μεγαλύτερο πληθυσμό καταυλισμών στους πέντε τομείς λειτουργίας της UNRWA, ο μεγαλύτερος καταυλισμός, η Μπαλάτα, έχει μέγεθος πληθυσμού όμοιο με εκείνο του μικρότερου καταυλισμού στη Γάζα.

Μετά την υπογραφή της συμφωνίας του Όσλο το 1993 και συνακόλουθων σχετιζόμενων συμφωνιών, οι προσφυγικοί καταυλισμοί της Δυτικής Όχθης επήλθαν σταδιακά σε διαφορετικές ζώνες: ο καταυλισμός Σουφάτ που βρίσκεται μέσα στα όρια του δήμου της Ιερουσαλήμ παρέμεινε υπό ισραηλινό έλεγχο. Ο καταυλισμός της Καλάντια πέρασε στη «ζώνη Γ» και τέθηκε υπό πλήρη ισραηλινό έλεγχο. Έξι καταυλισμοί: Ντεΐρ Αμμάρ, Τζαλαζόν, Φαγουάρ, Αρρούμπ, Φαρ’ά και Νουρ Σαμς πέρασαν σε κοινό Παλαιστινιακό/Ισραηλινό έλεγχο (ζώνη Β). Και οι υπόλοιποι έντεκα καταυλισμοί πέρασαν στον αποκλειστικό έλεγχο της Παλαιστινιακής Αρχής (ζώνη Α). Ακολουθώντας την εφαρμογή της πρώτης φάσης του μνημονίου του Γουάι Ρίβερ του 1998, οι καταυλισμοί Φαρ’ά και Νουρ Σαμς πέρασαν στη «ζώνη Α» ανεβάζοντας το συνολικό αριθμό των καταυλισμών υπό τον έλεγχο της Παλαιστινιακής Αρχής σε δεκατρείς.

Οι κάτοικοι των καταυλισμών πλήγησαν σκληρά από τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας που επέβαλαν στη Δυτική Όχθη οι ισραηλινές αρχές, καθώς εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από εισοδήματα που προέρχονται από εργασίες που ασκούν μέσα στο Ισραήλ. Κατά συνέπεια η ανεργία αυξήθηκε και οι κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες στους καταυλισμούς χειροτέρευσαν.

Οι προσφυγικοί καταυλισμοί της Δυτικής Όχθης είναι ζωντανές κοινωνικές μονάδες. Η UNRWA δεν διοικεί τους καταυλισμούς παρά μόνο τις δικές της εγκαταστάσεις και προγράμματα. Οι κάτοικοι των καταυλισμών έχουν τις δικές τους δραστηριότητες και οι επιτροπές σε κάθε καταυλισμό θεωρούνται επίσημο όργανο εκπροσώπησης του πληθυσμού του καταυλισμού. Η UNRWA επιχορηγεί έναν αριθμό κέντρων γυναικείων προγραμμάτων, κέντρων κοινωνικής αποκατάστασης και υποστηρίζει κέντρα νεανικής δραστηριότητας φροντίζοντας τις ανάγκες των γυναικών, των προσφύγων με ειδικές ανάγκες και της νεολαίας. Διάφορες παλαιστινιακές ΜΚΟ καθώς και παλαιστινιακά υπουργεία δραστηριοποιούνται στους καταυλισμούς της Δυτικής Όχθης και παρέχουν διάφορες υπηρεσίες.

Η UNRWA λειτουργεί πρωτοβάθμια σχολεία. Ωστόσο το κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της υπηρεσίας στη Δυτική Όχθη είναι ο υπερπληθυσμός με μέσο όρο 50 μαθητών ανά τάξη. Εξαιτίας της αύξησης του μαθητικού πληθυσμού και την έλλειψη σχολικών κτιρίων, 24 σχολεία λειτουργούν σε διπλοβάρδια και 21 σχολεία λειτουργούν σε νοικιασμένες υποδομές. Επιπλέον πολλά σχολεία έχουν υποστεί καταστροφές από τις δραστηριότητες του ισραηλινού στρατού από τον Σεπτέμβριο του 2000.

Η υπηρεσία λειτουργεί ένα δίκτυο πρωτοβάθμιων υποδομών υγείας και ένα νοσοκομείο 43 κλινών στην πόλη Καλκιλίγια. Ένα βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το πρόγραμμα υγείας της UNRWA, όπως και σε άλλους τομείς, είναι ο υψηλός αριθμός καθημερινών επισκέψεων ασθενών στα κέντρα υγείας και ο φόρτος εργασίας των γιατρών και του υπόλοιπου ιατρικού προσωπικού. Ο μέσος αριθμός καθημερινών επισκέψεων είναι 89 ασθενείς ανά γιατρό.

Στοιχεία και αριθμοί
Αριθμός σχολείων –96
Αριθμός εγγεγραμμένων μαθητών – 60.004
Αριθμός εγγεγραμμένων στη Δυτική Όχθη – 687.542
Αριθμός εγγεγραμμένων προσφύγων που ζουν μέσα σε καταυλισμούς – 181.241
Αριθμός κέντρων υγείας – 17 μέσα στους καταυλισμούς και 5 έξω
Αριθμός δανείων που έχουν χορηγηθεί – 15.663
Αξία δανείων που έχουν χορηγηθεί – 17.944.959 δολάρια

Το προφίλ των προσφυγικών καταυλισμών της Γάζας

Η Λωρίδα της Γάζας είναι μοναδική στους πέντε τομείς δραστηριότητας της UNRWA καθώς η πλειονότητα του πληθυσμού της είναι πρόσφυγες και περισσότεροι από τους μισούς πρόσφυγες ζουν σε οκτώ προσφυγικούς καταυλισμούς. Οι περισσότεροι άνθρωποι που κατέφυγαν στη Λωρίδα της Γάζας λόγω του Αραβο-Ισραηλινού πολέμου του 1948 ήρθαν από τη Γιάφο, πόλεις και χωριά νότια της Γιάφο και από την περιοχή Μπεερσίβα της Νεγκέβ. Συνολικά, περίπου 200.000 πρόσφυγες ήρθαν στη Γάζα, της οποίας οι αρχικοί κάτοικοι ήταν μόνο 80.000. Αυτή η συρροή επιβάρυνε σκληρά αυτή τη στενή λωρίδα γης, μια περιοχή μόλις 360 τχλμ. Πάνω από τα 3/4 του σημερινού πληθυσμού από περίπου 1,4 εκατομμύρια πρόσφυγες είναι καταγεγραμμένοι πρόσφυγες, εκπροσωπούν το 22,42% όλων των εγγεγραμμένων από την UNRWA Παλαιστινίων προσφύγων.

Οι προσφυγικοί καταυλισμοί στη Λωρίδα της Γάζας παρουσιάζουν ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα υπερπληθυσμού στον κόσμο. Για παράδειγμα πάνω από 78.700 πρόσφυγες ζουν στον καταυλισμό Μπιτς η έκταση του οποίου είναι μικρότερη του ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου. Αυτός ο υπερπληθυσμός αντανακλάται στα σχολεία και τις τάξεις της UNRWA. Περισσότεροι από 2.066 μαθητές γράφτηκαν στα σχολεία της υπηρεσίας τη χρονιά 2004/2005. Κατά μέσο όρο 81% των σπιτιών των καταυλισμών συνδέονται με αποχετευτικό σύστημα ενώ η συνολική έκταση ασφαλτοστρωμένων δρόμων και σοκακιών είναι 385.000 m2.

Το αρχηγείο της UNRWA στη Γάζα και το γραφείο του τομέα της Γάζας βρίσκονται στην πόλη της Γάζας. Η υπηρεσία συνεργάζεται με την Παλαιστινιακή Αρχή που εγκαθιδρύθηκε το 1994.

Στοιχεία και αριθμοί
Συνολικός αριθμός εγγεγραμμένων προσφύγων – 961.645
Καταγεγραμμένος πληθυσμός προσφυγικών καταυλισμών – 471.555
Αριθμός προσφυγικών καταυλισμών – 8
Δημοτικά και γυμνάσια – 180
Αριθμός εγγεγραμμένων μαθητών (2004/2005) – 194.171
Κέντρα μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες – 8
Υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας – 18
Πρόσφυγες εγγεγραμμένοι ως ιδιαίτερα δύσκολες περιπτώσεις – 87.567 ή 18.412 οικογένειες
Αριθμός προσωπικού της UNRWA στην περιοχή – 8.393